Αντωνία Τρύφαινα

Αντωνία Τρύφαινα
	Αργυρή δραχμή με το κεφάλι της Αντωνίας Τρύφαινας και επιγραφή ΕΤΟΥC ΙΔ΄ (14 = 51/52 μ.Χ.). 17 χλστ., 3,47 γραμ. (Άλλη όψη: κεφάλι του βασιλιά, επιγρ.: ΠΟΛΕΜΩΝΟC).
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	10 π.Χ.;
Θάνατος	55; Κύζικος
Χώρα πολιτογράφησης	Αρχαία Ρώμη
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	πολιτικός
Οικογένεια
Σύζυγος	Κότυς Γ΄ (Σαπαίων)
Τέκνα	Γηπαίπυρις; Κότυς Θ΄; Πυθοδωρίς Β΄; Ροιμητάλκης Β΄
Γονείς	Πολέμων Α΄ του Πόντου και Πυθοδωρίδα του Πόντου
Αδέλφια	Αρταξίας Γ΄ της Αρμενίας; Πολέμων Β΄ του Πόντου; Μάρκος Αντώνιος Πολέμων
Οικογένεια	Δυναστεία του Πολέμωνα
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα

Η Αντωνία Τρύφαινα, γνωστή και ως Τρύφαινα της Θράκης, (10 π.Χ. – 55 μ.Χ.) ήταν κόρη τού βασιλιά τού Πόντου και με τον γάμο της έγινε βασίλισσα της Θράκης. Συγκυβέρνησε με τον γιο της Ροιμητάλκη Β΄. ^[2]

Καταγωγή, οικογένεια και πρώιμη ζωή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Αντ. Τρύφαινα ήταν η μοναδική γνωστή κόρη και το μικρότερο παιδί των Πολέμωνα Α΄ τού Πόντου και Πυθοδωρίδας. Τα μεγαλύτερα αδέλφια της ήταν ο Ζήνων, γνωστός και ως Αρταξίας Γ΄, ο οποίος έγινε -ως Ρωμαίος πελάτης- βασιλιάς της Αρμενίας και ο Πολέμων Β΄ του Πόντου, ο οποίος θα διαδεχόταν τη μητέρα της και έγινε ο τελευταίος -ως Ρωμαίος πελάτης- βασιλιάς τού Πόντου.

Ήταν ελληνικής και ρωμαϊκής καταγωγής από τη Μ. Ασία. Ο παππούς της από τον πατέρα της ήταν ο Ζήνων, ένας εξέχων ρήτορας και αριστοκράτης, ο οποίος ήταν σύμμαχος του Μάρκου Αντώνιου. Οι γονείς της μητέρας της ήταν οι πλούσιοι Έλληνες -φίλοι τού διάσημου Ρωμαίου Πομπήιου ενός της Α΄ Τριανδρίας- Πυθόδωρος ο Τραλλιανός και Αντωνία (κόρη του Μάρκου Αντώνιου) Πρίμα.

Μέσω της εκ μητρός γιαγιάς της Αντωνίας Πρίμας ήταν απευθείας απόγονος του στρατηγού Mάρκου Αντώνιου και της δεύτερης συζύγου του (και εξαδέλφης του) Aντωνίας Υβρίδας της Νεότερης. Το πρώτο όνομα της Τρύφαινας, "Αντωνία" αντικατοπτρίζει την καταγωγή της από τον Ρωμαίο στρατηγό. Ήταν το τρίτο δισέγγονο του Μ. Αντώνιου και η πρώτη του δισεγγονή. Η μόνη άλλη γυναίκα απόγονος του Αντώνιου, που φέρει το όνομα «Αντωνία», είναι η Κλαυδία Αντωνία, Ρωμαία πριγκίπισσα και πρώτη κόρη του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κλαύδιου. Το δεύτερο όνομά της "Τρύφαινα" είναι όνομα αρχαίας ελληνικής προέλευσης και αυτό το όνομα σχετίζεται με τις Ελληνίδες βασίλισσες και πριγκίπισσες της δυναστείας των Πτολεμαίων της Αρχαίας Αιγύπτου, ωστόσο η Τρύφαινα δεν ήταν συγγενής εξ αίματος της δυναστείας αυτής. ^[α]

Μέσω του Μ. Αντώνιου, η μεγάλη θεία της από τη μητέρα της ήταν η -Ρωμαία πελάτης- βασίλισσα Κλεοπάτρα Σελήνη Β΄ της Μαυριτανίας· μέσω αυτής ήταν εξαδέλφη τού -Ρωμαίου πελάτη- βασιλιά Πτολεμαίου της Μαυριτανίας. Μέσω τού Μ. Αντώνιου ήταν επίσης μακρινή εξαδέλφη των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων Καλιγούλα, Κλαύδιου και Νέρωνα και των Ρωμαίων Αυτοκρατειρών Μεσσαλίνας, Αγριππίνας της Νεότερης και Κλαυδίας Οκταβίας.

Ο πατέρας της Τρύφαινας απεβ. το 8 π.Χ. Τότε η μητέρα της νυμφεύτηκε τον βασιλιά Αρχέλαο της Καππαδοκίας. Η οικογένειά της μετακόμισε στην Καππαδοκία και μαζί με τα αδέλφια της μεγάλωσαν στην Αυλή του πατριού τους. Ο Αρχέλαος απεβίωσε το 17. Μετά το τέλος του, η μητέρα της και ο αδελφός της Πολέμων Β΄ επέστρεψαν στον Πόντο.

Βασίλισσα της Θράκης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν από το 12 μ.Χ. η Τρύφαινα παντρεύτηκε τον Θράκα πρίγκιπα Κότυ Γ΄ (Σαπαίων). Ο Κότυς Γ΄ ήταν γιος και κληρονόμος του Ροιμητάλκη Α΄. Το 12 μ.Χ. απεβίωσε ο Ροιμητάλκης Α΄, οπότε η Τρύφαινα έγινε βασίλισσα της μισής Θράκης, καθώς το άλλο μισό έδωσε ο Αύγουστος στον θείο του Ρησκούπορι Β΄ (Σαπαίων).

Μόνο δύο αρχαίες πηγές κάνουν αναφορά σε αυτήν: ο ιστορικός Τάκιτος και ο Στράβων ο Γεωγράφος. Ο Τάκιτος την αναφέρει ως χήρα τού Κότυ Γ΄ και ο Στράβων την αναφέρει ως την ανώνυμη κόρη του Πολέμωνα Α΄ και σύζυγο τού Κότυ Γ΄. Ο Έλληνας γεωγράφος Στράβων ήταν φίλος με τη μητέρα της.

Γνωρίζουμε επίσης την Τρύφαινα από νομίσματα, επιγραφές και κτίρια, που διέταξε να εκτελεστούν. Στα σωζόμενα νομίσματα, ο τίτλος της είναι ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΤΡΥΦΑΙΝΗΣ. Στην αρχαία ελληνική πόλη Κύζικο (στη Μ. Ασία), που ήταν η δεύτερη κατοικία της, η Τρύφαινα και τα παιδιά της έχουν αφήσει πολλές επιγραφές. Μερικές από αυτές την αναφέρουν και αποκαλύπτουν την καταγωγή της, για παράδειγμα:

Άντωνία Τρύφαινα βασιλέως Πολέμωνος και βα[σιλίσ]σης Πυθοδωρίδος θυγάτηρ

Μετά το τέλος τού Αυγούστου το 14 μ.Χ. η Τρύφαινα διέταξε και ανέθεσε με δικά της έξοδα την αποκατάσταση της Κυζίκου. Η αποκατάσταση της πόλης περιελάμβανε έργα, που ολοκλήρωσαν τα λιμάνια και τα κανάλια της. Το έκανε αυτό ως προσφορά στη μνήμη τού Αυγούστου.

Λίγο μετά την ολοκλήρωση των αναστηλώσεων της Κυζίκου, ο Ρησκούπορις Β΄ (Σαπαίων) θέλησε να διεκδικήσει το τμήμα τού Θρακικού βασιλείου τού ανιψιού του Κότυος Γ΄ για να κυβερνήσει τη Θράκη ως ένα βασίλειο. Ο Κότυς Γ΄ αρνήθηκε να ενδώσει στις απαιτήσεις του εκ πατρός θείου του. Η πολιτική διαφωνία μεταξύ Ρησκουπόριδος Β΄ και Κότυος Γ΄ είχε ως αποτέλεσμα ο Κότυς Γ΄ να αιχμαλωτιστεί και να σκοτωθεί από τον θείο του. Μετά τη δολοφονία τού Κότυος Γ΄ το 18 μ.Χ. η Τρύφαινα κατέφυγε με την οικογένειά της στην Κύζικο.

Το 19 μ.Χ. ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Τιβέριος άνοιξε μία έρευνα δολοφονίας για το τέλος τού Κότυος Γ΄. Ο Τιβέριος δίκασε τον Ρησκούπορι Β΄ στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο και κάλεσε την Τρύφαινα να παραστεί στη δίκη. Κατά τη διάρκεια της δίκης η Τρύφαινα κατηγόρησε τον Ρησκούπορι Β΄ ότι σκότωσε τον άνδρα της, αφού τον ανάγκασε να αυτοεξοριστεί από το δικό του βασίλειο. Ο Τιβέριος βρήκε ένοχο τον Ρησκούπορι Β΄ και τον έστειλε να ζήσει εξόριστος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στο δρόμο του προς την Αίγυπτο, ο Ρησκούπορις Β΄ προσπάθησε να δραπετεύσει, αλλά σκοτώθηκε από Ρωμαίους στρατιώτες.

Ο Τιβέριος επέστρεψε ολόκληρο το Θρακικό βασίλειο στην Τρύφαινα και διόρισε αυτήν και το πρώτο παιδί της Ροιμητάλκη Β΄ να κυβερνήσει μαζί . Ο γιος του Ρηστηςκούπορι Β΄, Ροιμητάλκις Γ΄, γλίτωσε από τον Τιβέριο, ο οποίος τού επέτρεψε να επιστρέψει στη Θράκη.

Σύνδεση με τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αδελφός της Τρύφαινας Πολέμων Β΄ νυμφεύτηκε την Ιουδαία πριγκίπισσα Ιουλία Βερενίκη των Ηρωδιανών και μέσω του γάμου τους ο Πολέμων Β΄ ασπάστηκε τον Ιουδαϊσμό και πιθανότατα αργότερα έγινε Χριστιανός.

Μέσω των κηρυγμάτων τού Αποστόλου Παύλου, η Τρύφαινα μπορεί να προσηλυτίστηκε στον Χριστιανισμό. Στη χριστιανική λογοτεχνία, οι Πράξεις του Παύλου και της Θέκλας ονομάζουν μία βασίλισσα Τρύφαινα, συγγενή τού Αυτοκράτορα, στην πόλη της Αντιόχειας της Πισιδίας. Η Προς Ρωμαίους Επιστολή (16:12) αναφέρει ένα πρόσωπο που ονομάζεται Τρύφαινα, στην οποία ο απόστολος στέλνει τον χαιρετισμό του και προσθέτει «ότι εργάζεται στην υπηρεσία τού Κυρίου». Μία μεταγενέστερη μαρτυρολογία τη συνδέει με το Ικόνιο. Οι δύο χαρακτήρες πιθανότατα βασίζονται στην Aντωνία Τρύφαινα.

Η Τρύφαινα της Κυζίκου είναι η πολιούχος της Κυζίκου και ονομάστηκε προς τιμήν της Τρύφαινας.