Ταγέτης ο αναπεπταμένος

Ταγέτης ο αναπεπταμένος; (Tagetes patula)
	; Γαλλικός κατιφές.
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Angiosperms);
Ομοταξία:	Ευδικοτυλήδονα (Eudicots);
Υφομοταξία:	Αστερίδες (Asterids);
Τάξη:	Αστερώδη (Asterales);
Οικογένεια:	Αστερίδες (Asteraceae);
Γένος:	Ταγέτης (Tagetes);
Είδος:	Τ. ο αναπεπταμένος; (T. patula);
Διώνυμο
	Ταγέτης ο αναπεπταμένος; (Tagetes patula); Κάρολος Λινναίος (L.)
Συνώνυμα
	Συνωνυμία Tagetes corymbosa Robert Sweet (βοτανιστής) (Sweet); * Ταγέτης ο ορθοφυής (Tagetes erecta) Κάρολος Λινναίος (L.); * Tagetes ernstii H.Rob. & Nicolson; * Tagetes excelsa Soule; Tagetes heterocarpha Rydb.; Tagetes jaliscensis ποικ. minor Greenm.; * Ταγέτης ο στιλπνός (Tagetes lucida) πρώην florida Robert Sweet (βοτανιστής) (Sweet), Voss ; * Tagetes lunulata Ortega; * Tagetes macroglossa Pol.; Tagetes major Gaertn.; Tagetes oligocephala DC.; * Tagetes peduncularis Cav.; * Tagetes remotiflora Kunze; * Tagetes signata Bartling; * Ταγέτης ο λεπτοφυλλος (Tagetes tenuifolia) Millsp.;

Ο Ταγέτης ο αναπεπταμένος (Tagetes patula), ο Γαλλικός κατιφές,^[5]^[6] είναι ένα είδος στην οικογένεια των Αστερίδων (Asteraceae). Είναι εγγενές στο Μεξικό και τη Γουατεμάλα^[7] με αρκετούς πληθυσμούς να έχουν εγκλιματιστεί σε πολλές άλλες χώρες.

Φυσικά χαρακτηριστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το άνθος είναι ετήσιο (annual),^{[Σημ. 1]} φτάνοντας κατά καιρούς στο ύψος των 30 - 50 εκ. Σε ορισμένα κλίματα ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο. Στον φυσικό του οικότοπο, στα υψίπεδα του κεντρικού Μεξικού, παράγονται άνθη από το Σεπτέμβριο έως τον θανατηφόρο παγετό. Τα αχαίνια (achenes)^{[Σημ. 2]} ωριμάζουν και πέφτουν εντός δύο εβδομάδων από την έναρξη της άνθισης. Οι κεφαλές περιέχουν ως επί το πλείστον ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) ανθύλλια (florets)^{[Σημ. 3]} και γονιμοποιούνται κυρίως από σκαθάρια στην άγρια φύση καθώς και από μύγες tachinid και άλλα έντομα. Τα φύλλα όλων των ειδών κατιφέ, περιλαμβάνουν αδένες ελαίου. Τα έλαια είναι πικάντικα.^[8]

Χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χρησιμοποιείται κυρίως, ως συνοριακό φυτό στα βοτανώδη σύνορα, είναι ένα χαμηλό σε ανάπτυξη φυτό, με άνθη ανάμεικτα σε κόκκινα και κίτρινα στις περισσότερες ποικιλίες. Οι Γαλλικοί κατιφέδες, συνήθως φυτεύονται σε κήπους με πεταλούδες, ως πηγή νέκταρος.

Για ιατρικούς λόγους, πολλές κουλτούρες χρησιμοποιούν εγχύσεις από αποξηραμένα φύλλα ή ανθύλλια.^[8]

Μαγειρική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα αποξηραμένα και αλεσμένα πέταλα (petals)^{[Σημ. 4]} των ανθέων, αποτελούν ένα δημοφιλές μπαχαρικό στην Δημοκρατία της Γεωργίας στον Καύκασο, όπου είναι γνωστό ως Imeruli shaphrani (= "Σαφράν από το Ιμερέτι") από το πικάντικο και χρυσό χρώμα και ιδιαίτερης δημοτικότητας στη Δυτική επαρχία του Ιμερέτι (Imereti)^{[Σημ. 5]}. Το μπαχαρικό προσδίδει μια μοναδική, μάλλον γήινη γεύση στην Γεωργιανή κουζίνα, στην οποία θεωρείται ιδιαίτερα συμβατό με τα αρώματα της κανέλας και του γαρίφαλου. Είναι επίσης, ένα απαραίτητο συστατικό στο μείγμα μπαχαρικών khmeli-suneli (προφ. χμέλι σουνέλι (κυριολεκτικά: ξηρά μπαχαρικά)), το οποίο είναι για την Γεωργιανή μαγειρική, ό,τι και το γκαράμ μασάλα είναι στην κουζίνα της Βόρειας Ινδίας, με την οποία η Γεωργία, μοιράζεται στοιχεία με την Μογγολική κουζίνα (Mughlai cuisine).^[9]

Χρωστική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ανθύλλια του Ταγέτη του αναπεπταμένου (Tagetes patula), κάθε χρόνο καλλιεργούνται και συλλέγονται για να προστεθούν σε τροφές πουλερικών και να βοηθήσουν να δοθεί ένα χρυσό χρώμα στους κρόκους των αυγών. Τα ανθύλλια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να χρωματίσουν τα ανθρώπινα τρόφιμα.^[8] Μια χρυσή κίτρινη χρωστική ουσία, χρησιμοποιείται για το βάψιμο υφασμάτων ζωικής προέλευσης (μαλλί, μετάξι) άνευ σταθεροποιητή βαφής, αλλά ένας σταθεροποιητής είναι απαραίτητος για τα βαμβακερά και συνθετικά υφάσματα.^[8]

Ευοσμία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ολόκληρο το φυτό, συλλέγεται όταν ανθίζει και αποστάζεται για το αιθέριο έλαιό του. Το έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία συνδυάζεται με το έλαιο σανταλόξυλου για την παραγωγή του αρώματος "attar genda". Μπορεί να εξαχθούν περίπου 35 κιλά ελαίου από ένα εκτάριο του φυτού (απόδοση 2.500 κιλά άνθη και 25.000 κιλά κτηνοτροφικό χόρτο).

Άλλες χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το αιθέριο έλαιο είναι υπό διερεύνηση για την αντιμυκητιασική του δράση, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας της καντιντίασης^[10] και τη θεραπείας μυκητιασικών λοιμώξεων στα φυτά.^[11]^[12]

Κηπουρική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το φυτό χρησιμοποιείται στην συντροφική φύτευση για πολλές καλλιέργειες κηπευτικών. Οι εκκρίσεις της ρίζας του πιστεύεται ότι σκοτώνει τα νηματώδη στο έδαφος και λέγεται ότι αποκρούσει τα επιβλαβή έντομα, όπως τις λευκόμυγες στις ντομάτες.^[13]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εικόνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γαλλικός κατιφές.
Ταγέτης ο αναπεπταμένος.
Γαλλικός κατιφές.
Ταγέτης ο αναπεπταμένος.
Υβρίδιο "Carmen" του είδους Ταγέτης ο αναπεπταμένος ποικ. ο νανοφυής (Tagetes patula ποικ. nana).

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ Ετήσιο φυτό (annual plant), είναι το φυτό που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του από τη βλάστηση έως την παραγωγή σπόρων προς σπορά, εντός ενός έτους και μετά ξεραίνεται. Τα καλοκαιρινά μονοετή βλαστάνουν την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι και ωριμάζουν το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Τα χειμερινά μονοετή βλαστάνουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή το καλοκαίρι του επόμενου ημερολογιακού έτους.^{[Παρ. Σημ. 1]}
↑ Αχαίνιο (achene), είναι ο ξηρός μονόσπορος μη διανοιγόμενος καρπός.
↑ Το ανθύλλιο (floret), είναι κυριολεκτικά ένα μικρό άνθος, αλλά συνήθως αναφέρεται σε επιμέρους αληθινά άνθη συγκεντρωμένα μέσα σε μία ταξιανθία, ιδιαίτερα σε ταξιανθίες των οικογενειών της μαργαρίτας και του γρασιδιού.
↑ Τα πέταλα (φυτολογία) (petals), είναι τροποποιημένα φύλλα τα οποία περιβάλλουν τα αναπαραγωγικά μέρη των λουλουδιών.
↑ To Ιμερέτι (Imereti) (Γεωργιανά: იმერეთი), είναι μια περιφέρεια στην Γεωργία, το οποίο βρίσκεται κατά μήκος του μέσου και άνω ρου του ποταμού Ριόνι (Rioni river).

Παραπομπές σημειώσεων

↑ http://www.illinoiswildflowers.info/files/line_drawings.htm

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

↑ The Plant List, Tagetes tenuifolia Cav.
↑ USDA, ARS, National Genetic Resources Program. «Germplasm Resources Information Network - (GRIN) Online Database, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
↑ USDA Natural Resources Conservation Service. «PLANTS Database». Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007.
↑ «The Plant List, Tagetes erecta L». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2016.
↑ Πρότυπο:PLANTS
↑ «BSBI List 2007». Botanical Society of Britain and Ireland. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (xls) στις 25 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2014.
↑ Rydberg, Per Axel 1913. in Britton, Nathaniel Lord, North American Flora 34: 154-155
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Soule, J. A. 1993. "The Biosystematics of Tagetes" Ph.D. Dissertation, University of Texas
↑ Goldstein D. 1993 "The Georgian Feast" HarperCollins
↑ B. K. Dutta, S. Karmakar, A. Naglot, J. C. Aich and M. Begam (March 2007). «Anticandidial activity of some essential oils of a mega biodiversity hotspot in India». Mycoses 50 (2): 121–124. doi:10.1111/j.1439-0507.2006.01332.x. PMID 17305775.
↑ Mares D, Tosi B, Poli F, Andreotti E, Romagnoli C. (2004). «Antifungal activity of Tagetes patula extracts on some phytopathogenic fungi: ultrastructural evidence on Pythium ultimum». Microbiol Res. 159 (3): 295–304. doi:10.1016/j.micres.2004.06.001. PMID 15462529.
↑ C. Romagnoli1, R. Bruni, E. Andreotti, M. K. Rai, C. B. Vicentini and D. Mares (April 2005). «Chemical characterization and antifungal activity of essential oil of capitula from wild Indian Tagetes patula L.». Protoplasma 225 (1–2): 57–65. doi:10.1007/s00709-005-0084-8. PMID 15868213.
↑ Sustainable Gardening Australia, Companion Planting [1] Αρχειοθετήθηκε 2009-05-27 στο Wayback Machine. retrieved on 8 June 2009

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Tagetes patula (έκδοση 701800571) της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

[9] Ετήσιο φυτό (annual plant), είναι το φυτό που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του από τη βλάστηση έως την παραγωγή σπόρων προς σπορά, εντός ενός έτους και μετά ξεραίνεται. Τα καλοκαιρινά μονοετή βλαστάνουν την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι και ωριμάζουν το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Τα χειμερινά μονοετή βλαστάνουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή το καλοκαίρι του επόμενου ημερολογιακού έτους.^{[Παρ. Σημ. 1]}

[10] Αχαίνιο (achene), είναι ο ξηρός μονόσπορος μη διανοιγόμενος καρπός.

[11] Το ανθύλλιο (floret), είναι κυριολεκτικά ένα μικρό άνθος, αλλά συνήθως αναφέρεται σε επιμέρους αληθινά άνθη συγκεντρωμένα μέσα σε μία ταξιανθία, ιδιαίτερα σε ταξιανθίες των οικογενειών της μαργαρίτας και του γρασιδιού.

[13] Τα πέταλα (φυτολογία) (petals), είναι τροποποιημένα φύλλα τα οποία περιβάλλουν τα αναπαραγωγικά μέρη των λουλουδιών.

[14] To Ιμερέτι (Imereti) (Γεωργιανά: იმერეთი), είναι μια περιφέρεια στην Γεωργία, το οποίο βρίσκεται κατά μήκος του μέσου και άνω ρου του ποταμού Ριόνι (Rioni river).

[8] ttp://www.illinoiswildflowers.info/files/line_drawings.htm

[1] The Plant List, Tagetes tenuifolia Cav.

[grin-2] USDA, ARS, National Genetic Resources Program. «Germplasm Resources Information Network - (GRIN) Online Database, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)

[plants-3] USDA Natural Resources Conservation Service. «PLANTS Database». Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2007.

[4] «The Plant List, Tagetes erecta L». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2016.

[5] Πρότυπο:PLANTS

[BSBI07-6] «BSBI List 2007». Botanical Society of Britain and Ireland. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (xls) στις 25 Ιανουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2014.

[g-7] Rydberg, Per Axel 1913. in Britton, Nathaniel Lord, North American Flora 34: 154-155

[Soule-12] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 Soule, J. A. 1993. "The Biosystematics of Tagetes" Ph.D. Dissertation, University of Texas

[Goldstein-15] Goldstein D. 1993 "The Georgian Feast" HarperCollins

[16] B. K. Dutta, S. Karmakar, A. Naglot, J. C. Aich and M. Begam (March 2007). «Anticandidial activity of some essential oils of a mega biodiversity hotspot in India». Mycoses 50 (2): 121–124. doi:10.1111/j.1439-0507.2006.01332.x. PMID 17305775.

[17] Mares D, Tosi B, Poli F, Andreotti E, Romagnoli C. (2004). «Antifungal activity of Tagetes patula extracts on some phytopathogenic fungi: ultrastructural evidence on Pythium ultimum». Microbiol Res. 159 (3): 295–304. doi:10.1016/j.micres.2004.06.001. PMID 15462529.

[18] C. Romagnoli1, R. Bruni, E. Andreotti, M. K. Rai, C. B. Vicentini and D. Mares (April 2005). «Chemical characterization and antifungal activity of essential oil of capitula from wild Indian Tagetes patula L.». Protoplasma 225 (1–2): 57–65. doi:10.1007/s00709-005-0084-8. PMID 15868213.

[19] Sustainable Gardening Australia, Companion Planting [1] Αρχειοθετήθηκε 2009-05-27 στο Wayback Machine. retrieved on 8 June 2009

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[Σημ. 1]

[Σημ. 2]

[Σημ. 3]

[8]

[Σημ. 4]

[Σημ. 5]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[Παρ. Σημ. 1]