Πυθαΐδες
Οι Πυθαϊδες ήταν τελετουργικές πομπές των Αθηναίων προς τους Δελφούς, σε ανάμνηση του αρχικού ταξιδιού του Απόλλωνα από τη Δήλο προς τους Δελφούς μέσω της Αθήνας.
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Πυθαϊδες ήταν "θεωρίες", δηλαδή πομπές των Αθηναίων προς τους Δελφούς. Λάμβαναν χώρα σε μη τακτά χρονικά διαστήματα, συνήθως κατόπιν κάποιου οιωνού. Οι πιο γνωστές Πυθαϊδες ήταν τέσσερις ιδιαίτερα μεγαλοπρεπείς πομπές που πραγματοποιήθηκαν την τεσσαρακονταετία 138/7-98/7 π.Χ. Αποτελούσαν μια σαφή προσπάθεια των Αθηναίων να συνδέσουν τους πατρώους μύθους τους με την απολλώνια μυθολογία. Οι απαρχές των Πυθαϊδων μας είναι άγνωστες, ωστόσο οι πηγές αναφέρουν ότι τελούνταν ήδη κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Φαίνεται ότι διακόπηκαν τον 3ο αιώνα π.Χ. αλλά ξανάρχισαν τον 2ο αιώνα π.Χ., σε μια περίοδο όπου η Αθήνα ανακτούσε την αίγλη της, υπό τις γενναιόδωρες χορηγίες των ελληνιστικών ηγεμόνων της Μικράς Ασίας. Η κυριότερη πηγή μας για τις Πυθαϊδες παραμένουν οι μακροσκελείς επιγραφές που βρέθηκαν στον Θησαυρό των Αθηναίων[1] και οι οποίες καταγράφουν τα ονόματα των συμμετεχόντων. Από πλευράς φιλολογικών μαρτυριών, κυριότερη είναι αυτή του Στράβωνα[2], που με τη σειρά του αναφέρει τον Αίλιο Αριστείδη και τον Έφορο, αλλά και οι λεξικογράφοι. Επίσης, προσεκτική ανάγνωση των Δελφικών Ύμνων στον Απόλλωνα μας διαφωτίζει για τις μυθολογικές συνάφειες που προσπάθησαν να κατασκευάσουν οι Αθηναίοι. Έτσι, π.χ. ο Απόλλωνας γεννιέται κάτω από μια ελιά, το ιερό δέντρο της Αθήνας, γεγονός που απηχεί την αθηναϊκή κυριαρχία επί της Δηλιακής Συμμαχίας και του συμμαχικού ταμείου. Επιπλέον, η τραγωδία "Ιων" του Ευριπίδη στοχεύει στο να δικαιολογήσει τη λατρεία του Απόλλωνα ως "πατρώου" στην Αθήνα: η Κρέουσα, μητέρα του Ίωνα, πέφτει θύμα βιασμού από τον θεό. Εγκαταλείπει το νεογέννητο βρέφος στην ερημιά, από όπου ο Ερμής, υπό τις εντολές του Απόλλωνα, το μεταφέρει στους Δελφούς για να το αναθρέψει η Πυθία. Ο χερσαίος δρόμος μεταξύ Αθηνών και Δελφών λέγεται ότι ανοίχτηκε ακριβώς για να μπορούν οι Αθηναίοι να πηγαίνουν στο ιερό του Απόλλωνα. Λεγόταν μάλιστα ότι ο δρόμος αυτός ήταν γεμάτος ληστές, τους οποίους κατατρόπωσε ο Θησέας. Η ιδιαίτερα μεγαλοπρεπής πομπή του 138/7 π.Χ. εξηγείται μέσα από την επιδίωξη των Αθηναίων να διατρανώσουν τον εκ νέου έλεγχό τους επάνω στη Δήλο μέσω κληρουχιών. Η συμμετοχή τόσο αξιωματούχων όσο και απλών πολιτών και μάλιστα σε τόσο μεγάλους αριθμούς στόχευε στο να παρουσιάσει ένα ενιαίο και αρραγές πολιτικό σώμα, απαρτιζόμενο μάλιστα από ελεύθερους πολίτες.
Οι τελετουργίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι ακριβείς τελετουργίες που λάμβαναν χώρα μας είναι εν πολλοίς άγνωστες. Φαίνεται πάντως ότι με την άφιξη της πομπής στους Δελφούς προσφέρονταν αρχικά δώρα προς τον Θεό, μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν ένας τρίποδας. Στη συνέχεια λάμβανε χώρα τελετουργικός καθαρμός, που ολοκληρωνόταν με τη χρήση φωτιάς, την οποία οι Αθηναίοι έπαιρναν μαζί τους φεύγοντας. Σημαντική ήταν η ταύτιση ιστορικών και μυθολογικών γεγονότων, όπως ο παραλληλισμός μεταξύ του φόνου του Πύθωνα και της απομάκρυνσης των Γαλατών που απείλησαν το ιερό τον 3ο αιώνα π.Χ.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Tracy, N., "Notes on the Pythais inscriptions", BCH 99, 1975, 215-218
- Bélis, A., Les Hymnes à Apollon, CID III, 1992
- Karila-Cohen, K., "Apollon, Athènes et la Pythaide: mise en scène mythique de la cite au IIe s. av. J.-C.", Kernos 18, 2005, 219-239
