Νομοί της Ελλάδας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Νομαρχία
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
ΚατηγορίαΟΤΑ β΄ βαθμού
ΧώραΕλλάδα
Δημιουργήθηκε απόΒασιλικό Διάταγμα της 3/15 Απριλίου του 1833
Ίδρυση15 Απριλίου 1833
13 Ιουνίου 1994 ως Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση
Αριθμός54
ΔιοίκησηΝομαρχιακό συμβούλιο
Νομαρχιακή επιτροπή
Διάλυση1 Ιανουαρίου 2011
ΔιαίρεσηΝομαρχιακό διαμέρισμα
Αντικαταστάθηκε απόΠεριφέρεια
Περιφερειακή ενότητα

Οι νομοί της Ελλάδας είναι μια καταργημένη βαθμίδα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης (1833-2010), ωστόσο συνεχίζει να αναφέρεται στον προφορικό λόγο ως γεωγραφικός προσδιορισμός. Αποτελούσε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και αρμοδιότητά της ήταν η διοίκηση των τοπικών ζητημάτων σε επίπεδο νομού. Από την 1η Ιανουαρίου 2011, οπότε τέθηκε σε ισχύ το πρόγραμμα Καλλικράτης του Ν. 3852/2010, οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν (με μετονομασία ή διάσπαση) από τις Περιφερειακές ενότητες.

Μέχρι το 2010 σε κάθε νομό αντιστοιχούσε ένας δευτεροβάθμιος οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης (νομός), με εξαίρεση την Αττική. Ωστόσο στους νομούς δεν συμπεριλαμβανόταν το Άγιο Όρος, το οποίο ορίζεται ως «Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία» ευρισκόμενη εντός της χώρας, αλλά υπαγόμενη σε ειδικό καθεστώς.

Ιστορική εξέλιξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης των πρώτων δέκα νομαρχιών - 1833

Οι νομαρχίες εισήχθησαν με τη διοικητική μεταρρύθμιση της Αντιβασιλείας (1833) ως ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης ανάμεσα στους αμιγώς τοπικούς θεσμούς (δήμοι - επαρχίες) και την κυβέρνηση. Συγκεκριμένα ο καινοτόμος αυτός θεσμός της νομαρχίας καθορίστηκε από την Κυβέρνηση Μαυροκορδάτου, στους πρώτους μήνες της διακυβέρνησης της χώρας από την Αντιβασιλεία μετά την άφιξη του Βασιλέα Όθωνα στην Ελλάδα. Με βάση την τότε νέα διοικητική διαίρεση, που τέθηκε σε εφαρμογή με το Βασιλικό Διάταγμα της 3/15 Απριλίου του 1833 «Περί διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του», η επικράτεια του Ελληνικού Βασιλείου χωρίσθηκε σε δέκα νομούς - νομαρχίες και 47 επαρχίες. Επικεφαλής της κάθε νομαρχίας ήταν ο νομάρχης, ανώτερο διοικητικό όργανο στη διοικητική διεύθυνση του νομού, με υπαγόμενες επαρχίες και δήμους, τα καθήκοντα του οποίου ορίσθηκαν με το από 25 Απριλίου του 1833 Βασιλικό Διάταγμα «Περί της αρμοδιότητας των νομαρχών και περί της κατά τας νομαρχίας υπηρεσίας». Τη διαίρεση αυτή ακολούθησε στη συνέχεια και η διοικητική σύσταση αναγνώριση ισάριθμων μητροπόλεων με εξαίρεση εκείνη της Μάνης (Γυθείου).

Πρώτοι νομάρχες του Βασιλείου της Ελλάδος, που ορίστηκαν με την παραπάνω νομοθεσία ήταν ξεκινώντας από τη νομαρχία πρωτεύουσας, οι: Φραγκίσκος Μαύρος (Αργολίδος και Κορινθίας), Γεώργιος Γλαράκης (Αχαΐας και Ήλιδος), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Αρκαδίας), Δημήτριος Χρηστίδης (Μεσσηνίας), Ανδρέας Μεταξάς (Λακωνίας), Αναγνώστης Μοναρχίδης (Ακαρνανίας και Αιτωλίας), Ιωάννης Αμβροσιάδης (Φωκίδος και Λοκρίδος), Μ. Σχινάς (Αττικής και Βοιωτίας), Γεώργιος Αινιάν (Εύβοιας), και τέλος Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός (Κυκλάδων).

Οι νομαρχίες καταργήθηκαν προσωρινά από νέα μεταρρύθμιση τρία χρόνια αργότερα, επανασυστάθηκαν όμως το 1845 με το Νόμο ΚΕ'.

Στον ενάμιση αιώνα που ακολούθησε, ο αριθμός, οι περιοχές και τα αντικείμενα αρμοδιότητάς τους συχνά άλλαζαν, ακολουθώντας τις αντίστοιχες γεωγραφικές και δημογραφικές μεταβολές. Όμως ο δομικός χαρακτήρας τους παρέμενε ίδιος: τοπικοί βραχίονες της κεντρικής εξουσίας, αφού η τελευταία διόριζε άμεσα ή έμμεσα τα όργανά τους. Η πρώτη (και τελευταία) ουσιαστική μεταβολή του χαρακτήρα τους έγινε το 1994 με το Ν. 2218 της κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος θέσπισε την εκλογή του νομάρχη και του συμβουλίου με άμεση καθολική ψηφοφορία, μετατρέποντας το θεσμό σε πλήρως αιρετό δευτεροβάθμιο οργανισμό τοπικής αυτοδιοίκησης. Λόγω αυτού, οι νομαρχίες μετονομάστηκαν επισήμως σε Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, αν και στην καθημερινή γλώσσα συνέχισαν να αποκαλούνται με την παλαιά ονομασία τους.

Οργάνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι νομαρχίες για δεκαέξι χρόνια (1994-2010) διοικούνταν από νομαρχιακό συμβούλιο που καταρτιζόταν από 21 έως 37 μέλη, με επικεφαλής τον νομάρχη και προεδρεύοντα τον πρόεδρο του Νομαρχιακού συμβουλίου. Επίσης υπήρχε και η Νομαρχιακή Επιτροπή, αποτελούμενη από τον Νομάρχη και τον αντινομάρχη που διοριζόταν από τον πρώτο και αποτελούταν από 4 έως 6 μέλη, εκλεγμένα από το Νομαρχιακό Συμβούλιο.

Παρεμφερείς μορφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Νομαρχίες μικρότερες από νομό: Λόγω της μεγάλης συγκέντρωσης πληθυσμού στο Νομό Αττικής, αυτός συχνά διαιρείτο σε περισσότερες της μίας νομαρχίες.
  • Υπερνομαρχία: Επρόκειτο για λίγα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που συστάθηκαν την περίοδο της αιρετής νομαρχιακής αυτοδιοίκησης και περιελάμβαναν περισσότερες από μία νομαρχίες. Τυπικά οι κατά τόπους νομαρχίες διατηρούσαν την αυτοτέλειά τους, όμως ουσιαστικά τα όργανά τους εκλέγονταν σε υπερνομαρχιακό επίπεδο. Υπερνομαρχίες συστάθηκαν στο Λεκανοπέδιο Αθηνών (συμπεριελάμβαναν τις νομαρχίες Αθηνών - Πειραιά) και στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη (μία για Δράμα - Καβάλα - Ξάνθη και μία για Ροδόπη - Έβρο). Οι δύο τελευταίες είχαν δεχτεί μάλιστα έντονες επικρίσεις, ότι συγκροτήθηκαν με σκοπό να αποτραπεί η εκλογή νομαρχών από τη μουσουλμανική μειονότητα σε Ξάνθη και Ροδόπη.

Κατάλογος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης της Ελλάδας με αριθμημένους τους νομούς
Οι νομαρχίες του νομού Αττικής

Οι 54 Νομαρχίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι νομαρχίες της Ελλάδας όπως είχαν διαμορφωθεί τελευταία ήταν:

  1. Νομός Αττικής
  2. Νομαρχία Ευβοίας
  3. Νομαρχία Ευρυτανίας
  4. Νομαρχία Φωκίδας
  5. Νομαρχία Φθιώτιδας
  6. Νομαρχία Βοιωτίας
  7. Νομαρχία Χαλκιδικής
  8. Νομαρχία Ημαθίας
  9. Νομαρχία Κιλκίς
  10. Νομαρχία Πέλλας
  11. Νομαρχία Πιερίας
  12. Νομαρχία Σερρών
  13. Νομαρχία Θεσσαλονίκης
  14. Νομαρχία Χανίων
  15. Νομαρχία Ηρακλείου
  16. Νομαρχία Λασιθίου
  17. Νομαρχία Ρεθύμνης
  18. Νομαρχία Δράμας
  19. Νομαρχία Έβρου
  20. Νομαρχία Καβάλας
  21. Νομαρχία Ροδόπης
  22. Νομαρχία Ξάνθης
  23. Νομαρχία Άρτας
  24. Νομαρχία Ιωαννίνων
  25. Νομαρχία Πρέβεζας
  26. Νομαρχία Θεσπρωτίας
  27. Νομαρχία Κέρκυρας
  28. Νομαρχία Κεφαλληνίας
  29. Νομαρχία Λευκάδας
  30. Νομαρχία Ζακύνθου
  31. Νομαρχία Χίου
  32. Νομαρχία Λέσβου
  33. Νομαρχία Σάμου
  34. Νομαρχία Αρκαδίας
  35. Νομαρχία Αργολίδας
  36. Νομαρχία Κορινθίας
  37. Νομαρχία Λακωνίας
  38. Νομαρχία Μεσσηνίας
  39. Νομαρχία Κυκλάδων
  40. Νομαρχία Δωδεκανήσου
  41. Νομαρχία Καρδίτσας
  42. Νομαρχία Λάρισας
  43. Νομαρχία Μαγνησίας
  44. Νομαρχία Τρικάλων
  45. Νομαρχία Αχαΐας
  46. Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας
  47. Νομαρχία Ηλείας
  48. Νομαρχία Φλώρινας
  49. Νομαρχία Γρεβενών
  50. Νομαρχία Καστοριάς
  51. Νομαρχία Κοζάνης

   (α)   Άγιο Όρος

Οι 54 Νομοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αττική
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
1 Νομός Αθηνών Αθήνα 317 2.664.776
2 Νομός Ανατολικής Αττικής Παλλήνη 1.513 403.918
3 Νομός Δυτικής Αττικής Ελευσίνα 1.004 151.612
4 Νομός Πειραιά Πειραιάς 929 541.504
Στερεά Ελλάδα
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
5 Νομός Ευβοίας Χαλκίδα 4.167 210.815
6 Νομός Ευρυτανίας Καρπενήσι 1.869 20.081
7 Νομός Φωκίδας Άμφισσα 2.120 40.343
8 Νομός Φθιώτιδας Λαμία 4.441 158.231
9 Νομός Βοιωτίας Λιβαδειά 2.952 120.432
Κεντρική Μακεδονία
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
10 Νομός Χαλκιδικής Πολύγυρος 2.918 105.908
11 Νομός Ημαθίας Βέροια 1.701 140.611
12 Νομός Κιλκίς Κιλκίς 2.519 80.419
13 Νομός Πέλλας Έδεσσα 2.506 139.680
14 Νομός Πιερίας Κατερίνη 1.516 126.698
15 Νομός Σερρών Σέρρες 3.968 176.430
16 Νομός Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη 3.683 1.110.183
Κρήτη
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
17 Νομός Χανίων Χανιά 2.376 156.585
18 Νομός Ηρακλείου Ηράκλειο 2.641 304.270
19 Νομός Λασιθίου Άγιος Νικόλαος 1.823 76.319
20 Νομός Ρεθύμνης Ρέθυμνο 1.496 85.160
Ανατολική Μακεδονία & Θράκη
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
21 Νομός Δράμας Δράμα 3.468 98.287
22 Νομός Έβρου Αλεξανδρούπολη 4.242 147.947
23 Νομός Καβάλας Καβάλα 2.111 124.917
24 Νομός Ροδόπης Κομοτηνή 2.543 112.039
25 Νομός Ξάνθης Ξάνθη 1.793 111.222
Ήπειρος
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
26 Νομός Άρτας Άρτα 1.662 67.877
27 Νομός Ιωαννίνων Ιωάννινα 4.990 167.901
28 Νομός Πρέβεζας Πρέβεζα 1.036 57.491
29 Νομός Θεσπρωτίας Ηγουμενίτσα 1.515 43.587
Ιόνιοι Νήσοι
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
30 Νομός Κέρκυρας Κέρκυρα 641 104.371
31 Νομός Κεφαλληνίας Αργοστόλι 904 41.365
32 Νομός Λευκάδας Λευκάδα 356 23.693
33 Νομός Ζακύνθου Ζάκυνθος 406 39.015
Βόρειο Αιγαίο
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
34 Νομός Χίου Χίος 904 52.674
35 Νομός Λέσβου Μυτιλήνη 1.633 86.436
36 Νομός Σάμου Σάμος 778 43.595
Πελοπόννησος
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
37 Νομός Αρκαδίας Τρίπολη 4.419 86.685
38 Νομός Αργολίδας Ναύπλιο 2.154 97.044
39 Νομός Κορινθίας Κόρινθος 2.290 145.082
40 Νομός Λακωνίας Σπάρτη 3.636 89.138
41 Νομός Μεσσηνίας Καλαμάτα 2.991 159.954
Νότιο Αιγαίο
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
42 Νομός Κυκλάδων Ερμούπολη 2.572 112.615
43 Νομός Δωδεκανήσου Ρόδος 2.714 190.071
Θεσσαλία
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
44 Νομός Καρδίτσας Καρδίτσα 2.636 113.544
45 Νομός Λάρισας Λάρισα 5.381 284.325
46 Νομός Μαγνησίας Βόλος 2.636 208.500
47 Νομός Τρικάλων Τρίκαλα 3.384 131.085
Δυτική Ελλάδα
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
48 Νομός Αχαΐας Πάτρα 3.271 309.694
49 Νομός Αιτωλοακαρνανίας Μεσολόγγι 5.447 210.802
50 Νομός Ηλείας Πύργος 2.618 159.300
Δυτική Μακεδονία
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
51 Νομός Φλώρινας Φλώρινα 1.924 54.768
52 Νομός Γρεβενών Γρεβενά 2.291 37.947
53 Νομός Καστοριάς Καστοριά 1.720 50.322
54 Νομός Κοζάνης Κοζάνη 3.516 170.196
Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως
Α/Α Νομός Έδρα νομού Έκταση
(km²)
Πληθυσμός
Άγιο Όρος Καρυές 336 2.416

Ιστορικός κατάλογος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1833[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του 1833 δημιουργήθηκαν 10 νομοί, 42 επαρχίες και δήμοι:

Θέση Νομός Έδρα Νομού Διοικητικές μεταβολές
1 Αιτωλίας & Ακαρνανίας Ιερά Πόλις Μεσολογγίου Ο νομός αρχικά περιελάμβανε ως τμήμα του και τον σημερινό νομό Ευρυτανίας, αποτελώντας αρχικά την Επαρχία Ευρυτανίας. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα που αναφέρονται παραπάνω, ο νομός δεν χώρισε ποτέ σε δύο νομούς, έτσι είναι ο μόνος νομός που έμεινε στην ιστορία με ένα σύνθετο όνομα.
2 Αρκαδίας Τρίπολη Είναι ο μόνος νομός στην ιστορία του ελληνικού κράτους ο οποίος μέχρι σήμερα έχει την έκταση του από την ανεξαρτησία αμετάβλητη. Από το 2011 με το πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί την Περιφερειακή Ενότητα Αρκαδίας.
3 Αργολίδος & Κορινθίας Ναύπλιο Οι νομοί Κορινθίας και Αργολίδας αποτέλεσαν για συναπτά έτη τον νομό Αργολίδος & Κορινθίας, που ως νομός Αργολίδας περιλάμβανε τα νησιά του Αργοσαρωνικού που ήταν η επαρχία Τροιζηνίας (Πόρος, Γαλατάς, Μέθανα, Σπέτσες και Ύδρα) τα οποία αργότερα εντάχθηκαν στον νομό Αττικής. Η πρωτεύουσα του νομού ήταν το Ναύπλιο που ήταν τότε η πρώτη πρωτεύουσα του σύγχρονου ελληνικού κράτους (1828-1834), πριν από την κίνηση του βασιλιά Όθωνα να μεταφέρει την πρωτεύουσα οριστικά στην Αθήνα.
4 Αττικής & Βοιωτίας Αθήναι Οι νομοί Αττικής και Βοιωτίας αποτέλεσαν για συναπτά έτη τον Νομό Αττικής & Βοιωτίας.
5 Αχαΐας & Ήλιδος Πάτραι Οι Νομοί Αχαΐας και Ηλείας αποτέλεσαν τον Νομό Αχαΐας & Ήλιδος.
6 Ευβοίας Χαλκίς Ο νομός περιελάμβανε αρχικά και τις βόρειες Σποράδες (Αλόννησος, Σκιάθος και Σκόπελος), οι οποίες σήμερα ανήκουν στον νομό Μαγνησίας, εκτός από το νησί της Σκύρου.
7 Κυκλάδων Ερμούπολη
8 Λακωνίας Σπάρτη Ο νομός αρχικά περιελάμβανε το νοτιοανατολικό μισό του νομού Μεσσηνίας από αυτό που είναι σήμερα.
9 Μεσσηνίας Καλάμαι Ο νομός αρχικά περιελάμβανε το νότιο μισό του νομού Ηλείας από αυτό που είναι σήμερα.
10 Φωκίδος & Λοκρίδος Σάλωνα Ο νομός αυτός αρχικά δεν περιελάμβανε αρχικά την επαρχία Δομοκού, η οποία μέχρι τότε ήταν μέρος της Θεσσαλίας, υπό οθωμανική κυριαρχία μέχρι το 1881. Η περιοχή σήμερα αποτελεί τον δήμο Δομοκού του νομού Φθιώτιδας που έγινε μόνο ένα μέρος του ελληνικού κράτους γενικότερα, και της Φθιώτιδας, ιδίως, μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881.

1845[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του 1845 ξαναδημιουργήθηκαν οι 10 νομοί που είχαν ιδρυθεί με τη Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του 1833, ενώ οι επαρχίες από 42 έγιναν 49 (7 παραπάνω).

Θέση Νομός Έδρα Νομού Διοικητικές μεταβολές
1 Φωκίδος & Φθιώτιδος Λαμία Ο νομός αυτός αποτελούνταν από τους νομούς Φθιώτιδας και Φωκίδας οι οποίοι αποτέλεσαν τον νομό Φωκίδος & Φθιώτιδος (το διάστημα 1833-1836 είχε επανασυσταθεί ως νομός Φωκίδος & Λοκρίδος).

1864[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1864 προσαρτήθηκαν επισήμως στην Ελλάδα τα Επτάνησα και στις 8 Δεκεμβρίου του 1864 διαιρέθηκαν σε τέσσερις νομούς (Κέρκυρας, Κεφαλληνίας, Λευκάδος και Ζακύνθου), αλλά μετά από δυο χρόνια, με τον νόμο ΡΜΓ΄ του 1866, και άλλα δυο, με τον ΣΡΞ΄ του 1868, τα Κύθηρα λόγω τεράστιας γεωγραφικής απόστασης από τα υπόλοιπα Επτάνησα υπάχθηκαν στον Νομό Αργολίδος & Κορινθίας ενώ τα υπόλοιπα Επτάνησα χωρίστηκαν μέχρι το 1899 σε τρεις νομούς, Κέρκυρας, Κεφαλληνίας (υπάχθηκε στον νομό ο Νομός Λευκάδος) και Ζακύνθου.

Θέση Νομός Έδρα Νομού Διοικητικές μεταβολές
1 Αιτωλίας & Ακαρνανίας Ιερά Πόλις Μεσολογγίου
2 Αρκαδίας Τρίπολη
3 Αργολίδος & Κορινθίας Ναύπλιο Ωστόσο τα νησιά Κύθηρα και Αντικύθηρα μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων στην Ελλάδα, γνώρισαν συνεχείς διοικητικές μεταβολές. Αρχικά εντάχθηκαν το 1866 στον νομό Λακωνίας, στον οποίο παρέμειναν μέχρι το 1868. Τη χρονιά αυτή τα δυο νησιά ενσωματώθηκαν στον νομό Αργολιδοκορινθίας όπου παρέμεινε μέχρι το 1899, όταν διασπάστηκε ο νομός. Με τη διοικητική διαίρεση του 1899, η επαρχία ενσωματώθηκε στον νεοσύστατο νομό Λακωνικής ο οποίος καταργήθηκε οριστικά δέκα χρόνια μετά το 1909 και τα Κύθηρα μαζί με τα Αντικύθηρα ενσωματώθηκαν και πάλι στον νομό Αργολιδοκορινθίας, ο οποίος ανασυγκροτήθηκε. Το 1929 τα νησιά αποσπάστηκαν οριστικά από την Αργολιδοκορινθία και ενσωματώθηκαν στον νομό Αττικής. Από το 1964 μέχρι το 1972 έγιναν μέρος του νομού Πειραιώς και μετά την κατάργησή του έγιναν πάλι μέρος του νομού Αττικής.
4 Αττικής & Βοιωτίας Αθήναι
5 Αχαΐας & Ήλιδος Πάτραι
6 Ευβοίας Χαλκίς
7 Ζακύνθου Ζάκυνθος
8 Κερκύρας Κέρκυρα Κατά τον 19ο αιώνα παραχωρήθηκε στην Ελλάδα ως τμήμα των Ιονίων νήσων και η νήσος Σάσων που ήταν τμήμα των Διαπόντιων νησιών. Από το 1869 έως το 1912 οι Οθωνοί, το Μαθράκι και η Ερεικούσσα σχημάτιζαν τον δήμο Διαποντίων με τους Οθωνούς ως πρωτεύουσα του δήμου.
9 Κεφαλληνίας Αργοστόλι
10 Κυκλάδων Ερμούπολη
11 Λακωνίας Σπάρτη
12 Λευκάδος Λευκάς
13 Μεσσηνίας Καλαμαί
14 Φωκίδος & Φθιώτιδος Λαμία

Οι τρεις νομοί που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά το 1882 με την προσάρτηση της Άρτας και της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (Άρτης, Λαρίσης και Τρικκάλων):

Θέση Νομός Έδρα Νομού Διοικητικές μεταβολές
1 Αιτωλίας & Ακαρνανίας Ιερά Πόλις Μεσολογγίου
2 Αρκαδίας Τρίπολη
3 Άρτης Άρτα Η Περιοχή της Άρτας ανέκτησε την ανεξαρτησία της με τη συνθήκη του Βερολίνου το 1881, όμως η περιοχή του κάμπου παρέμεινε υπό Τουρκική κατοχή. Το 1883 δημιουργήθηκε ο ομώνυμος νομός, ο οποίος δεν είχε αρχικά τη σημερινή μορφή του, αλλά τη μισή έκταση του, ενώ αντίστοιχα περιελάμβανε αρχικά και ένα μικρό μέρος του νομού Ιωαννίνων, έως τότε με τα σύνορα του Ελληνικού κράτους να φτάνουν ως τον Καλαρρύτικο ποταμό, ελευθερώνονται και οι Καλαρρύτες το 1881. Στα πλαίσια της οργάνωσης του ελεύθερου κράτους, η κοινότητα των Καλαρρυτών μαζί με το Ματσούκι γίνεται ένας από τους τέσσερις δήμους της επαρχίας Τζουμέρκων του νομού Άρτης.
4 Αργολίδος & Κορινθίας Ναύπλιο
5 Αττικής & Βοιωτίας Αθήναι
6 Αχαΐας & Ήλιδος Πάτραι
7 Ευβοίας Χαλκίς
8 Ζακύνθου Ζάκυνθος
9 Κερκύρας Κέρκυρα
10 Κεφαλληνίας Αργοστόλι
11 Κυκλάδων Ερμούπολη
12 Λακωνίας Σπάρτη
13 Λαρίσσης Λάρισσα Προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1881 μετά τη συμφωνία της Κωνσταντινούπολης με την οποία τα ελληνικά σύνορα επεκτάθηκαν στη γραμμή Ολύμπου - Άραχθου και ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και ένα τμήμα της Ηπείρου. Αρχικά η περιοχή του Δομοκού εντάχθηκε στον νομό Λαρίσης η οποία απελευθερώθηκε. Το 1899 εντάχθηκε στον νομό Φθιώτιδας στον οποίο παρέμεινε μέχρι το 1909. Την περίοδο 1909-1911 επανήλθε στον νομό Λάρισας και από το 1911 επανεντάχθηκε οριστικά στον νομό Φθιώτιδας.
14 Μεσσηνίας Καλαμαί
15 Τρικκάλων Τρίκαλα
16 Φωκίδος & Φθιώτιδος Λαμία

1899-1909[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας 1899, με την οποία δημιουργήθηκαν αρχικά 26 νομοί, ενώ με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας 1909 (νόμος ΓΥΛΔ΄, υπ' αριθμ. 3434, κατάργηση της προηγούμενης διοικητικής διαίρεσης), δημιουργήθηκαν 16 νομοί:

Οι Νομοί της Ελλάδας, το 1899

Αναλυτικά οι 26 Νομοί που δημιουργήθηκαν για πρώτη φορά το 1899:

Θέση Νομός Πληθυσμός 1907 Έδρα Νομού
1 Νομός Αττικής 341.247 Αθήνα
2 Νομός Αρκαδίας 162.324 Τρίπολη
3 Νομός Αχαΐας 150.918 Πάτρα
4 Ακαρνανίας & Αιτωλίας 141.405 Μεσολόγγι
5 Νομός Κυκλάδων 130.378 Ερμούπολη
6 Νομός Μεσσηνίας 127.991 Καλαμάτα
7 Νομός Ευβοίας 116.903 Χαλκίδα
8 Νομός Φθιώτιδος 112.328 Λαμία
9 Νομός Ηλείας 103.810 Πύργος
10 Νομός Μαγνησίας 102.742 Βόλος
11 Νομός Κερκύρας 99.571 Κέρκυρα
12 Νομός Λαρίσης 95.066 Λάρισα
13 Νομός Καρδίτσης 92.941 Καρδίτσα
14 Νομός Τρικκάλων 90.548 Τρίκαλα
15 Νομός Τριφυλίας 90.523 Κυπαρισσία
16 Νομός Λακεδαίμονος 87.106 Γύθειο
17 Νομός Αργολίδος 81.943 Ναύπλιο
18 Νομός Κεφαλληνίας 71.235 Αργοστόλι
19 Νομός Κορινθίας 71.229 Κόρινθος
20 Νομός Βοιωτίας 65.816 Λεβαδειά
21 Νομός Φωκίδος 62.246 Άμφισσα
22 Νομός Λακωνικής 61.522 Σπάρτη
23 Νομός Ευρυτανίας 47.192 Καρπενήσι
24 Νομός Ζακύνθου 42.502 Ζάκυνθος
25 Νομός Άρτης 41.280 Άρτα
26 Νομός Λευκάδος 41.186 Λευκάδα

1912-1920[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας 1912 με την εφαρμογή του νόμου ΔΝΖ΄ «Περί Δήμων και Κοινοτήτων». Στη συνέχεια ακολούθησαν νέες αποφάσεις και νέοι νόμοι (για παράδειγμα το 1912 για αναγνώριση κοινοτήτων που υλοποίησαν και οργάνωσαν τη διοικητική διαίρεση, λαμβάνοντας υπόψη και τις εδαφικές αλλαγές της Ελλάδας, με την προσάρτηση της Ηπείρου, της Κρήτης, της Μακεδονίας και των βορείων νησιών του Αιγαίου στην Ελλάδα:

Θέση Νομός Έδρα Νομού Διοικητικές μεταβολές
1 Αιτωλίας & Ακαρνανίας Μεσολόγγι
2 Αργυροκάστρου Αργυρόκαστρο Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1915-1916, στη Βόρειο Ήπειρο μετέπειτα καταργήθηκε και τα εδάφη του προσαρτήθηκαν οριστικά στην Αλβανία.
3 Αρκαδίας Τρίπολη
4 Άρτης Άρτα Το 1913 απελευθερώθηκε και ο κάμπος της Άρτας μαζί με την υπόλοιπη Ήπειρο (την Πρέβεζα, τη Θεσπρωτία, τη Βόρεια Ήπειρο και τα Ιωάννινα).
5 Αργολίδος & Κορινθίας Ναύπλιο
6 Αττικής & Βοιωτίας Αθήναι
7 Αχαΐας & Ήλιδος Πάτραι
8 Δράμας & Καβάλας Δράμα Στις 31 Μαρτίου 1915 συστήνεται ο προσωρινός νομός Δράμας & Καβάλας, με έδρα την πόλη της Δράμας[1] και στο οποίο αναφέρεται ότι ο νομός διαιρέθηκε σε τέσσερις υποδιοικήσεις, κατά κόσμον γνωστές και ως επαρχίες, Δράμας, Καβάλας ενώ προσαρτήθηκαν και οι τέως υποδιοικήσεις Θάσου, Πραβίου (Ελευθερουπόλεως) και Σαρή Σαμπάν (Νέστου). Με το Διάταγμα της 3ης Οκτωβρίου 1916 της Προσωρινής Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ. 9), που είχε έδρα τη Θεσσαλονίκη ανασυστάθηκε η επαρχία Θάσου. Στις 23 Οκτωβρίου 1918, αποσπάστηκε η Υποδιοίκηση της Θάσου από τη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης και προσαρτήθηκε ξανά στο νομό Δράμας & Καβάλας.[2] Στη συνέχεια με το βασιλικό διάταγμα της 30ης Ιουνίου 1920, συστήθηκε στο νομό Δράμας η επαρχία Ζυρνόβου, με έδρα το Ζύρνοβο (Νευροκόπι).[3]
9 Ευβοίας Χαλκίς
10 Ζακύνθου Ζάκυνθος
11 Ηρακλείου Ηράκλειο
12 Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη Ο Νομός Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε πρώτη φορά το 1913 όταν η περιοχή εντάχθηκε στην Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη Μακεδονία κατά τον Πρώτο Βαλκανικό Πόλεμο την ίδια χρονιά. Αναγνωρίστηκε νομός το 1914. Η έκτασή της ήταν τότε η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, καλύπτοντας περίπου το 7% της Ελλάδας. Μέχρι το 1937 οι περιοχές των νομών Πέλλης και Κιλκίς ανήκαν στον νομό Θεσσαλονίκης, ενώ δέκα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το 1947, αποσπάστηκαν η Ημαθία και η Πιερία. Έως τότε ο νομός Θεσσαλονίκης ήταν ο μεγαλύτερος σε έκταση της Ελλάδος. Μετέπειτα έγινε ο μεγαλύτερος σε έκταση ο νομός Λαρίσης.
13 Ιωαννίνων Ιωάννινα Ο Νομός Ιωαννίνων, αρχικά περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του σημερινού νομού Θεσπρωτίας, και ήταν τότε σε έκταση ένας από τους μεγαλύτερους νομούς στην Ελλάδα, και αντίστοιχα βρεχόταν στα δυτικά από το Ιόνιο Πέλαγος.
14 Καβάλας Καβάλα Ο Νομός Καβάλας δημιουργήθηκε με τη νομοθεσία 3191 της 11ης Αυγούστου 1924, τότε οι επαρχίες Καβάλας, Νέστου, Πραβίου και Θάσου αποσπάστηκαν από το νομό Δράμας και αποτέλεσαν το νομό Καβάλας.[4]
15 Κερκύρας Κέρκυρα Το 1913, η Ελλάδα εκκένωσε τη νήσο Σάσωνα (η οποία ανήκε στον νομό αυτό) και το 1914 το νησί προσαρτήθηκε οριστικά με νόμο στην Αλβανία.
16 Κεφαλληνίας Αργοστόλι
17 Κοζάνης Κοζάνη
18 Κορυτσάς Κορυτσά Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1915-1916, στη Βόρειο Ήπειρο μετέπειτα καταργήθηκε και τα εδάφη του προσαρτήθηκαν οριστικά στην Αλβανία.
19 Κυκλάδων Ερμούπολη
20 Λακωνίας Σπάρτη
21 Λαρίσσης Λάρισσα Το 1912 ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε και τις περιοχές της Ελασσόνας και της Δεσκάτης και εντάσσονται και αυτές οι περιοχές στον νομό και δημιουργείται η επαρχία Ελασσόνας.
22 Λασηθίου Άγιος Νικόλαος
23 Λέσβου Μυτιλήνη Ο Νομός Λέσβου αποτελούνταν αρχικά από έξι νησιά του βορείου Αιγαίου: Λέσβος, Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος, Ίμβρος, Τένεδος και Σαμοθράκη. Το 1923 επιστράφηκαν στην Τουρκία με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος. Επίσης, η Σαμοθράκη αποσπάστηκε από τον νομό Λέσβου και εντάχθηκε στο νομό Έβρου και ο νομός πήρε τη γεωγραφική έκταση που έχει μέχρι και σήμερα.
24 Μεσσηνίας Καλαμαί
25 Πρεβέζης Πρέβεζα
26 Ρεθύμνου Ρέθυμνος
27 Σάμου Σάμος Ο Νομός Σάμου αποτελούνταν αρχικά από πέντε νησιά του κεντρικού Αιγαίου: Ικαρία, Σάμος, Φούρνοι, Λέβιθα, Κίναρος και μικρότερα νησιά της περιοχής. Με την προσάρτηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, το 1947 οι δύο τελευταίες νησίδες ενσωματώθηκαν στον Νομό Δωδεκανήσου.
28 Σερρών Σέρρες
29 Σφακίων Βάμος Ο Νομός Σφακίων, ιδρύθηκε για πρώτη φορά, με τον Οργανικό νόμο της Κρητικής Πολιτείας το 1868 και διατηρήθηκε μέχρι το 1913, δηλαδή την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, και έκτοτε το νησί χωρίζεται σε τέσσερις νομούς. Ο Νομός Σφακίων, αποτελούνταν από τα σημερινά ανατολικά τμήματα του Νομού Χανίων και τα δυτικά τμήματα του Νομού Ρεθύμνης. Πρωτεύουσα του νομού ήταν το χωριό Βάμος.
30 Τρικκάλων Τρίκαλα
31 Φλωρίνης Φλώρινα Ο Νομός Φλωρίνης αποτελούνταν αρχικά από τους σημερινούς νομούς Φλώρινας (Επαρχία Φλωρίνης) και Καστοριάς, καθώς και από ένα μέρος της σημερινής Επαρχίας Δεάβολης (Επαρχία Καστορίας), η τελευταία σήμερα ανήκει στην Αλβανία.
32 Φωκίδος & Φθιώτιδος Λαμία
33 Χανίων Χανιά
34 Χαλκιδικής Πολύγυρος Ο Νομός Χαλκιδικής, δημιουργήθηκε το 1924 με την κατάργηση της Υποδιοίκησης Χαλκιδικής (1913-1924) που διοικητικά ανήκε στον Νομό Θεσσαλονίκης, τη δεκαετία του 1940 ο νομός με μεταβολές απέκτησε τη σημερινή του έκταση.
35 Χίου Χίος

1920-1928[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπήρχαν επίσης ελληνικοί νομοί σε περιοχές της σημερινής Αλβανίας και της Τουρκίας, στο διάστημα που οι περιοχές αυτές ανήκαν στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ελληνοτουρκικού Πολέμου (1919-1922), αντίστοιχα. Την περίοδο 1920-1928 η Ελλάδα είχε συνολικά 35 νομούς:

Διοικητική διαίρεση Έδρα νομού Άρρενες Θήλεις Σύνολο
Γενική Διοίκηση Ανατολικής Μακεδονίας 146.183 148.543 294.726
Νομός Δράμας & Καβάλας Δράμα 90.216 92.377 182.593
Νομός Σερρών Σέρρες 55.969 56.166 112.135
Γενική Διοίκηση Δυτικής Μακεδονίας 139.662 151.283 290.945
Νομός Κοζάνης Κοζάνη 79.646 83.358 163.004
Νομός Φλωρίνης Φλώρινα 60.016 67.925 127.941
Γενική Διοίκηση Ηπείρου 104.341 109.443 213.784
Νομός Ιωαννίνων Ιωάννινα 80.826 86.659 167.485
Νομός Πρεβέζης Πρέβεζα 23.515 22.784 46.299
Θεσσαλία και Άρτα 248.324 243.195 491.519
Νομός Άρτης Άρτα 25.770 27.281 53.051
Νομός Λαρίσης Λάρισα 124.235 119.478 243.713
Νομός Τρικάλων Τρίκαλα 98.319 96.376 194.695
Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης 263.600 241.159 504.759
Νομός Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη 214.138 193.100 407.238
Νομός Πέλλης Βοδενά 49.462 48.059 97.521
Γενική Διοίκηση Θράκης 352.571 351.637 704.208
Νομός Αδριανουπόλεως Αδριανούπολη 74.944 73.697 148.641
Νομός Έβρου Αλεξανδρούπολη 46.509 47.533 94.042
Νομός Καλλιπόλεως Καλλίπολη 26.246 29.586 55.832
Νομός Ραιδεστού Ραιδεστός 72.741 75.140 147.881
Νομός Ροδόπης Κομοτηνή 62.470 54.409 116.879
Νομός Σαράντα Εκκλησιών Σαράντα Εκκλησιές 69.661 71.872 141.533
Ιόνιοι Νήσοι 103.898 118.291 222.189
Νομός Ζακύνθου Ζάκυνθος 18.221 19.261 37.482
Νομός Κερκύρας Κέρκυρα 58.614 63.878 122.492
Νομός Κεφαλληνίας Αργοστόλι 29.063 35.152 64.215
Κρήτη 168.847 177.737 346.584
Νομός Ηρακλείου Ηράκλειο 58.387 59.013 117.400
Νομός Λασηθίου Άγιος Νικόλαος 29.414 32.910 62.324
Νομός Ρεθύμνου Ρέθυμνο 32.097 35.027 67.124
Νομός Χανίων Χανιά 48.949 50.787 99.736
Κυκλάδες Νήσοι 59.543 62.804 122.347
Νομός Κυκλάδων Ερμούπολη 59.543 62.804 122.347
Γενική Διοίκηση Λέσβου 70.213 76.278 146.491
Νομός Λέσβου Μυτιλήνη 70.213 76.278 146.491
Πελοπόννησος 455.290 489.914 945.204
Νομός Αργολίδος & Κορινθίας Ναύπλιο 77.965 85.490 163.455
Νομός Αρκαδίας Τρίπολη 70.044 81.614 151.658
Νομός Αχαΐας και Ήλιδος Πάτρα 141.076 135.450 276.526
Νομός Λακωνίας Σπάρτη 60.880 75.400 136.280
Νομός Μεσσηνίας Καλαμάτα 105.325 111.960 217.285
Γενική Διοίκηση Σάμου 29.194 33.725 62.919
Νομός Σάμου Σάμος 29.194 33.725 62.919
Στερεά Ελλάς και Εύβοια 577.784 547.289 1.125.073
Νομός Αιτωλίας & Ακαρνανίας Μεσολόγγι 93.240 97.099 190.339
Νομός Αττικής & Βοιωτίας Αθήνα 335.168 288.231 623.399
Νομός Ευβοίας Χαλκίς 65.101 68.216 133.317
Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος Λαμία 84.275 93.743 178.018
Γενική Διοίκηση Χίου 29.452 33.783 63.235
Νομός Χίου Χίος 29.452 33.783 63.235

Οι έξι νομοί που δημιουργήθηκαν πρώτη φορά το 1920 με την προσάρτηση της Θράκης, στην Ελλάδα:

Νομός Διοικητικές μεταβολές
Αδριανουπόλεως Η περιοχή του νομού Αδριανουπόλεως προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας με τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 όταν η Βουλγαρία, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ενώ το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών και η Ανατολική Θράκη ως τις Μέτρες παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1920-1922, στην Ανατολική Θράκη, με τη Μικρασιατική εκστρατεία το 1922, και τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 προσαρτήθηκε οριστικά στην Τουρκία.
Έβρου Η περιοχή του νομού Έβρου προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας με τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 όταν η Βουλγαρία, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ενώ το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών και η Ανατολική Θράκη μέχρι τις Μέτρες παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Όμως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να εκκενώσει την Ανατολική Θράκη και να υποχωρήσει πέραν του Έβρου. Η συγκεκριμένη κατάσταση παγιώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που οριστικοποίησε τα σημερινά ελληνοτουρκικά σύνορα το 1923.
Καλλιπόλεως Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1920-1922, στην Ανατολική Θράκη, με τη Μικρασιατική εκστρατεία το 1922, και τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 προσαρτήθηκε οριστικά στην Τουρκία.
Ραιδεστού Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1920-1922, στην Ανατολική Θράκη, με τη Μικρασιατική εκστρατεία το 1922, και τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 προσαρτήθηκε οριστικά στην Τουρκία.
Ροδόπης Η περιοχή του νομού Ροδόπης προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας με τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 όταν η Βουλγαρία, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ενώ το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών και η Ανατολική Θράκη ως τις Μέτρες παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Όμως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να εκκενώσει την Ανατολική Θράκη και να υποχωρήσει πέραν του Έβρου. Η συγκεκριμένη κατάσταση παγιώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που οριστικοποίησε τα σημερινά ελληνοτουρκικά σύνορα το 1923.
Σαράντα Εκκλησιών Προσωρινός νομός της Ελλάδας που υπήρξε το διάστημα 1920-1922, στην Ανατολική Θράκη, με τη Μικρασιατική εκστρατεία το 1922, και τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923 προσαρτήθηκε οριστικά στην Τουρκία.

1930-1944[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νομός Διοικητικές μεταβολές
Θεσπρωτίας Η περιοχή του νομού προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο νομό Ιωαννίνων. Το 1928 συγκροτήθηκε ο νομός Θεσπρωτίας από δυτικά τμήματα του νομού Ιωαννίνων και βόρεια τμήματα του νομού Πρεβέζης, λαμβάνοντας το αρχαίο ελληνικό όνομα του επώνυμου μυθικού ήρωα Θεσπρωτού. Το 1936 με την ίδρυση του νομού Θεσπρωτίας η Ηγουμενίτσα προήχθη σε δήμο και ορίζεται πρωτεύουσα του νομού.
Καστορίας Η περιοχή του νομού προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο νομό Φλωρίνης. Σήμερα έχει την έκταση της περιφερειακής ενότητας Καστοριάς με τα διοικητικά όρια που είχε ο νομός το 1985. Ο νομός διασπάστηκε από τον νομό Φλωρίνης το 1941 κατά την περίοδο της Κατοχής.
Κιλκίς Η περιοχή του νομού προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο νομό Θεσσαλονίκης. Το 1934 συγκροτήθηκε ο νομός Κιλκίς με το Νόμο 6311[5] ενώ τα όρια του νομού καθορίστηκαν το 1935 με το Διάταγμα 5/16-3-1935 και η συνολική του επιφάνεια ήταν αρχικά 2.505 τ.χλμ.
Ξάνθης Η περιοχή του νομού Ξάνθης προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας με τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 όταν η Βουλγαρία, παραχώρησε το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Θράκης στην Ελλάδα, ενώ το 1920 με τη Συνθήκη των Σεβρών και η Ανατολική Θράκη μέχρι την περιοχή των Μετρών παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα. Όμως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο ελληνικός στρατός αναγκάστηκε να εκκενώσει την Ανατολική Θράκη και να υποχωρήσει πέραν του Έβρου. Η συγκεκριμένη κατάσταση παγιώθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης που οριστικοποίησε τα σημερινά ελληνοτουρκικά σύνορα το 1923. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο νομό Ροδόπης. Το 1944 συγκροτήθηκε ο νομός Ξάνθης από δυτικά τμήματα του νομού Ροδόπης.
Πέλλης Η περιοχή του νομού Πέλλης προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο νομό Θεσσαλονίκης. Το 1930 συγκροτήθηκε ο νομός Πέλλης από βορειοδυτικά τμήματα του νομού Θεσσαλονίκης, λαμβάνοντας το αρχαίο ελληνικό όνομα της πρωτεύουσας της αρχαίου Μακεδονικού κράτους Πέλλα.
Η διοικητική διαίρεση της Ελληνικής Πολιτείας και η παρουσία των δυνάμεων του Άξονα σε κάθε περιοχή.

Η νέα κυβέρνηση έκανε μεταβολές, συνενώσεις και αλλαγές στους νομούς της Ελλάδας. Επίσης στον χάρτη φαίνεται η βουλγαρική κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ φαίνεται ως μέρος της Ελληνικής Πολιτείας ολόκληρος ο νομός Έβρου (εκτός της Σαμοθράκης).

Οι νομοί που καταργήθηκαν και επανασυστάθηκαν οριστικά την περίοδο εκείνη:

  • Ο νομός Αργολιδοκορινθίας, που επανιδρύθηκε το 1909 διαλύθηκε οριστικά στις 29 Απριλίου 1949 και δημιουργήθηκαν με τον αναγκαστικό νόμο 960/1949 οι δύο ξεχωριστοί νομοί Κορινθίας και Αργολίδας.[6] Πρωτεύουσα του Νομού Αργολίδας, ορίστηκε το Ναύπλιο, η οποία ήταν πρωτεύουσα της Αργολιδοκορινθίας, ενώ πρωτεύουσα του Νομού Κορινθίας, ορίστηκε η Κόρινθος.
  • Ο νομός Αττικοβοιωτίας, που επανιδρύθηκε το 1909 διαλύθηκε οριστικά στις 26 Ιουλίου 1943 και δημιουργήθηκαν με τον νόμο 368/1943 οι δύο ξεχωριστοί νομοί Αττικής και Βοιωτίας.[7] Πρωτεύουσα του Νομού Αττικής, ορίστηκε η Αθήνα, η οποία ήταν πρωτεύουσα της Αττικοβοιωτίας, ενώ πρωτεύουσα του Νομού Βοιωτίας, ορίστηκε η Λιβαδειά.
  • Ο νομός Ευρυτανίας που καταργήθηκε το 1909 αποσπάστηκε με νομοθετικό διάταγμα από τον Νομό Αιτωλοακαρνανίας οριστικά στις 22 Μαρτίου 1943[8] και οι δύο νομοί πήραν την έκταση που έχουν σήμερα.
  • Ο νομός Καρδίτσας, που καταργήθηκε το 1909 αποσπάστηκε οριστικά με νόμο από τον Νομό Τρικάλων στις 13 Απριλίου 1944[9] και οι δύο νομοί πήραν την έκταση που έχουν σήμερα.
  • Ο νομός Μεσσηνίας που περιελάμβανε αρχικά το σημερινό νότιο μισό του νομού Ηλείας το προσάρτησε στον νομό.
  • Ο νομός Φθιωτιδοφωκίδας που επανιδρύθηκε το 1909 διαλύθηκε οριστικά στις 31 Μαρτίου 1943 με το Νομοθετικό Διάταγμα 2229/1943 και δημιουργήθηκαν οι δύο ξεχωριστοί νομοί Φθιώτιδας (με πρωτεύουσα του νομού τη Λαμία, η οποία ήταν μέχρι τότε της Φθιωτιδοφωκίδας) και Φωκίδας (με πρωτεύουσα του νομού την Άμφισσα, η οποία ήταν η πρωτεύουσα του Νομού Λοκρίδος & Φωκίδος).

Οι περιοχές υπό Γερμανική κατοχή ονομάζονταν και Στρατιωτική Διοίκηση στην Ελλάδα (γερμανικά: Militärverwaltung in Griechenland).

1947-1949[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νομός Διοικητικές μεταβολές
Δωδεκανήσου Τα Δωδεκάνησα ενσωματώθηκαν με την Ελλάδα το 1947, αρχικά ως Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου, και μετά το 1955 ως νομός Δωδεκανήσου. Η επίσημη τελετή της ενσωμάτωσης έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948. Το 1955 η Δωδεκάνησος έγινε επισήμως νομός με πρωτεύουσα της νομαρχίας την πόλη της Ρόδου.
Ημαθίας Ο Νομός Ημαθίας ήταν αρχικά τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης, ενώ ορισμένα τμήματα του νομού ανήκαν και στον Νομό Πέλλης. Επισήμως αποσπάστηκε από τον νομό Θεσσαλονίκης με τον αναγκαστικό νόμο 903 το 1946 και περιελάμβανε την ομώνυμη επαρχία Ημαθίας και την επαρχία Νάουσας,[10] ενώ το 1949 αναγνωρίστηκε επίσημα ως νομός, με έδρα τη Βέροια.
Πιερίας Ο Νομός Πιερίας ήταν αρχικά τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης. Επισήμως αποσπάστηκε με αναγκαστικό νόμο, στις 29 Απριλίου 1949. Ο Νομάρχης ήταν πολιτική θέση δημοσίας διοίκησης, επικεφαλής του νομού Πιερίας. Ήταν νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και αρμοδιότητά του ήταν η διοίκηση των τοπικών ζητημάτων σε επίπεδο νομού. Διοριζόταν από την εκάστοτε κυβέρνηση και η έδρα του νομάρχη ήταν η πόλη της Κατερίνης. Πρωθύστερος του Νομάρχη ήταν ο Έπαρχος.

1964-1972[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νομός Διοικητικές μεταβολές
Γρεβενών Ο Νομός Γρεβενών έγινε ξεχωριστός νομός για πρώτη φορά το 1964, με αναγκαστικό νόμο ο οποίος συστάθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1964 με το υπ' αριθμ. 4398 Νομοθετικό Διάταγμα "Περί Ιδρύσεως Νομών Πειραιώς και Γρεβενών και άλλων τινών διατάξεων", όταν αποσπάστηκε η τότε Επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης (ο σημερινός δήμος Γρεβενών) και μικρό τμήμα του νομού Λαρίσης (ο σημερινός δήμος Δεσκάτης, και οι Κοινότητες Δασοχωρίου και Παρασκευής). Μέχρι το 1964 η περιοχή Δεσκάτης ανήκε στην επαρχία Ελασσόνας του νομού Λαρίσης. Μέχρι τότε, ο νομός Λαρίσης, ήταν ο μεγαλύτερος σε έκταση της Ελλάδος. Σήμερα είναι ο δεύτερος, μετά τον νομό της Αιτωλοακαρνανίας.[11]
Πειραιώς Ο Νομός Πειραιώς συστάθηκε, την Παρασκευή, 30 Οκτωβρίου του 1964, όταν ο Δήμος Πειραιώς μαζί με γειτονικούς του δήμους αποσπάσθηκαν από την επαρχία Αττικής του νομού Αττικής καθώς επίσης και τα νησιά του Αργοσαρωνικού και των Κυθήρων και Αντικυθήρων αποσπάστηκαν από τον Νομό Αττικής. Στις 8 Μαΐου 1972 ο νομός Πειραιώς καταργήθηκε οριστικά και εντάχθηκε στο Νόμο Αττικής. Ήταν, ο τελευταίος νομός της Ελλάδας, που συστάθηκε. Από το 1972, έως και το 2010, δεν συστάθηκαν, άλλες νομαρχίες.

Νομαρχίες που επανασυστάθηκαν ως Περιφερειακές ενότητες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με το πρόγραμμα Καλλικράτης που εφαρμόστηκε το 2011, πολλοί νομοί ή τμήματα νομών, νησιών η νομαρχιών επανήλθαν ως δήμοι, περιφερειακές ενότητες είτε με ίδια είτε με διαφορετικές ονομασίες. Μερικοί νομοί αντιστοιχούν σε δήμους που μεταβλήθηκαν με την εφαρμογή του προγράμματος (Ζάκυνθος, Νομός ΚέρκυραςΔήμος Κέρκυρας). Αρκετοί νησιωτικοί νομοί μετατράπηκαν σε πολυάριθμες περιφερειακές ενότητες (Νάξου, Ικαρίας, Τήνου, Ρόδου, Σάμου, Λέσβου κ.ά.)

Νομοί που
επανασυστάθηκαν
ως Περιφερειακές Ενότητες
Με το ίδιο όνομα Επαρχίες που
επανασυστάθηκαν
ως Περιφερειακές Ενότητες
Πλήρως

Νομός ΑιτωλοακαρνανίαςΠεριφερειακή Ενότητα Αιτωλοακαρνανίας
Νομός ΑργολίδαςΠεριφερειακή Ενότητα Αργολίδας
Νομός ΆρταςΠεριφερειακή Ενότητα Άρτας
Νομός ΈβρουΠεριφερειακή Ενότητα Έβρου
Νομός ΡοδόπηςΠεριφερειακή Ενότητα Ροδόπης
Νομός ΞάνθηςΠεριφερειακή Ενότητα Ξάνθης
Νομός ΔράμαςΠεριφερειακή Ενότητα Δράμας
Νομός ΣερρώνΠεριφερειακή Ενότητα Σερρών
Νομός ΚιλκίςΠεριφερειακή Ενότητα Κιλκίς
Νομός ΧαλκιδικήςΠεριφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής
Νομός ΠέλλαςΠεριφερειακή Ενότητα Πέλλας
Νομός ΠιερίαςΠεριφερειακή Ενότητα Πιερίας
Νομός ΗμαθίαςΠεριφερειακή Ενότητα Ημαθίας
Νομός ΘεσσαλονίκηςΠεριφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης
Νομός ΛάρισαςΠεριφερειακή Ενότητα Λάρισας
Νομός ΤρικάλωνΠεριφερειακή Ενότητα Τρικάλων
Νομός ΓρεβενώνΠεριφερειακή Ενότητα Γρεβενών
Νομός ΚαρδίτσαςΠεριφερειακή Ενότητα Καρδίτσας
Νομός ΚοζάνηςΠεριφερειακή Ενότητα Κοζάνης
Νομός ΚαστοριάςΠεριφερειακή Ενότητα Καστοριάς
Νομός ΦλώριναςΠεριφερειακή Ενότητα Φλώρινας
Νομός ΘεσπρωτίαςΠεριφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας
Νομός ΠρέβεζαςΠεριφερειακή Ενότητα Πρέβεζας
Νομός ΙωαννίνωνΠεριφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων
Νομός ΕυρυτανίαςΠεριφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας
Νομός ΒοιωτίαςΠεριφερειακή Ενότητα Βοιωτίας
Νομός ΦωκίδαςΠεριφερειακή Ενότητα Φωκίδας
Νομός ΕυβοίαςΠεριφερειακή Ενότητα Ευβοίας
Νομός ΦθιώτιδαςΠεριφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας
Νομός ΗλείαςΠεριφερειακή Ενότητα Ηλείας
Νομός ΚορινθίαςΠεριφερειακή Ενότητα Κορινθίας
Νομός ΑρκαδίαςΠεριφερειακή Ενότητα Αρκαδίας
Νομός ΜεσσηνίαςΠεριφερειακή Ενότητα Μεσσηνίας
Νομός ΛακωνίαςΠεριφερειακή Ενότητα Λακωνίας

Επαρχία ΙκαρίαςΠεριφερειακή Ενότητα Ικαρίας
Επαρχία ΘάσουΠεριφερειακή Ενότητα Θάσου
Επαρχία ΛήμνουΠεριφερειακή Ενότητα Λήμνου
Επαρχία ΣποράδωνΠεριφερειακή Ενότητα Σποράδων
Επαρχία ΙθάκηςΠεριφερειακή Ενότητα Ιθάκης
Νομός ΚεφαλληνίαςΠεριφερειακή Ενότητα Κεφαλληνίας
Επαρχία ΚαρπάθουΠεριφερειακή Ενότητα Καρπάθου
Επαρχία ΣελίνουΔήμος Καντάνου-Σελίνου

Μερικώς

Νομός ΚαβάλαςΠεριφερειακή Ενότητα Καβάλας
Νομός ΛέσβουΠεριφερειακή Ενότητα Λέσβου
Νομός ΣάμουΠεριφερειακή Ενότητα Σάμου
Νομός ΜαγνησίαςΠεριφερειακή Ενότητα Μαγνησίας
Επαρχία ΚιλκίςΔήμος Κιλκίς
Επαρχία ΜεγαλόποληςΔήμος Μεγαλόπολης
Επαρχία ΜετσόβουΔήμος Μετσόβου
Επαρχία ΜυλοποτάμουΔήμος Μυλοποτάμου
Επαρχία ΠαιονίαςΔήμος Παιονίας
Επαρχία ΠωγωνίουΔήμος Πωγωνίου
Επαρχία ΣιντικήςΔήμος Σιντικής
Επαρχία ΣητείαςΔήμος Σητείας
Επαρχία ΤριφυλίαςΔήμος Τριφυλίας
Επαρχία ΤροιζηνίαςΔήμος Τροιζηνίας-Μεθάνων
Επαρχία ΤυρνάβουΔήμος Τυρνάβου

Επαρχία ΜεσολογγίουΔήμος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου

Αναφορές-Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «ΦΕΚ A 120/1915, Βασιλικό διάταγμα περί διοικητικής διαιρέσεως των νέων χωρών». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 31 Μαρτίου 1915. 
  2. «ΦΕΚ A 225/1918, Βασιλικό διάταγμα περί αποσπάσεως των υποδιοικήσεων Νιγρίτης και Θάσου από της Γενικής Διοικήσεως Θεσσαλονίκης εις ην μέχρι τούδε υπήγοντο». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 23 Οκτωβρίου 1918. 
  3. «ΦΕΚ A 158/1920, Βασιλικό διάταγμα περί συστάσεως εν τω νομώ Δράμας υποδιοικήσεως Ζυρνόβου». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 30 Ιουνίου 1920. 
  4. «ΦΕΚ A 193/1924, ΝΟΜΟΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 3191 περί συστάσεως νομού Καβάλας». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 11 Αυγούστου 1924. 
  5. «ΦΕΚ A 341/1934, NOMOΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 6311 περί συστάσεως νομού Κιλκίς». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 8 Οκτωβρίου 1934. 
  6. «ΦΕΚ A 105/1949, Αναγκαστικός Νόμος υπ' αριθ. 960 περί συστάσεως νομών και επαρχιών». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 29 Απριλίου 1949. 
  7. «ΦΕΚ A 223/1943, Νόμος υπ' αριθ. 368 περί συστάσεως του νομού Βοιωτίας». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 20 Ιουλίου 1943. 
  8. «ΦΕΚ A 63/1943, Νομοθετικό διάταγμα υπ' αριθ. 2188 περί συστάσεως του νομού Ευρυτανίας». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 4 Μαρτίου 1943. 
  9. «ΦΕΚ A 82/1944, Νόμος υπ' αριθ. 1367 περί συστάσεως του νομού Καρδίτσας». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 10 Μαρτίου 1944. 
  10. «ΦΕΚ A 35/1946, ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟΣ NOMOΣ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 903 περί συστάσεως νομού Ημαθίας και επαρχίας Ναούσης». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 5 Φεβρουαρίου 1946. 
  11. «ΦΕΚ A 185/1964, Νομοθετικό διάταγμα υπ' αριθ. 4398 περί ιδρύσεως νομών Πειραιώς και Γρεβενών και άλλων τινών διατάξεων». www.et.gr. Εφημερίδα της Κυβερνήσεως/Εθνικό Τυπογραφείο. 30 Οκτωβρίου 1964. 

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]