Δυναστεία του Αρχέλαου

Η δυναστεία τού Αρχέλαου ή των Αρχελαϊδών περιέχει μέλη, που έζησαν το διάστημα από τον 2ο αι. π.Χ. ως 38 μ.Χ. στον Πόντο, την Καππαδοκία και την Κιλικία. Περιλαμβάνει πέντε άνδρες με το όνομα Αρχέλαος και μία γυναίκα, τη Γλαφύρα.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πρώτος Αρχέλαος ήταν ο ευνοούμενος στρατηγός τού Μιθριδάτη ΣΤ΄ τού Πόντου, που διεξήγαγε τον Α΄ Μιθριδατικό Πόλεμο. Μετέβη από τον Πειραιά στην Αθήνα και τη Βοιωτία, αλλά ηττήθηκε το 86 π.Χ. στη μάχη της Χαιρώνειας και το 86/85 στον Ορχομενό από τον Σύλλα. Έκανε τις διαπραγματεύσεις για την ειρήνη με τους Ρωμαίους. Ο Σύλλας τον κάλεσε στη Ρώμη και τού πρότεινε να γίνει φίλος της· πράγματι ο Αρχέλαος βοήθησε τους Ρωμαίους στον Β΄ και Γ΄ Μιθριδατικό Πόλεμο.

Ο γιος του Αρχέλαος Α΄ ορίστηκε από τον Πομπήιο αρχιερέας-βασιλιάς της πόλης Κόμανα στην Καππαδοκία, υποτελής των Ρωμαίων. Παντρεύτηκε σε 2ο γάμο τη Βερενίκη Δ΄ βασίλισσα της Αιγύπτου και έτσι ο Αρχέλαος Α΄ θα έγινε φαραώ. Αυτή ήταν σε αντίθεση με τον πατέρα της Πτολεμαίο ΙΒ΄, ο οποίος με δώρα έπεισε τον ανθύπατο της Συρίας να τον βοηθήσει να ανακτήσει τον θρόνο του. Στη συμπλοκή σκοτώθηκε ο Αρχέλαος Α΄ και η Βερενίκη Δ΄.

Ο γιος του από τον 1ο γάμο με μία Ελληνίδα, ο Αρχέλαος Β΄, τον διαδέχθηκε ως αρχιερέας-βασιλιάς στα Κόμανα. Ως τέτοιος είχε 6.000 δουλοπαροίκους. Το 47 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρ νίκησε τον Πομπήιο, προστάτη των Αρχελάων και εκτόπισε τον Αρχέλαο Β΄.

Γιος του ήταν ο Αρχέλαος από την εταίρα Γλαφύρα, διάσημη για την ομορφιά και τη γοητεία της· αυτή μετά το τέλος τού ανδρός της έγινε ερωμένη τού Μάρκου Αντωνίου. Έπεισε τον Ρωμαίο στρατηγό να διορίσει τον γιο της ως βασιλιά της Καππαδοκίας. Ο Αρχέλαος νυμφεύτηκε σε 1ο γάμο μάλλον μία των Αρταξιαδών, κόρη τού Αρταβάσδη Β΄ της Αρμενίας. Έπειτα νυμφεύτηκε σε 2ο γάμο την Πυθοδωρίδα, εγγονή τού Μ. Αντωνίου και τον υποστήριξε στη ναυμαχία τού Ακτίου. Όταν εκεί ο Μ. Αντώνιος ηττήθηκε από τον Οκταβιανό, ο Αρχέλαος έγινε σύμμαχος τού Οκταβιανού, ο οποίος τού πρόσθεσε περιοχές της Κιλικίας και τη Μικρά Αρμενία. Προς τιμήν τού Αυγούστου, ο Αρχέλαος μετονόμασε την Ελαιούσα (στην Κιλικία Τραχέα) σε Ελεούσα Σεβαστή. Μετακόμισε σε αυτή, επέκτεινε την πόλη και έφτιαξε το ανάκτορό του στη νήσο μπροστά στο λιμάνι της· επονομάστηκε Κτίστης. Ήταν κάτοχος ορυχείων κρυστάλλων και όνυχα και έγραψε το έργο Περί λίθων και ποταμών. Τον Αύγουστο θα διαδεχόταν ο προγονός του Τιβέριος ή ο εγγονός του Γάιος Καίσαρας. Ο Αρχέλαος πήρε το μέρος τού δεύτερου, που όμως απεβίωσε το 4 μ.Χ. και το 14 μ.Χ. τον Αύγουστο διαδέχθηκε ο Τιβέριος. Αυτός κάλεσε τον Αρχέλαο στη Ρώμη και τον κατηγόρησε στη Σύγκλητο για συνωμοσία. Ήθελε να τον εκτελέσει, όμως ο γηραιός Αρχέλαος, έπειτα από 52 έτη βασιλείας, απεβίωσε. Η Καππαδοκία έγινε ρωμαϊκή επαρχία, τα μέρη της Κιλικίας που είχε δόθηκαν στον γιο του και η Μικρά Αρμενία στον προγονό του Αρταξία Γ΄, γιο της Πυθοδωρίδας από προηγούμενο γάμο της.

Από την 1η σύζυγό του, πριγκίπισσα της Αρμενίας, είχε τέκνα τον Αρχέλαο και τη Γλαφύρα. Ο Αρχέλαος ήταν βασιλιάς τμημάτων της Κιλικίας, υποτελής στους Ρωμαίους. Όταν η φυλή των Κιέται εξεγέρθηκε εναντίον των Ρωμαίων, ο ρωμαίος κυβερνήτης της Συρίας κατέστειλε το κίνημα. Ο Αρχέλαος της Κιλικίας απεβίωσε το 38 μ.Χ. και τις περιοχές του έδωσε ο Καλιγούλας στον σύμβουλό του Αντίοχο Δ΄ της Κομμαγηνής. Ο Αντίοχος Δ΄ πρόσθεσε το όνομα Αρχέλαος το όνομα τού γιού του Αντιόχου, προς τιμήν τού βασιλιά της Κιλκίας. Ο Αρχέλαος Αντίοχος ήταν πατέρας τού Φιλιπάππου.

Η αδελφή του Γλαφύρα παντρεύτηκε πρώτα τον Αλέξανδρο, γιο τού Ηρώδη Α΄ της Ιουδαίας. Ο γιος τους Τιγράνης Ε΄ έγινε βασιλιάς της Αρμενίας. Η Γλαφύρα ήταν υπερήφανη για την Ελληνική (Μακεδονική) και βασιλική καταγωγή της στην Αυλή του Ηρώδη και η κόρη τού Ηρώδη, η Σαλώμη, κατηγόρησε αυτήν και τον Αλέξανδρο για συνωμοσία. Ο Αλέξανδρος εκτελέστηκε από τον πατέρα του. Έπειτα η Γλαφύρα παντρεύτηκε τον Ιούβα Α΄, ο οποίος ταξιδεύοντας στην ανατολική Μεσόγειο, την είχε δει και ερωτευτεί. Έγινε βασίλισσα της Μαυριτανίας. Όταν όμως γνώρισε τον Ηρώδη Αρχέλαο της Ιουδαίας, άλλο γιο τού Ηρώδη Α΄, τον ερωτεύτηκε. Η Γλαφύρα χώρισε τον άνδρα της και ο Ηρώδης Αρχέλαος τη σύζυγό του και οι δύο τους παντρεύτηκαν. Για τους Ιουδαίους, το να παντρευτεί τον ετεροθαλή αδελφό τού πρώτου συζύγου της ήταν σκάνδαλο. Ο Ηρώδης Αρχέλαος, ένεκα της σκληρότητάς του, εκθρονίστηκε· η Γλαφύρα απεβίωσε το 7 μ.Χ.

Γενεαλογία της δυναστείας τού Αρχέλαου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λαοδίκη

Μιθριδάτης ΣΤ΄
βασ. του Πόντου

κόρη
ΔΥΝ. ΜΙΘΡΙΔΑΤΙΔΩΝ

Αρχέλαος
αρχιστράτηγος
ΔΥΝ. ΑΡΧΕΛΑΟΥ

Κλεοπάτρα του Πόντου

Τιγράνης Β΄ ο Μέγας
βασ. της Αρμενίας

Αρχέλαος Α΄
αρχιερέας-βασ. στα Κόμανα
σύζ.1.(ανώνυμη)

2.Κλεοπάτρα Δ΄
βασ. της Αιγύπτου
ΔΥΝ. ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΝ

Αντωνία Υβρίδα η Νεότερη

Μάρκος Αντώνιος
στρατηγός
σύζ. Οκταβία η Νεότερη

Κλεοπάτρα Ζ΄
βασ. της Αιγύπτου

Αρταβάσδης Β΄
βασ. της Αρμενίας

(1) Αρχέλαος Β΄
αρχιερέας-βασ. στα Κόμανα
σύζ. Γλαφύρα

Πυθόδωρος
βαθύπλουτος από τις Τράλλεις

Αντωνία Πρίμα

Αντωνία η Νεότερη

Κλεοπάτρα Σελήνη Β΄

Ηρώδης ο Μέγας
βασ. της Ιουδαίας

κόρη
ΔΥΝ. ΑΡΤΑΞΙΑΔΩΝ

Αρχέλαος
βασ. της Καππαδοκίας

Πυθοδωρίδα του Πόντου

Πολέμων Α΄
βασ. του Πόντου

Κλαύδιος
Αυτ. των Ρωμαίων

Αριστόβουλος
πρίγκιπας της Ιουδαίας

1.Αλέξανδρος
πρίγκιπας της Ιουδαίας

3.Ηρώδης Αρχέλαος
εθνάρχης Σαμάρειας & Ιουδαίας

Γλαφύρα

2.Ιόβας Β΄ της Μαυριτανίας

Αρχέλαος
βασ. της Κιλικίας Τραχέας

Αρταξίας Γ΄
βασ. της Αρμενίας

Πολέμων Β΄
βασ. του Πόντου

Αντωνία Τρύφαινα
σύζ. Κότυς Γ΄ (Σαπαίων)
βασ. της Θράκης

Ηρώδης Αγρίππας Α΄
βασ. της Ιουδαίας

Αλέξανδρος
πρίγκιπας

Βερενίκη
ΔΥΝ. ΗΡΩΔΗ

Τιγράνης ΣΤ¨
βασ. της Αρμενίας

Αντίοχος Δ΄
βασ. της Κομμαγηνής

Γάιος Ιούλιος Αλέξανδρος
ηγεμ. της Κέτις (Κιλικία)

Ιουλία Ιοτάπα
ΔΥΝ. ΟΡΟΝΤΙΔΩΝ

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Cassius Dio, xlix. 32-51
Strabo, xii. p. 540
Suetonius, Tiberius, 37, Caligula, 1
Tacitus, Ann. ii. 42
Rigsby, K. J. Asylia: territorial inviolability in the Hellenistic world, University of California Press, 1996
N.G. Wilson, Encyclopedia of ancient Greece, Routledge, 2006
R. Syme and A.R. Birley, Anatolica: studies in Strabo, Oxford University Press, 1995