Τσαμαντάς Θεσπρωτίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 39°46′41″N 20°20′55″E / 39.77806°N 20.34861°E / 39.77806; 20.34861

Τσαμαντάς Θεσπρωτίας
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Τσαμαντάς Θεσπρωτίας
39°46′45″N 20°20′35″E
ΧώραΕλλάδα
Διοικητική υπαγωγήΔήμος Φιλιατών
Γεωγραφική υπαγωγήΉπειρος
Πληθυσμός34 (2021)
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Τσαμαντάς είναι χωριό του δήμου Φιλιατών στον νομό Θεσπρωτίας της Ηπείρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 71 κατοίκους[1].

Ονομασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με μια εκδοχή, ο οικισμός οφείλει την ονομασία του στη βυζαντινή οικογένεια των Τσαμαντούρων που διώχθηκαν από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ τον Παλαιολόγο[2]. Άλλη θεωρία θέλει την ονομασία να είναι σλαβικής προέλευσης[3].

Γενικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τσαμαντάς βρίσκεται σε απόσταση περίπου 45 χλμ. ΒΑ. από τους Φιλιάτες, στις νότιες παρυφές των Ορέων Τσαμαντά σε υψόμετρο 580 μ. Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό, με πολλές πηγές, ο πληθυσμός του οποίου, ασχολούμενος κυρίως με την μικροκτηνοτροφία και ελάχιστα με τη γεωργία. Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας και η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στη Κοίμηση της Θεοτόκου[4].

Ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά το β΄ μισό του 18ου αιώνα, μετά από ενέργειες του μοναχού Κυπριανού[5], ιδρύθηκε στον Τσαμαντά κοινό ελληνικό σχολείο. Φαίνεται ότι σχολείο στον Τσαμαντά λειτουργούσε από παλαιότερα. Ο Κυπριανός επισκεύασε το σχολείο. Αναφέρεται ύπαρξη σφραγίδας που χρονολογείται από το 1615 στο σημείο που λειτουργούσε το ιεροδιδασκαλείο (εντός του μοναστηριού της Καμίτσανης) που είχε εγχάραξη "Ιεροδιδασκαλείο Αγίου Γεωργίου Καμιτσάνης- Τσαμαντά 1615".

Κάτοικοι του Τσαμαντά συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821[6]. Με βάση την έκθεση που σύνταξε ο πρωτοσύγκελος Δέρκων Ναθαναήλ, το 1874 κατοικούσαν στον Τσαμαντά 180 οικογένειες[7]. Επιπλέον, ο οικισμός διατηρούσε ελληνικό κοινό σχολείο με 45 μαθητές. Σύμφωνα με τον Βασίλειο Ζώτο, την ίδια περίοδο στον Τσαμαντά ζούσαν 2000 άτομα[8]. Στις αρχές της δεκαετίας του 1890 λειτουργούσε δημοτική σχολή με έναν δάσκαλο και έναν βοηθό, όπου φοιτούσαν γύρω στους 90 μαθητές[7]. Σύμφωνα με οθωμανική απογραφή του 1895, είχε 1288 κατοίκους (650 άνδρες και 638 γυναίκες) που ήταν κατανεμημένοι σε 227 φορολογικούς χανέδες[9]. Κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού, μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού εγκατέλειπε τον οικισμό προκειμένου να ασχοληθεί με το εμπόριο[10], ενώ ένα σημαντικό ποσοστό μετανάστευσε στις ΗΠΑ όπου το 1908 ιδρύθηκε σύλλογος αποδήμων[11] και δευτερευόντως στην Αυστραλία[12]. Μετά την απελευθέρωση της περιοχής από τον ελληνικό στρατό και σύμφωνα με την απογραφή του 1940 αριθμούσε 1147 κατοίκους[13]. Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, ο Τσαμαντάς περιήλθε για ένα διάστημα στην κατοχή των ανταρτών του ΔΣΕ, οι οποίοι προχώρησαν σε υποχρεωτική στρατολόγηση[14]. Μεταπολεμικά το 1951 αριθμούσε 491 κατοίκους, ενώ το 2011 μόλις 71.

Διοικητικά, ο Τσαμαντάς ανήκε παλαιότερα στην άλλοτε επαρχία Φιλιατών του νομού Θεσπρωτίας. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμου Φιλιατών. Από την 1η Ιανουαρίου 2011 αποτελεί ιδία έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Φιλιατών, του ομώνυμου δήμου.

Αξιοθέατα-πολιτισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στον Τσαμαντά λειτουργεί από το 1983 λαογραφικό μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο κτίριο του παλιού σχολείου, το οποίο ανεγέρθηκε το 1928 και λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του 1960[11]. Επιπλέον, κοντά στο χωριό βρίσκονται η αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο[15] ιστορική μονή της Καμύτσιανης[16], καθώς και ερείπια αρχαίας ακρόπολης[17] στη θέση Λημικό[18]. Κάθε χρόνο, στον Τσαμαντά διοργανώνεται τοπικό πανηγύρι στις 15 Αυγούστου[19].

Προσωπικότητες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Σταύρος Κυριάκου[6] (περ. 1798), αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης
  • Δαμιανός Πέσχος[20] (1840-1927), ηγούμενος μονής Καμύτσιανης
  • Κωνσταντίνος Μικρούλης[21] (1857-1939), ιεράρχης
  • Νικόλαος Νίτσος[22] (1862-1940), λόγιος και δημοσιογράφος
  • Πέτρος Δ. Μπέμπης[23] (1880-1965), πολιτικός
  • Σταύρος Μπέλλος[24] (1913-1999), τοπικός ευεργέτης
  • Ηλίας Βεζδρεβάνης[25] (1940), πολιτικός
  • Μιχάλης Γκανάς (1944), λογοτέχνης

Απογραφές πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Απογραφή 1895 1913 1928 1940 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2011
Πληθυσμός 1288[9] 1428[26] 1165[10] 1147[27] 491[28] 319[29] 157[30] 143 141[31] 94[31] 71[1]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Πόσοι κατοικούμε στην Ήπειρο - Όλη η απογραφή του 2011 Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine..
  2. ↑ Γκίκας, Γιώργος Κ. (2013). Η πατρίδα μου η Ήπειρος. Περιπλάνηση στα ιστορικά μονοπάτια της Ηπείρου. Εκδόσεις Αρμός. σελ. 344-345. 
  3. ↑ Dimitrios Konstadakopulos, Soterios Zoulas, επιμ. (2010). 100 years in America Tsamantas (Greece) – Worcester, MA (USA), 1908-2008: Historical determinants and images of the identity and culture of diasporas from Southeastern Europe. Bristol: The University of the West of England, Bristol. σελ. 13. 
  4. ↑ «Τσαμαντάς». imparamythias.gr. Ιερά Μητρόπολις Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2020. 
  5. ↑ Οικονόμου, Φωτίου Γ. (1979). Η Θεσπρωτία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των ημερών ημών. Αθήναι. σελ. 123. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Γκίκας (2013). σελ. 415.
  7. ↑ 7,0 7,1 Φούκης, Χαράλαμπος (2008). Η βασική εκπαίδευση στη Θεσπρωτία. Ύστερη τουρκοκρατία, 1854 - 1913. Ιωάννινα: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων-Διδακτορική Διατριβή. σελ. 195, 517. 
  8. ↑ Ζώτου Μολοσσού, Β. Δ. (1878). Ηπειρωτικαί Μελέται. Δρομολόγιον της Ελληνικής Χερσονήσου αρχαιολογικόν, ιστορικόν, γεωγραφικόν στρατιωτικόν, στατιστικόν και εμπορικόν. τόμος Δ΄, τεύχος Α΄. Εν Αθήναις: Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου. σελ. 63. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Κοκολάκης, Μιχάλης (2008). «Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο Σαλναμέ του 1895». Τετράδια Εργασίας (Αθήνα: Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών) (18): 271. http://helios-eie.ekt.gr/EIE/bitstream/10442/7682/1/N02.018.09.pdf. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη. 23ος (Πέμπτη, εκσυγχρονισμένη δια συμπληρώματος κατά τόμον έκδοση). Αθήναι: Εγκυκλοπαιδικαί Εκδόσεις Ν. Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε. 1964. σελ. 332. 
  11. ↑ 11,0 11,1 Konstadakopulos, Zoulas, επιμ. (2010). σελ. iv.
  12. ↑ Konstadakopulos, Zoulas, επιμ. (2010). σελ. 1.
  13. ↑ Δύο εκ των οποίων ήταν μουσουλμάνοι.
  14. ↑ Ζαούσης, Αλέξανδρος Λ. (1992). Η τραγική αναμέτρηση, 1945-1949. Ο μύθος και η αλήθεια. Αθήνα: Ωκεανίδα. σελ. 316. 
  15. ↑ Λαμπρίδης, Ιωάννης (1880). Περί των εν Ηπείρω αγαθοεργημάτων. Α'. Εν Αθήναις: Τύποις Γεωργίου Κιούση. σελ. 56. 
  16. ↑ Οικονόμου (1979). σελ. 109.
  17. ↑ Οικονόμου (1979). σελ. 143.
  18. ↑ Πασιάκος, Μιχάλης, επιμ. (1998). Θεσπρωτία. Η πρώτη Ελλάδα. Σαγιάδα Θεσπρωτίας: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Σαγιάδας. σελ. 66. 
  19. ↑ «Τσαμαντάς». filiates.gr. Δήμος Φιλιατών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Αυγούστου 2020. 
  20. ↑ Ζούλας, Κώστας Σπ. «Ο Ηγούμενος Δαμιανός Πέσχος». tsamantas.com. Τσαμαντάς Θεσπρωτίας. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  21. ↑ «Διατελέσαντες Μητροπολίτες». imparamythias.gr. Ιερά Μητρόπολις Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιανουαρίου 2012. 
  22. ↑ Οικονόμου (1979). σελ. 128.
  23. ↑ Κραψίτη, Βασίλη (1987). Σύγχρονοι Ηπειρώτες Ευεργέτες (1913-1986). Αθήνα: Πνευματικός Σύλλογος «Οι Φίλοι του Σουλίου». σελ. 233 - 236. 
  24. ↑ «Ο ευεργέτης του Τσαμαντά Σταύρος Μπέλλος». tsamantas.com. Τσαμαντάς Θεσπρωτίας. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2020. 
  25. ↑ «Βεζδρεβάνης Ηλίας». hri.org. Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2018. 
  26. ↑ Konstadakopulos, Zoulas, επιμ. (2010). σελ. 18.
  27. ↑ Γκότοβος, Αθανάσιος (2016). Τσαμουριά. Ταυτότητες στην κατοχική Θεσπρωτία και ο ρόλος της μουσουλμανικής μειονότητας. Αθήνα: Εναλλακτικές Εκδόσεις. σελ. 92. 
  28. ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (1955). Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Απριλίου 1951 (PDF). Εν Αθήναις: Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου. σελ. 81. 
  29. ↑ Βασίλειον της Ελλάδος, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (1964). Αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού - κατοίκων της 19 Μαρτίου 1961, τόμος I, Πληθυσμός κατά γεωγραφικάς και διοικητικάς υποδιαιρέσεις, Αθήναι 1964, σ. 145 (PDF). Αθήναι. σελ. 150. 
  30. ↑ Ελληνική Δημοκρατία, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος (1980). Αποτέλεσμα απογραφής πληθυσμού - κατοικιών της 14ης Μαρτίου 1971 (PDF). I. Αθήναι. σελ. 120. 
  31. ↑ 31,0 31,1 «Απογραφές 1991 και 2001». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2006. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica", τομ.58ος, σελ.171.
  • "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια", τομ.ΚΓ΄, σελ.405.
  • "Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη", τομ.23ος, σελ 332.


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τσαμαντάς_Θεσπρωτίας&oldid=10225302"