Μαυροσκούφηδες (ΕΛΑΣ)

Προσθήκη συνδέσεων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μαυροσκούφηδες
Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση
Ενεργό1943–1945
ΗγέτεςΆρης Βελουχιώτης
ΠεριοχήΕλλάδα
ΥπαγωγήΕΛΑΣ
 Αυτό το λήμμα τεκμηριώνεται κυρίως με πρωτογενείς πηγές. Παρακαλούμε βελτιώστε το προσθέτοντας δευτερογενείς ή τριτογενείς πηγές.

Οι Μαυροσκούφηδες ήταν έφιππος ουλαμός και η σωματοφυλακή του Άρη Βελουχιώτη, αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Συγκροτήθηκαν τον Απρίλιο του 1943 και ξεχώρισαν ως επίλεκτο σώμα του ΕΛΑΣ.[1]

Συγκρότηση και δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συγκροτήθηκαν τον Απρίλιο του 1943 στην Κολοκυθιά Φθιώτιδας και πήραν το όνομά τους από τους χαρακτηριστικούς μαύρους σκούφους που φορούσαν. Διαλεγμένοι ένας ένας από τον ίδιο τον Βελουχιώτη, ξεχώρισαν για την αντρεία τους, τη σωματική ρώμη και τη σχεδόν θρησκευτική λατρεία στο πρόσωπο του αρχηγού.[2] Ακολουθούσαν παντού έφιπποι τον Άρη και αποτελούσαν το φόβο και τον τρόμο, τόσο για τους κατακτητές, όσο και για τις αντίπαλες του ΕΛΑΣ αντιστασιακές οργανώσεις, αλλά και για τους ίδιους τους οπαδούς του ΕΑΜ που υπέπιπταν σε παραπτώματα. Ισχυρές προσωπικότητες και τραχείς άντρες, υποτάχθηκαν τυφλά στην προσωπικότητα του Βελουχιώτη. Εξαιτίας της αφοσίωσής τους στον Βελουχιώτη κυνηγήθηκαν μετά την αποκήρυξη του τελευταίου από το ΚΚΕ και το θάνατό του. Το τέλος των περισσότερων ήταν αποτέλεσμα βασανιστηρίων, διώξεων και πολυετών φυλακίσεων. Ελάχιστοι επέζησαν.

Ο ποιητής Γιώργος Κοτζιούλας γράφει για τους μαυροσκούφηδες: "Αυτό το σώμα δημιουργημένο μες τη φωτιά του αγώνα, μας μεταφέρει σε παλιές εποχές, σ' έθιμα αρχαία, στον Αλέξανδρο με τους επίλεκτούς του, στο Δαρείο με τους αθανάτους. Ο Άρης τους προσέχει όσο ένας ηγούμενος τους καλογέρους. Για όποιον έχει ιδέα καλογερικής, έμοιαζαν κάπως με κοινοβίτες. Είχαν αυτοδιοίκηση, κάναν συνελεύσεις. Σε ξένους όμως απαγορεύονταν να τις παρακολουθήσουν. Όλοι είχαν γένεια εξόν από το Λέοντα και τον Ξάνθο. Αυτοί ήταν παλληκαρόπουλα ακόμα, όχι αγριοτρίχηδες σαν τους άλλους".[3]

Η δύναμη του ουλαμού ήταν γύρω στα 25-30 άτομα. Αυτοί που έγιναν μαυροσκούφηδες συνολικά δεν ξεπέρασαν τους 35.

Τα ονόματα των μαυροσκούφηδων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Τζαβέλας (πραγματικό όνομα Γιάννης Αγγελέτος): από τα Τοπόλια Φωκίδας, καλαθοπλέκτης, ψηλός, εξαιρετικά χειροδύναμος, υπασπιστής του Βελουχιώτη και αρχηγός της σωματοφυλακής. Ατρόμητος πολεμιστής, απόλυτα αφοσιωμένος στον Βελουχιώτη, θα μείνει κοντά του ως το τέλος, όταν αποκόπηκαν στο φαράγγι του Φάγγου από παραστρατιωτικές δυνάμεις, και θα τον ακολουθήσει στο θάνατο αυτοκτονώντας με χειροβομβίδα δίπλα του.[4] Το κομμένο κεφάλι του, μαζί με του Βελουχιώτη, θα εκτεθεί σε δημόσια θέα κρεμασμένο από φανοστάτη στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων.
  • Κωστούλας Αγραφιώτης (πραγματικό όνομα Κώστας Καβρέντζης) : από το Νεοχώρι Φθιώτιδας, απόφοιτος νομικής, έφεδρος ανθυπολοχαγός του αλβανικού μετώπου, υπασπιστής του Άρη. Πήρε μέρος σε όλες τις μάχες στο ξεκίνημα του ΕΛΑΣ και στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου ήταν επικεφαλής της ομάδας που κατέλαβε το νότιο βάθρο της γέφυρας. Ακολούθησε τον Άρη στην Πελοπόννησο την Άνοιξη του 1944 και πήρε μέρος στις μάχες κατά των Ταγμάτων Ασφαλείας. Τον Δεκέμβρη του 1944 συμμετείχε στις μάχες του ΕΛΑΣ στην Ήπειρο κατά του ΕΔΕΣ. Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας ο Κωστούλας επικεφαλής 20 ανδρών του έφιππου ουλαμού του ΕΛΑΣ έφυγε για το Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας και επέστρεψε αργότερα, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, για να ενταχθεί στο ΔΣΕ με το βαθμό του λοχαγού.[5] Μετά από λίγο όμως επέστρεψε πάλι πίσω στο Μπούλκες όπου δολοφονήθηκε το 1948 από την κομματική ΥΤΟ (Υπηρεσία Τάξης Ομάδας) και το έγκλημα παρουσιάστηκε ως αυτοκτονία.[6] [7][8]Κατά την παραμονή του στο Μπούλκες είχε παντρευτεί και απέκτησε και ένα παιδί.
  • Λέων (πραγματικό όνομα Γιάννης Νικολόπουλος) : από τη Σπερχειάδα Φθιώτιδας, δεκαοκτώ ετών, ιπποκόμος του Άρη, οι μόνοι μαζί με τον Ξάνθο χωρίς γενειάδα. Μετά την αυτοκτονία του Άρη στη Μεσούντα συνελήφθη και μεταφέρθηκε στη Λαμία. Καταδικάστηκε σε θάνατο και παρέμεινε στις φυλακές αρκετά χρόνια χωρίς να εκτελεστεί η ποινή.
  • Πελοπίδας (πραγματικό όνομα Παντελής Λάσκας): από το Λουτράκι, γιγαντόσωμος, βαρύθυμος και ολιγόλογος άντρας, μέλος του ΚΚΕ από το 1934, αφοσιώθηκε ολόψυχα στον Άρη. Πήρε μέρος σε όλες τις μάχες του ΕΛΑΣ στο ξεκίνημά του, καθώς και στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Άτρομος και συντροφικός όσο λίγοι. Είχε την πρόνοια να κρατάει κάθε βράδυ λίγο ψωμί ή καπνό από το μερίδιο που του αναλογούσε, και το πρωί που οι υπόλοιποι ξυπνούσαν με το στόμα στεγνό, έκοβε σε μικρά κομματάκια το φυλαγμένο ψωμί και τον καπνό και τα μοίραζε.[9] Μετά το θάνατο του αρχηγού κρύφτηκε για ένα χρόνο στα βουνά και το 1946, με την έναρξη του εμφυλίου εντάχθηκε στον ΔΣΕ. Ποτέ δεν του ανέθεσαν μεγάλο τμήμα λόγω της πρότερης σχέσης του με τον Βελουχιώτη. Σκοτώθηκε τον Οκτώβριο του 1948 στη Δαύλεια Βοιωτίας. Πολλά ελέχθησαν για το θάνατό του, κάποιοι είπαν ότι ήταν ύποπτος ο τρόπος που σκοτώθηκε, ενώ άλλοι απέδωσαν το θάνατό του στην τόλμη του, καθώς σε μια πορεία βάδισε μπροστά από τους ανιχνευτές που ήταν επιστρατευμένα και φοβισμένα παιδιά, και τον βρήκε μια σφαίρα από ενεδρεύοντες στρατιώτες των κυβερνητικών στρατευμάτων.
  • Λευτέρης Χρυσιώτης (πραγματικό όνομα Σπύρος Τσιλιγιάννης): κοκκινογένης, με καταγωγή από τη Χρύσω Ευρυτανίας, τιμημένος λοχίας του αλβανικού μετώπου, με ακρωτηριασμένα τα δάχτυλα των ποδιών του από τα κρυοπαγήματα. Πήρε μέρος στην επιχείρηση του Γοργοπόταμου. Μετά το θάνατο του Άρη κρύφτηκε επί ένα χρόνο στα βουνά της Ρούμελης.[10] Με την έναρξη του Εμφυλίου, εντάχθηκε στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδος (ΔΣΕ). Μια νύχτα, στο χωριό Ανατολή της Φθιώτιδας, δύο οπλισμένοι άντρες εισέβαλαν στο σπίτι όπου κοιμόταν, τυλιγμένος με μια βελέντζα, στο πάτωμα. Τον ξύπνησαν, τον πήραν μαζί τους και τον εκτέλεσαν σε μια χαράδρα κοντά στο σπίτι. Μάταια τον αναζητούσαν η μάνα και τα αδέρφια του μετά το τέλος του εμφυλίου, στις ανατολικές χώρες, ελπίζοντας ότι είχε καταφύγει εκεί μετά την ήττα του ΔΣΕ, μαζί με τους άλλους πρόσφυγες.[11]
  • Έκτορας (πραγματικό όνομα Γιάννης Μαδωνής): Πειραιώτης, γιγαντόσωμος, βαρύς άντρας, θα μείνει πιστός στον Βελουχιώτη ώς το τέλος. Μετά το θάνατο του Άρη ξέφυγε από τον κλοιό στη Μεσούντα και μαζί με το Θάνο (Φώτης Μαστροκώστας) κατευθύνθηκαν με τα πόδια προς την Αθήνα, όμως πιάστηκαν στο Κηφισοχώρι Λοκρίδος. Καθώς δεν ήταν γνωστός στην περιοχή, δήλωσε το πρώτο όνομα που του ήρθε στο μυαλό: Γιάννακας. Όσο κι αν ερεύνησαν οι τοπικοί αστυνομικοί, δε βρέθηκε κατηγορία εναντίον κάποιου Γιάννακα. Παρόλα αυτά, τον έστειλαν στη φυλακή, όπου κρατήθηκε υπό δύσκολες συνθήκες και με αυτό το όνομα ώς το 1951, οπότε και αφέθηκε ελεύθερος, μιας και τίποτα δεν είχε βρεθεί για το ψευδές όνομα που είχε δώσει. Έκτοτε χάθηκε από γνωστούς και φίλους, κάπου στον Πειραιά. Επί χρόνια εθεωρείτο νεκρός καθώς δεν είχε δώσει σημεία ζωής. Δε διατήρησε καμιά επαφή με παλιούς συναγωνιστές του. Εντελώς τυχαία το 1980 τον αναγνώρισε κάποιος στον Πειραιά. Ακόμα και τότε όμως δεν πέρασαν παρά αρκετά ακόμα χρόνια μέχρι να παραδεχθεί ότι ήταν ο θρυλικός Μαυροσκούφης Έκτορας, ένας από εκείνους που ήταν κοντά στον Βελουχιώτη στις τελευταίες στιγμές του. Οι κουβέντες του ήταν: "Με βασανίζουν ακόμα οι τύψεις. Έπρεπε να αυτοκτονήσω τότε με τον Άρη".[12]
  • Ντούλας (πραγματικό όνομα Κώστας Αθανασίου): δεκαοχτάχρονος νεαρός, από το χωριό Μπελοκομίτι της Ευρυτανίας, με τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ επέστρεψε στο χωριό του, όπου όμως κυνηγήθηκε και βγήκε ξανά στο βουνό, όπου και βρήκε το θάνατο.
  • Καραϊσκάκης (πραγματικό όνομα Επαμεινώνδας Χαιρόπουλος) μόνιμος Λοχίας Ιππικού, στρατιωτικός εκπαιδευτής των μαυροσκούφηδων στην ιππασία. Ακολούθησε τον Άρη μέχρι το τέλος στη Μεσούντα όπου συνελήφθη αιχμάλωτος και φυλακίστηκε αρκετά χρόνια.[13]
  • Δράκος (πραγματικό όνομα Σωτήρης Δράκος) από το Γιαννοχώρι Καστοριάς, παλιός ληστοσυμμορίτης των βουνών, εγκληματικό και βίαιο άτομο.[14] Εντάχθηκε στην ανταρτοομάδα του Άρη από νωρίς και τον ακολούθησε μέχρι το τέλος, συνελήφθη αιχμάλωτος στη Μεσούντα και σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες αποκεφάλισε το νεκρό Άρη.[15] Έζησε λίγα χρόνια στη φυλακή καταφρονεμένος από τους συντρόφους του.[6] Αποφυλακίστηκε μετά από μερικά χρόνια, συνεργάστηκε με την Ασφάλεια και το μετεμφυλιακό κράτος τον τοποθέτησε θυρωρό σε πολυκατοικία στην Αθήνα. Εκεί έζησε το υπόλοιπο της ζωής του χωρίς να έχει επαφές με κανέναν από τους παλιούς του συντρόφους.
  • Αχιλλέας (πραγματικό όνομα Αναστάσιος Ελευθερίου): πενήντα ετών, με καταγωγή από το Σταυρό Θεσσαλίας, άντρας αδίστακτος και σαδιστής, ακραίος, πραγματικό "άνθος του κακού".
  • Μπαρμπαλιάς (πραγματικό όνομα Ηλίας Πριόβολος)
  • Σταυραητός (πραγματικό όνομα Γιώργος Καραχάλιος)
  • Κόρακας (πραγματικό όνομα Χρήστος Ζυγούρης)
  • Παπαφλέσσας (πραγματικό όνομα Κώστας Ζυγούρης)
  • Βούλγαρης (πραγματικό όνομα Κώστας Κανέλλος)
  • Κατσαντώνης (πραγματικό όνομα Μιχάλης Μουχρίτσας)
  • Τάκης (πραγματικό όνομα Τάκης Σπύρος )
  • Μάρκος (πραγματικό όνομα Αντρέας Σκούρας)
  • Φυσέκης (πραγματικό όνομα Γιώργος Φυσέκης): Μέλος των τρομερών ορεσίβιων ληστών Καραλιβαναίων, μεταλλάχθηκε από το Βελουχιώτη σε υποδειγματικό εθνικό αγωνιστή. Ατρόμητος πολεμιστής, σαλπιγκτής των Μαυροσκούφηδων, σκοτώθηκε στην Πελοπόννησο, στη μάχη των Γαργαλιάνων κατά των ταγμάτων ασφαλείας.
  • Ξάνθος (πραγματικό όνομα Γιώργος Γκίκας)
  • Οκτωβριανός (πραγματικό όνομα Γιάννης Δρέγας)
  • Βαρδούσης (πραγματικό όνομα Απόστολος Αμπλιανίτης)
  • Τρομάρας (πραγματικό όνομα Χαράλαμπος Κατσούδας)
  • Ατρόμητος (πραγματικό όνομα Δήμος Καραδήμος): από τους μικρότερους σε ηλικία Μαυροσκούφηδες, μόλις 18 ετών, διακρίθηκε όταν συνέλαβε μόνος του κάποιους Ιταλούς στρατιώτες αιχμάλωτους. Κατά τη διάρκεια της Αντίστασης, στάθηκε εξαιρετικά τυχερός όταν σώθηκε, τραυματισμένος μετά από εκπυρσοκρότηση όπλου κατόπιν εμπλοκής, φίλου του αντάρτη. Δε στάθηκε όμως το ίδιο τυχερός όταν μετά τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ στη Βάρκιζα, γύρισε ανυποψίαστος στο χωριό του, όπου τον περίμεναν συγχωριανοί του, δεξιών καταβολών, που τον κατακρεούργησαν με κλαδευτήρια
  • Γιαννούτσος (πραγματικό όνομα Γιάννης Οικονόμου) (1922-2014) από την Αμφίκλεια Φθιώτιδας
  • Πανουργιάς (πραγματικό όνομα Θωμάς Λάμπου)
  • Ανδρούτσος (πραγματικό όνομα Παναγιώτης Καρανίκας)
  • Βόλγας (πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Βαλαβάνης)
  • Λυκούργος (πραγματικό όνομα Αντρέας Καραγιαννόπουλος)
  • Μπάμπης (πραγματικό όνομα Χαράλαμπος Ψαρρός)
  • Μανούσος (πραγματικό όνομα Γιάννης Σταθουλόπουλος)
  • Μαυρομιχάλης (πραγματικό όνομα Στέργιος Φρίκης)

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Χαριτόπουλος (2003), σελ.246
  2. ↑ Χαριτόπουλος (2003), σελ.247-248
  3. ↑ Κοτζιούλας (1965), σελ.124-126
  4. ↑ Καραθάνος (1996), σελ.144-146
  5. ↑ Μαργαρίτης (2001), σελ.479
  6. ↑ 6,0 6,1 Χαριτόπουλος (2003), σελ.779
  7. ↑ https://www.marxists.org/ellinika/odmaaa/apokatastasi_170588.htm
  8. ↑ Δρίτσιος, σελ. 56
  9. ↑ Καραθάνος (1996), σελ.47
  10. ↑ Καραθάνος (1996), σελ.77 & 87
  11. ↑ Χαριτόπουλος (2003), σελ.770
  12. ↑ Χαριτόπουλος (2003), σελ.780
  13. ↑ Χαριτόπουλος (2003), σελ.248-249
  14. ↑ Σακκάς (2011), σελ.20-24
  15. ↑ Αποστόλου (2004), σελ.55-57

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Λευτέρης Αποστόλου, "Ο Άρης Βελουχιώτης όπως τον γνώρισα", Εκδόσεις Φιλίστωρ, Αθήνα 1996
  2. Δημήτρης Καραθάνος, "Αντίο Καπετάνιε", Εκδόσεις Φιλίστωρ, Αθήνα 1996
  3. Γιώργος Κοτζιούλας, "Όταν ήμουν με τον Άρη", Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1965
  4. Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, τόμος Α', Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2001
  5. Δημήτρης Ν. Σακκάς, "Το ανθρώπινο κτήνος στον καιρό του Εμφυλίου", Εκδόσεις Παρασκήνιο, Αθήνα 2011
  6. Διονύσης Χαριτόπουλος, "Άρης ο αρχηγός των ατάκτων", Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μαυροσκούφηδες_(ΕΛΑΣ)&oldid=10307670"