Αμπελώνας Θεσπρωτίας
Συντεταγμένες: 39°44′41″N 20°20′32″E / 39.74472°N 20.34222°E
| Αμπελώνας | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Δήμος | Φιλιατών |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Θεσπρωτίας |
| Υψόμετρο | 480 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Πόβλα (μέχρι το 1961) |
Ο Αμπελώνας (πρώην Πόβλα[1]) είναι ορεινό χωριό του δήμου Φιλιατών του νομού Θεσπρωτίας της περιφέρειας Ηπείρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 52 κατοίκους[2].
Γενικά και ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Αμπελώνας είναι κτισμένος στην περιοχή του Τσαμαντά (Μουργκάνα), κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα, σε υψόμετρο 480 μέτρων[3]. Βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του Τσαμαντά και απέχει 40 χλμ. ΒΑ από την Ηγουμενίτσα[3][4].
Οι κάτοικοί του ασχολούνταν παραδοσιακά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ αρκετοί ήταν οι μετανάστες προς τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με την οθωμανική στατιστική του 1895, ο πληθυσμός του Αμπελώνα ανερχόταν σε 194 κατοίκους, κατανεμημένους σε 37 φορολογικούς χανέδες[5]. Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος ως οικισμός της επαρχίας Φιλιατών. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σκοτώθηκαν δώδεκα[6] ή δεκατρείς[7] κάτοικοι του οικισμού.
Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμο Φιλιατών. Από την 1η Ιανουαρίου 2011 αποτελεί έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Φιλιατών, του ομώνυμου δήμου. Μέχρι το 1961 ονομαζόταν Πόβλα[1][3]. Εκκλησιαστικά υπάγεται στη Μητρόπολη Παραμυθίας, Φιλιατών, Γηρομερίου και Πάργας. Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, ενώ υπάρχουν ακόμη οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Παρασκευής.
Στον Αμπελώνα γεννήθηκαν ο τοπικός ευεργέτης Σπύρος Σταύρου Τσίγκος (1896/97-1982) - ο οποίος διέθεσε σημαντικά χρηματικά ποσά σε έργα υποδομής και καλλωπισμού του χωριού[8][9] - και ο συγγραφέας Σωτήρης Δημητρίου[10] (1955). Επίσης, από τον οικισμό κατάγεται η συγγραφέας Σταυρούλα Δημητρίου[11].
Απογραφές πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Απογραφή | 1895 | 1913 | 1928 | 1940 | 1951 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Πληθυσμός | 194[5] | 414[12] | 263[1] | 381[1] | 293[1] | 312[1] | 174[1] | 162[1] | 162[1] | 222[3] | 52[2] |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Μιχαήλ Σταματελάτος, Φωτεινή Βάμβα - Σταματελάτου, Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας, ΤΑ ΝΕΑ, 2012, Α' τόμος, σελ. 68.
- ↑ 2,0 2,1 «Πόσοι κατοικούμε στην Ήπειρο - Όλη η απογραφή του 2011». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2023.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Ελλάδα. Χάρτες-Λαογραφία-Οικονομία-Πολιτισμός, τόμος 21ος. Θεσπρωτία, εκδόσεις Δομή, σελ. 103.
- ↑ Μάνος, Σπύρος Αθ. «Αμπελώνας (Πόβλα)». mourgana.gr. Ομοσπονδία Μουργκάνας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2017.
- ↑ 5,0 5,1 Μιχάλης Κοκολάκης, Η τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο Σαλναμέ του 1895, στο Τετράδια Εργασίας, τεύχος 18, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Αθήνα 2008, σελ. 271.
- ↑ Έκθεσις των γενομένων ζημιών εν γένει Ηπείρου από της κηρύξεως του Ελληνο-ιταλικού πολέμου (28-10-40) μέχρι της τελικής απελευθερώσεώς της, Οκτώβριος 1944, Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών, Αθήνα 1987, σελ. 158 - 159.
- ↑ Αθανάσιος Γκότοβος, Τσαμουριά. Ταυτότητες στην κατοχική Θεσπρωτία και ο ρόλος της μουσουλμανικής μειονότητας, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2016, σελ. 112.
- ↑ Βασίλη Κραψίτη, Σύγχρονοι Ηπειρώτες Ευεργέτες (1913-1986), Πνευματικός Σύλλογος ¨Οι Φίλοι του Σουλίου¨, Αθήνα 1987, σελ. 145 - 147.
- ↑ Γιώργου Δ. Κούνδουρου, Οι καλαντζήδες της Μουργκάνας, Ηπειρωτική Εταιρεία Αθηνών, Αθήνα 1990, σελ. 328.
- ↑ Θρασυβούλου, Νίκου. «Σωτήρης Δημητρίου: Ό,τι υπήρχε δικό μας το περιφρονήσαμε…». oanagnostis.gr. Ο αναγνώστης. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ «Σταυρούλα Δημητρίου». mourgana.gr. Ομοσπονδία Μουργκάνας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2017.
- ↑ Απαρίθμησις των κατοίκων των νέων επαρχιών της Ελλάδος του έτους 1913 (PDF). Εν Αθήναις: Βασίλειον της Ελλάδος, Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας, Διεύθυνσις Στατιστικής. 1915. σελ. 70.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τόμος 8ος, σελ. 33.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- «Αμπελώνας (Πόβλα)». Ομοσπονδία Μουργκάνας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2017.