Κοσμική ηθική
| Αθεϊσμός |
|---|
H κοσμική ηθική είναι τομέας της φιλοσοφίας ο οποίος ασχολείται με την ηθική, έξω από τις θρησκευτικές παραδόσεις. Μοντέρνα παραδείγματα κοσμικής ηθικής αποτελεί ο ανθρωπισμός , σκεπτικισμού και αρκετές εκδοχές της συνεπιοκρατίας.
Ένα πλήθος θέσεων υπάρχουν σχετικά με τη σχέση της θρησκείας και της ηθικής. Μια θέση είναι ότι η θρησκεία είναι απαραίτητος οδηγός για μια ηθική ζωή. Άλλοι απορρίπτουν την ιδέα ότι η θρησκεία είναι απαραίτητη για να παρέχει καθοδήγηση σε τι είναι σωστό ή λάθος. Μάλιστα ορισμένοι θεωρούν πως η θρησκεία παρέχει κακές συμβουλές σε ηθικά ζητήματα.
Μοντέλα κοσμικής ηθικής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανθρωπισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ανθρωπισμός επικεντρώνεται στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν μια ευτυχισμένη και λειτουργική ζωή. Θεωρεί ότι οι άνθρωποι είναι ικανοί να είναι ηθικοί χωρίς θρησκεία ή Θεό. Δεν θεωρεί πως ο άνθρωπος είναι εγγενώς καλός ή κακός. Βασική αρχή του ανθρωπισμού είναι ότι οι πεποιθήσεις του καθενός πρέπει να εξετάζονται από τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και να μην γίνονται αποδεκτές ή να απορρίπτονται στη βάση της θρησκευτικής πίστης. Σύμφωνα με τον ανθρωπισμό, η αναζήτηση της αλήθειας πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τις εξελίξεις της επιστήμης και της φιλοσοφίας. [1] Στον ανθρωπισμό, το κεντρικό δίδαγμα είναι ο σεβασμός στον Ανθρωπο. Οι ηθικές αρχές είναι και κοινωνικά ιδανικά, οι οποίες, σύμφωνα με τον ανθρωπισμό, πρέπει να οδηγούν στην καλύτερη ποιότητα ζωής των ανθρώπων.[2]
Εξελικτική ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με την εξελικτική ηθική, η φυσική επιλογή έχει ενσταλάξει στον άνθρωπο την αίσθηση της ηθικής. Αυτό σημαίνει πως η ηθική μπορεί να κατανοηθεί ως ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της κοινωνικοποίησης ευφυών ανθρώπων και όχι όπως ισχυρίζονται οι θεολόγοι ως αποτέλεσμα της θείας παρέμβασης. Η ηθική μπορεί να εξηγηθεί ως χρήσιμη προσαρμογή η οποία αποτελεί εξελικτικό πλεονέκτημα. [3] Όπως το έθεσε ο Michael Ruse (1995: 250), η ηθική είναι «μια συλλογική ψευδαίσθηση των γονιδίων. Χρειαζόμαστε να πιστέψουμε στην ηθική, και έτσι, χάρη στη βιολογία, όντως πιστεύουμε στην ηθική. Δεν υπάρχει θεμελίωση της ηθικής από κάπου αλλού, πέρα από την ανθρώπινη φύση» . [4]
Νέος Αθεϊσμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι νέοι άθεοι επιχειρηματολογούν υπέρ της ηθικής σε μια κοσμική βάση, απορρίπτοντας την ύπαρξη του θεού. Ωστόσο απορρίπτουν και τον ηθικό σχετικισμό. Ισχυρίζονται πως υπάρχουν πανανθρώπινες ηθικές αξίες, οι οποίες βασίζονται αποκλειστικά στη φύση. Ωστόσο αυτό θέτει το ερώτημα, ποιο είναι το περιεχόμενο της ηθικής; Φαίνεται πως οι νέοι άθεοι συμφωνούν πως οι άνθρωποι διαθέτουν μια ηθική γνώση ή ηθικό ένστικτο. Αυτό το ένστικτο έχει τις ρίζες του στη βιολογία και την εξέλιξη της ανθρωπότητας. Στην ερώτηση «γιατί να είμαστε ηθικοί» ο Σαμ Χάρις ισχυρίζεται πως η ηθική ζωή συμβάλλει στο να είμαστε ευτυχισμένοι.[5]
Θέσεις σχετικές με τη θρησκεία και την ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το ζήτημα της κοσμικής ηθικής έχει συζητηθεί από σημαντικούς κοσμικούς μελετητές αλλά και δημοφιλείς άθεους ή αντι-θρήσκους συγγραφείς, όπως ο Paul Chamberlain με το «Can We Be Good Without God?» (1996) (μπορούμε να είμαστε καλοί χωρίς θεό;), ο Richard Holloway στο βιβλίο «Godless Morality: Keeping Religion Out of Ethics» (1999) (Ηθική χωρίς Θεό: Κρατώντας τη θρησκεία έξω από την ηθική), ο Ρόμπερτ Μπάκμαν στο βιβλίο Can We Be Good Without God? (2002), (μπορούμε να είμαστε καλοί χωρίς θεό;), ο Michael Shermer στο «The Science of Good and Evil» (2004), (η επιστήμη του καλού και του κακού),ο Ρίτσαρντ Ντόκινς στο βιβλίο Η περί θεού Αυταπάτη (2006), ο Κρίστοφερ Χίτσενς στο βιβλίο « Ο Θεός Δεν Είναι Μεγάλος »(2007), ο Γκρεγκ Έπστιν στο βιβλίο «Good Without God: What A Billion Nonreligious People Do Believe» (2010), («Καλός χωρίς Θεό: τι πιστεύουν ένα δισεκατομμύριο άθρησκοι») και ο Σαμ Χάρις στο «The Moral Landscape: How Science Can Determine Human Values» (2011) (Το ηθικό τοπίο: πώς η επιστήμη μπορεί να καθορίσει τις ανθρώπινες αξίες).
H θέση πως η θρησκεία είναι απαραίτητη για την ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σύμφωνα με τον Greg Epstein, «η ιδέα ότι δεν μπορούμε να είμαστε καλοί χωρίς θρησκεία» είναι μαζί μας εδώ και περίπου 2.000 χρόνια»[6] Άλλοι τοποθετούν την ιδέα ακόμη πιο παλιά, για παράδειγμα στον Ψαλμό 14 της εβραϊκής βίβλου όπου σύμφωνα με τον Hermann Gunkel[α] η συγγραφή της έγινε γύρω στο 580 ΠΚΕ.[7] Σύμφωνα με τον ψαλμό,«ο ανόητος λέει στην καρδιά του πως δεν υπάρχει θεός. Είναι διεφθαρμένοι, πράττουν αηδιαστικές πράξεις και κανένας τους δεν κάνει το καλό, ούτε ένας» [8] [β] Ο Φρίντριχ Νίτσε διακήρυξε πως «ο Θεός είναι νεκρός» αλλά επίσης προειδοποίησε « "Όταν κάποιος παραιτηθεί από τη χριστιανική πίστη, τραβάει το δικαίωμα στη χριστιανική ηθική έξω από τα πόδια του. Αυτή η ηθική δεν είναι σε καμία περίπτωση αυτονόητη ... Διαγράφοντας μια βασική έννοια από τον Χριστιανισμό, την πίστη στον Θεό, το σύνολο: τίποτα δεν χρειάζεται να παραμείνει στο χέρι κάποιου ». [9]
Αυτή η ιδέα είναι παρούσα σήμερα. Αρκετοί επιχειρηματολογούν πως τα θρησκευτικά πιστεύω σήμερα είναι απαραίτητα για ηθική καθοδήγηση σε ένα διεφθαρμένο και υλιστικό κόσμο.[10] Για παράδειγμα, ο χριστιανός συγγραφέας C. S. Lewis έγραψε πως αν το σωστό και το λάθος δεν υπάρχουν έξω από τον φυσικό κόσμο, τότε το σωστό και το λάθος βυθίζονται στο «είναι-θα έπρεπε πρόβλημα»[γ] Έτσι οι ηθικές μας προτιμήσεις, γίνονται αδικαιολόγητες και μοιάζουν με την προτίμηση της μιας γεύσης φαγητού σε σχέση με μια άλλη. [11] Στο ίδιο μήκος κύματος, ο χριστιανός θεολόγος Ron Rhodes σημειώνει «είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε μεταξύ καλού και κακού, αν δεν υπάρχει ένα σημείο αναφοράς το οποίο είναι απόλυτα καλό» [12]
Η θέση πως η θρησκεία δεν είναι απαραίτητη για την ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
«Η ηθική ενός ανθρώπου πρέπει να βασίζεται κυρίως πάνω στη συμπόνια, εκπαίδευση και κοινωνικούς δεσμούς και ανάγκες. Καμία θρησκευτική βάση δεν είναι απαραίτητη. Ο άνθρωπος θα ήταν μίζερος αν θα έπρεπε να συγκρατηθεί από τον φόβο της τιμωρίας ή την ελπίδα της ανταμοιβής στην επόμενη ζωή.»
— Άλμπερτ Αϊνστάιν, "Θρησκεία και επιστήμη," περιοδικό New York Times, 1930
Η άποψη πως η θρησκεία δεν αποτελεί προϋπόθεση για ηθική καθοδήγηση, έχει εκφραστεί από πολλούς. Το «The Westminster Dictionary of Christian Ethics» δηλώνει ότι, «δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε μια κοινωνία όπου δεν υπάρχει θρησκεία, αλλά υπάρχει ηθική, όπως νομικό σύστημα, καθώς οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί χωρίς κανόνες εναντίον των φόνων κτλ, και ότι δεν είναι επιθυμητό από όλα αυτά, μπορεί να απασχολεί τον νόμο. Υπήρχαν στο παρελθόν άνθρωποι με ηθική αλλά χωρίς θρησκευτικές απόψεις»[13] Ο βρετανός φιλόσοφος Bernard Williams, σημείωσε πως η κοσμική θέση – δηλαδή μια θέση κατά την οποία η σωστή πράξη ορίζεται ως η πράξη η οποία προσφέρει τη μεγαλύτερη ποσότητα χαράς ή ευτυχίας στους ανθρώπους- δεν είναι υπερφυσική και δεν κάνει επίκληση για δικαιολόγηση έξω από την ανθρώπινη ζωή, και σίγουρα όχι σε θρησκευτικά πιστεύω.»[14] O Williams επίσης επιχειρηματολόγησε πως «τα κίνητρα κάποιου για να ακολουθεί τον ηθικό λόγο του θεού, είναι ηθικά, είτε δεν είναι. Αν είναι, σημαίνει πως κάποιος είναι εξοπλισμένος ήδη με ηθικά ένστικτα, και η εισαγωγή του θεού δεν προσφέρει τίποτα περισσότερο. Αν δεν είναι ηθικά τα κίνητρα τότε θα είναι κίνητρα τέτοιου τύπου που δεν μπορεί να κινητοποιήσουν ηθικά, όλους…Άρα φτάνουμε στο συμπέρασμα πως η επίκληση του Θεού δεν προσθέτει τίποτα ή προσθέτει λάθος πράγματα. [15]
Ο Σωκράτης στο δίλημμα του Ευθύφρονα[δ] έχει προσφέρει μια από τις πρώτες απορρίψεις του επιχειρήματος πως η ηθική απαιτεί θρησκεία. Όπως το περιγράφει ο Αυστραλός φιλόσοφος Peter Singer:
«Μερικοί θεϊστές λένε πως η ηθική δεν μπορεί υπάρξει χωρίς θρησκεία, επειδή το νόημα του καλού δεν είναι άλλο από το ο θεός εγκρίνει. Ο Πλάτωνας κατέρριψε ένα παρόμοιο ισχυρισμό περισσότερο από δυο χιλιάδες χρόνια πριν διερωτώμενος αν οι θεοί εγκρίνουν μερικές πράξεις, είναι επειδή οι πράξεις αυτές είναι καλές, και στην οποία περίπτωση δεν απαιτείται η έγκριση των θεών για να τις κάνουν καλές. Το άλλο σκέλος της ερώτησης, κάνει την θεία έγκριση εντελώς τυχαία επιλογή: Αν οι θεοί έτυχε να εγκρίνουν τα βασανιστήρια ή δεν επιθυμούσαν να βοηθούσαμε τους γείτονες μας, τότε ο βασανισμός θα ήταν καλός και η βοήθεια προς τον γείτονα κακή. Μερικοί μοντέρνοι θεϊστές προσπάθησαν να απαλλάξουν τους εαυτούς τους από αυτό το δίλημμα, ισχυριζόμενοι πως οι θεός είναι καλός και άρα δεν υπήρχε πιθανότητα να εγκρίνει τον βασανισμό· αλλά αυτοί οι παγίδες πιάνονται στην παγίδα που μόνοι τους έφτιαξαν, γιατί πως είναι δυνατόν να ισχυρίζονται πως ο Θεός είναι καλός; Ποιος Θεός εγκρίνεται από Θεό;»[16]
Ο Γκρεγκ Έπστιν, εφημέριος των ανθρωπιστών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ απορρίπτει την ερώτηση αν ο Θεός είναι απαραίτητος για να είναι καλός ο άνθρωπος «γιατί η ερώτηση δεν απαιτείται να απαντηθεί, πρέπει να απορριφθεί αμέσως»...προσθέτοντας «να εισηγηθεί κανείς ότι κάποιος δεν μπορεί να είναι καλός χωρίς θεό, δεν είναι απλά ερώτηση, είναι προκατάληψη, πιθανόν να είναι και διάκριση. [17]Αυτό συμφωνεί με το Westminster Dictionary of Christian Ethics (Λεξικό του Γουεστμινστερ για Χριστιανική ηθική) σύμφωνα με το οποίο, θρησκεία και ηθική, τόσο εννοιολογικά, όσο και επι της αργής είναι δυο διαφορετικά συστήματα αξιών ή οδηγοί πράξεων[18] O αθεϊστής φιλόσοφος Julian Baggini δηλώνει πως «δεν υπάρχει κάτι να εμποδίσει τους άθεους να πιστεύουν στην ηθική, στο νόημα της ζωής ή στην ανθρώπινη καλοσύνη. Ο αθεϊσμός είναι εγγενώς αρνητικός μόνο όσο αφορά την πίστη στον Θεό. Είναι ικανός για μια θετική θέαση σε άλλους τομής της ζωής ή πίστης.[19] Δήλωσε επίσης «η ηθική είναι πολύ πιο πιθανόν να υπάρχει χωρίς τον Θεό και είναι εξ ολοκλήρου ανεξάρτητη από αυτόν.Αυτό σημαίνει ότι οι άθεοι δεν είναι μόνο ικανοί να ζήσουν μια ηθική ζωή, αλλά μπορεί να είναι πιο ικανοί να ζήσουν μια τέτοια ζωή παρά οι πιστοί που συγχύζουν τον θεϊκό νόμο και την τιμωρία με το σωστό και το λάθος». [20]
Ο διάσημος άθεος συγγραφέας Κρίστοφερ Χίτσενς, σημείωσε στο πρόγραμμα Uncommon Knowledge:
«Νομίζω πως η γνώση για του τι είναι σωστό και λάθος είναι έμφυτη. Ξέρουμε ότι δεν μπορούμε να συμβιώσουμε αν επιτρέπουμε τις ψευτιές, κλεψιές, φόνο, βιασμό. Όλες οι κοινωνίες, σε όλους τους χρόνους, πολύ πριν ύπαρξη των μοναρχιών, τα έχουνε απαγορεύσει....Ο Σωκράτης επικαλέστηκε τον δαίμονα του, ήταν μια εσωτερική φωνή η οποία τον σταμάτησε από το να εκμεταλλευτεί κάποιον. Γιατί δεν υποθέτουμε πως έχουμε ένα τέτοιο εσωτερικό μηχανισμό;»[21]
Ο φιλόσοφος Ντάνιελ Ντένετ ισχυρίζεται πως οι κοσμικές οργανώσεις έχουν πολλά να μάθουν στο θέμα του «μάρκετινγκ» από τις θρησκείες. Αυτό γιατί, σύμφωνα με τον Ντένετ, η ιδέα ότι οι άνθρωποι χρειάζονται Θεό για να είναι καλοί, είναι εξαιρετικά επιβλαβής, αν και δημοφιλής μύθος.[22]Με τα λόγια του: «Αυτό που είναι ολέθριο σε αυτό τον μύθο είναι ότι εκμεταλλεύεται ένα εξαιρετικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό· το ότι οι άνθρωποι θέλουν να είναι καλοί. Θέλουν να ζήσουν μια καλή ζωή....Έτσι έρχεται η θρησκεία και τους λέει: λοιπόν, δεν μπορείς να είσαι καλός χωρίς Θεό, για να τους πείσει πως πρέπει να πιστέψουν. Αυτό μπορεί να είναι το κύριο κίνητρο για το οποίο οι άνθρωποι λαμβάνουν τη θρησκεία σοβαρά υπόψιν, για τον οποίο οι άνθρωποι συνδέονται με την εκκλησία, επειδή θέλουν να ζήσουν καλή ζωή».[23]
H θρησκεία είναι κακός οδηγός για την ηθική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο άθεος συγγραφέας και βιολόγος, Ρίτσαρντ Ντόκινς, στο βιβλίο του η περί Θεού Αυταπάτη γράφει πως οι θρήσκοι άνθρωποι έχουν διαπράξει μια ευρεία ποικιλία πράξεων, και είχαν μια ευρεία ποικιλία πεποιθήσεων ανά την ιστορία, τα οποία σήμερα θεωρούνται πως είναι απεχθή. Σύμφωνα με τον Ντόκινς, ο Αδόλφος Χίτλερ και οι Ναζί είχαν γενικά θρησκευτικές απόψεις οι οποίες ενέπνευσαν το Ολοκαύτωμα στη βάση του χριστιανικού αντισημιτισμού. Επίσης, οι χριστιανοί έχουν παραδοσιακά καταπιέσει τις γυναίκες για να αποδεχτούν τη σκλαβιά κάποιου είδους, στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του Χριστιανισμού. Ο Ντόκινς επιμένει πως από την στιγμή που τόσο οι ιουδαϊκές όσο και οι χριστιανικές ερμηνείες της βίβλου αλλάξαν κατά τη διάρκεια της ιστορίας, ώστε αυτό που παλιότερα υπολογιζόταν για απαγορευμένο, τώρα επιτρέπεται, είναι διανοητικά ανέντιμο να πιστεύει κάποιος πως η θρησκεία μπορεί να προσφέρει απόλυτη ηθική καθοδήγηση. Επιπλέον, από την στιγμή που οι Χριστιανοί και άλλες θρησκευτικές ομάδες, δεν αναγνωρίζουν ότι όλα τα ιερά κείμενα είναι δεσμευτικά για την ηθική τους (π.χ. το βιβλίο της Εξόδου, και το Λευϊτικόν δηλώνουν πως αυτοί που δουλεύουν το Σάββατο[24] και αυτοί που διαπράττουν ομοφυλοφιλικές πράξεις,[25] αντίστοιχα, πρέπει να θανατωθούν) σημαίνει πως είναι ήδη ικανοί να ξεχωρίζουν το «σωστό» και το «λάθος» χωρίς τα ιερά κείμενα.[26]
Το γνωστό απόσπασμα του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι στο βιβλίο Αδελφοί Καραμάζοφ «Αν ο θεός είναι νεκρός, όλα επιτρέπονται» εισηγείται πως οι άπιστοι, δεν μπορούν να ζήσουν ηθική ζωή χωρίς την πιθανότητα τιμωρίας από κάποιο θεό.[27]. Ο Epstein παρατηρεί πως το παράδειγμα μπορεί να αναστραφεί: «πρέπει κάποιος να ενδυναμωθεί για να πάρει το ρίσκο να νοιώσει την συγκίνηση μιας ανήθικης δράσης: Ο θεός θα τους συγχωρέσει, αν και όταν τελικά πιαστούν. Αν είναι να κάνεις κάτι άσχημο, όλη η θεολογία του κόσμου δεν πρόκειται να σε σταματήσει» [28]
Εμπειρικά δεδομένα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις, όπου ζώα παρουσιάζουν συμπεριφορά η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ηθική, χωρίς να έχουν οποιεσδήποτε θρησκευτικές κατευθυντήριες γραμμές. Αυτό συμπεριλαμβάνει «λεπτομερείς μελέτες πολύπλοκων συστημάτων αλτρουϊσμού και συνεργασίας, τα οποία έχουν παρατηρηθεί σε κοινωνικά έντομα» και «η επίδειξη αλτρουϊστικών συμπεριφορών από μερικά είδη θηλαστικών και πουλιών, τα οποία ριψοκινδυνεύουν την ίδια τους την ζωή για να προειδοποιήσουν άλλα μέλη της ομάδας τους για κάποιο άμεσο κίνδυνο.[29]
O Greg Epstein έχει δηλώσει πως «κοινωνιολόγοι έχουν παρατηρήσει το γεγονός πως ορισμένες από τις πιο κοσμικές χώρες στον κόσμο, για παράδειγμα οι Σκανδιναβικές, είναι ανάμεσα στις λιγότερες βίαιες, υπάρχει αρκετό καλό σύστημα εκπαίδευσης και είναι οι άνθρωποι νοιάζονται για τους φτωχούς[30].
Ένας αριθμός μελετών έχει πραγματοποιηθεί για να συγκρίνει τη συσχέτιση θρησκευτικής ή μη ηθικής και εγκλήματος. Τα αποτελέσματα δεν είναι σαφή. [31]Ο Phil Zuckerman στο βιβλίο του Society without God (κοινωνία χωρίς Θεό) σημειώνει πως η Δανία και Σουηδία «οι οποίες είναι κατά πάσα πιθανότητα οι λιγότερο θρήσκες χώρες στη Γη, και ίσως στην ιστορία του κόσμου» απολαμβάνουν τα μικρότερα ποσοστά βίαιων εγκλημάτων στον κόσμο και τα μικρότερα επίπεδα διαφθοράς.[32] Το έργο του Zuckerman βασίζεται σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν ένα 14μηνο στη Σκανδιναβία το 2005–2006. Μια εργασία του 2005 από τον Gregory S. Paul δημοσιευμένη στο Journal of Religion and Society γράφει ότι «γενικά, μεγαλύτερα ποσοστά πίστης και λατρείας του Δημιουργού, συνδυάζεται με υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονίας, νεανικής και πρώιμης ενήλικης θνησιμότητας, σεξουαλικών ασθενειών, εφηβικής εγκυμοσύνης και έκτρωσης στις δυτικές κοινωνίες» και σε όλες τις κοσμικές αναπτυγμένες δημοκρατίες, μια τάση που κρατάει αιώνες, έχουν ρίξει τα ποσοστά αυτοκτονιών σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα» με την εξαίρεση των ΗΠΑ και της πολύ θεϊστικής Πορτογαλίας.[33]
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ κορυφαίος γερμανός μελετητής της αγίας γραφής
- ↑ Στην Ελληνική μετάφραση της Αγίας Γραφής είναι ο Ψαλμός Ψαλ. 52,2 : «Σκοτισμένος μέχρις αφροσύνης από τας πολλάς του αμαρτίας ο ασεβής λέγει από μέσα του• Δεν υπάρχει Θεός. Αυτός και οι όμοιοί του διεφθάρησαν από την κακίαν των. Εγιναν αηδιαστικοί και συχαμεροί με τας παρανομίας των. Κανείς από αυτούς δεν σκέπτεται και δεν πράττει το αγαθόν.»ή « Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· Οὐκ ἔστι Θεός. διεφθάρησαν καὶ ἐβδελύχθησαν ἐν ἀνομίαις, οὐκ ἔστι ποιῶν ἀγαθόν»
- ↑ To είναι-θα έπρεπε πρόβλημα, ή νόμος του Χιούμ, το κατασκεύασε ο Ντέιβιντ Χιουμ και δηλώνει πως αρκετοί συγγραφείς κάνουν αρκετές δηλώσεις για το πώς ‘’θα έπρεπε’’ να είναι τα πράγματα, βασισμένοι σε δηλώσεις για το πώς ‘’είναι’’ τα πραγματα
- ↑ O Σωκράτης είχε ρωτήσει τον Εύθυφρων αν το ευσεβές (ηθικό) λατρεύεται από τους θεούς επειδή είναι ευσεβές ή αν είναι ευσεβές επειδή λατρεύεται από τους θεούς.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Lewis 2016, chapter 4.
- ↑ Ellis 2018:The moral theory that I have outlined is essentially different from the theories advocated by most religions. We do not believe that there is any source of moral knowledge or motivation other than our natural social concern, and our own experience and imagination. Nor are we Kantians. Though like Kant, we believe in the principle of respect for persons. For this is the core precept of Humanism. Also like Kant, we believe that the moral principles we should accept are social ideals. But, unlike Kant, we do not believe that these ideals are the products of pure reason, and therefore binding on all rational beings. The ideals we seek are just those that are in fact most conducive to human well-being.
- ↑ Schroeder, Εισαγωγή.
- ↑ Schroeder, κεφάλαιο 2.
- ↑ Taylor, κεφάλαιο 5: κοσμική ηθική.
- ↑ Epstein 2010, σελ. 5.
- ↑ Hermann Gunkel, Die Psalmen (1986), p. 233.
- ↑ ESVBible.org. «Psalm 14 - ESVBible.org». Crossway. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2012.
- ↑ Nietzsche, Friedrich (1889). Twilight of the Idols, or, How to Philosophize with a Hammer.
- ↑ Dixon 2008, σελ. 115.
- ↑ Lewis 2001, σελ. 3-28.
- ↑ Ron Rhodes. «Strategies for Dialoguing with Atheists». Reasoning from the Scriptures Ministries. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2010.
- ↑ Childress 1986, σελ. 400.
- ↑ Williams 1972, σελ. 83.
- ↑ Williams 1972, σελ. 64-65.
- ↑ Singer 2010, σελ. 3-4.
- ↑ Epstein 2010, σελ. ix.
- ↑ Childress 1986, σελ. 401.
- ↑ Baggini 2003, σελ. 3.
- ↑ Baggini 2003, σελ. 37.
- ↑ «Hitchens—The Morals of an Atheist». Uncommon Knowledge. 23 Αυγούστου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2010.
- ↑ 22,0 22,1 Dennett 2011.
- ↑ Dennett 2011:Ειδικά μετά το 39ο λεπτό
- ↑ Biblos.com (2004–2011). «Exodus 31:15». Biblos.com. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2012. Exodus 35:2 is similarly worded.
- ↑ Biblos.com (2004–2011). «Leviticus 20:13». Biblos.com. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2012.
- ↑ Dawkins 2006, σελ. 281.
- ↑ Epstein 2010, σελ. 63.
- ↑ Epstein 2010, σελ. 115–116.
- ↑ Dixon 2008, σελ. 117.
- ↑ Zuckerman 2008.
- ↑ Baier 2001, σελ. 3.
- ↑ Zuckerman 2010, σελ. 2.
- ↑ Paul 2005, σελ. 4,5,8.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιβλία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Zuckerman, Phil (2008). Society Without God: What the Least Religious Nations Can Tell Us About Contentment. New York: New York University Press.
- Williams, Bernard (1972). Morality. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-45729-7.
- Epstein, Greg M. (2010). Good Without God: What a Billion Nonreligious People Do Believe
. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-167011-4. - Dixon, Thomas (2008). Science and Religion: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-929551-7.
- Lewis, C.S. (2001). Mere Christianity. HarperCollins.
- Childress, James F.· Macquarrie, John, επιμ. (1986). The Westminster Dictionary of Christian Ethics. Philadelphia: The Westminster Press. ISBN 0-664-20940-8.</
- Baggini, Julian (2003). Atheism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280424-2.
- Dennett, Daniel (12 Δεκεμβρίου 2011). «The Scientific Study of Religion». Point of Inquiry. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2018.
- Dawkins, Richard (2006). The God Delusion (Η περί Θεού Αυταπάτη). Bantam Books. ISBN 978-0-618-68000-9.
- Zuckerman, Phil (2008). Society Without God: What the Least Religious Nations Can Tell Us about Contentment. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-9714-3.
Ακαδημαϊκά περιοδικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Baier, Colin J.; Wright, Bradley R. E. (February 2001). "If You Love Me, Keep My Commandments": A Meta-analysis of the Effect of Religion on Crime. 38. No. 1. Journal of Research in Crime and Delinquency, σελ. 3. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 April 2012. https://web.archive.org/web/20120426001742/http://brewright.com/articles/If%20You%20Love%20Me,%20Keep%20My%20Commandments.pdf. Ανακτήθηκε στις 20 November 2011.
- Paul, Gregory S. (2005). «Cross-National Correlations of Quantifiable Societal Health with Popular Religiosity and Secularism in the Prosperous Democracies: A First Look». Journal of Religion and Society (Baltimore, Maryland) 7: 4, 5, 8, and 10. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-12-14. https://web.archive.org/web/20111214113448/http://moses.creighton.edu/JRS/2005/2005-11.html.
Διαδίκτυο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ellis, Brian (2018). «Humanism and Morality». Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2018.
Εγκυκλοπαίδειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Tramel, Peter. «Moral Epistemology». The Internet Encyclopedia of Philosophy. https://www.iep.utm.edu/mor-epis/. Ανακτήθηκε στις 31/5/2018.
- Schroeder, Doris. «Evolutionary Ethics». The Internet Encyclopedia of Philosophy. https://www.iep.utm.edu/evol-eth/. Ανακτήθηκε στις 31/5/2018.
- Taylor, James E.. «The New Atheists». The Internet Encyclopedia of Philosophy. https://www.iep.utm.edu/n-atheis/. Ανακτήθηκε στις 2/6/2018. Αρχειοθετήθηκε 2019-12-21 στο Wayback Machine.