Ζαν Ζιονό

Ζαν Ζιονό
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Jean Giono (Γαλλικά)
Γέννηση	30  Μαρτίου 1895 Μανόσκ
Θάνατος	9  Οκτωβρίου 1970 Μανόσκ
Αιτία θανάτου	έμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	d:Q109289220
Χώρα πολιτογράφησης	Γαλλία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Γαλλικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Γαλλικά Ιταλικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας σεναριογράφος μυθιστοριογράφος ποιητής μεταφραστής σκηνοθέτης κινηματογράφου θεατρικός συγγραφέας
Αξιοσημείωτο έργο	Λόφος Second Harvest A King Alone The Horseman on the Roof
Περίοδος ακμής	1923 - 1970
Οικογένεια
Σύζυγος	Élise Giono
Τέκνα	Aline Giono Sylvie Durbet-Giono
Γονείς	Jean-Antoine Giono
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών
Βραβεύσεις	Λεγεώνα της Τιμής Prince-Pierre-de-Monaco Award
Σχετικά πολυμέσα

Ο Ζαν Ζιονό (γαλλικά: Jean Giono) (1895 -1970) ήταν Γάλλος συγγραφέας, το έργο του οποίου διαδραματίζεται κυρίως στο αγροτικό περιβάλλον της Προβηγκίας της Γαλλίας.

Πολυγραφότατος και σημαντικός εκπρόσωπος της Γαλλικής λογοτεχνίας του 20ού αιώνα, το έργο του περιλαμβάνει διηγήματα, δοκίμια, ποίηση, θεατρικά έργα, σενάρια ταινιών, μεταφράσεις και πάνω από 30 μυθιστορήματα, πολλά από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Εργοβιογραφικά στοιχεία

Πρώτη περίοδος

Ο Ζαν Ζιονό γεννήθηκε στις 30 Μαρτίου 1895 στο Μανόσκ, στον νομό Αλπ-ντε-Ωτ-Προβάνς, στο νότο της Γαλλίας, όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Ο πατέρας του ήταν τσαγκάρης με καταγωγή από τον Πεδεμόντιο και η μητέρα του καθαρίστρια. Τα περιορισμένα οικονομικά της οικογένειας τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει το σχολείο σε ηλικία 16 ετών και να βρει δουλειά σε τράπεζα, συνέχισε ωστόσο να διαβάζει μόνος του, ιδιαίτερα τα κλασικά έργα λογοτεχνίας, τη Βίβλο, την Ιλιάδα του Ομήρου, τα έργα του Βιργίλιου και τους Τραγικούς του Αγκριπά ντ'Ωμπινιέ. Συνέχισε να εργάζεται στην τράπεζα μέχρι που κλήθηκε για στρατιωτική θητεία με το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και η φρίκη που βίωσε στην πρώτη γραμμή τον μετέτρεψαν σε ένθερμο ειρηνιστή. Το 1919 επέστρεψε στην τράπεζα και ένα χρόνο αργότερα παντρεύτηκε με παιδική του φίλη με την οποία απέκτησε δύο παιδιά. Το 1930, μετά την επιτυχία του πρώτου του μυθιστορήματος Λόφος (1929), εγκατέλειψε την τράπεζα για να αφοσιωθεί στη συγγραφή.

Ακολούθησαν δύο ακόμη μυθιστορήματα επηρεασμένα από τον Βιργίλιο και τον Όμηρο, Ένας από τους Μπωμύν (Un de Baumugnes, 1929) και Ανάρρωση (Regain, 1930), τα τρία μαζί αποτελούν την «Τριλογία του Παν», επειδή απεικονίζουν τον φυσικό κόσμο ως εμποτισμένο με τη δύναμη του Έλληνα θεού Πάνα. Τα άλλα μυθιστορήματα που δημοσίευσε ο Ζιονό κατά τη δεκαετία του 1930 στο σύνολό τους συνεχίστηκαν με τον ίδιο τρόπο - διαδραματίζονται στην Προβηγκία, με πρωταγωνιστές αγρότες και επιδεικνύουν μια πανθεϊστική άποψη για τη φύση. Ο Μαρσέλ Πανιόλ βασίστηκε σε τρεις από τις ταινίες του στο έργο του Ζιονό αυτής της περιόδου: Ανζέλ (Angèle, 1934), Νέα βλάστηση (Regain, 1937), Η γυναίκα του ψωμά (La Femme du boulanger, 1938).

Με τα πρώτα σημάδια που ανάγγελλαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ζιονό εξέφρασε τον ειρηνισμό που είχε υιοθετήσει ως αποτέλεσμα των εμπειριών του κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σε μυθιστορήματα όπως Το μεγάλο κοπάδι (Le grand troupeau, 1931) και ειρηνιστικές εκκλήσεις όπως το Άρνηση υπακοής (1937) και την Επιστολή προς τους αγρότες για τη φτώχεια και την ειρήνη (1938). Συμμετείχε σε ομάδα ειρηνιστών, που συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο στον οικισμό του Κοντατούρ και των οποίων τα ειρηνιστικά γραπτά δημοσιεύονταν ως Τετράδια του Κοντατούρ (Cahiers du Contadour).

Κατηγορίες για συνεργασία

Το τέλος της δεκαετίας του 1930 έφερε μια κρίση στη ζωή του συγγραφέα. Όσον αφορά το συγγραφικό του έργο, είχε αρχίσει να αισθάνεται ότι ήταν καιρός να στρέψει τη δουλειά του σε μια νέα κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, γινόταν φανερό ότι το έργο του για τον ειρηνισμό είχε αποτύχει και ότι ο νέος πόλεμος ήταν αναπόφευκτος και πλησίαζε. Η κήρυξη του πολέμου την 1η Σεπτεμβρίου 1939 διέκοψε την 9η ετήσια συνεδρίαση των ειρηνιστών του Κοντατούρ. Όταν παρουσιάστηκε για να καταταγεί στη Μασσαλία, λόγω των προηγούμενων ειρηνευτικών προσπαθειών του φυλακίστηκε για δύο μήνες, ελευθερώθηκε χωρίς να του απαγγελθούν κατηγορίες.

Τον Σεπτέμβριο του 1944, όταν απελευθερώθηκε η Γαλλία, ο Ζιονό κατηγορήθηκε ξανά για συνεργασία και φυλακίστηκε για πέντε μήνες, αν και είχε διακηρύξει την αντίθεσή του στον ναζισμό. Απελευθερώθηκε τον Ιανουάριο του 1945 χωρίς να του απαγγελθούν κατηγορίες. Ωστόσο, αυτό τον οδήγησε στη μαύρη λίστα, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί η δημοσίευσή του για τρία χρόνια και δεν «αποκαταστάθηκε» μέχρι την αναγνώριση με το μυθιστόρημά του Ο Ουσάρος στη στέγη, το 1951 και με τη σθεναρή υπεράσπιση του Αντρέ Ζιντ.

Δεύτερη περίοδος

Κατά τη δεύτερη συγγραφική του περίοδο ο Ζιονό στράφηκε ως λογοτεχνικό μοντέλο στον Σταντάλ, με τον ίδιο τρόπο που είχε επηρεαστεί προηγουμένως από τους Κλασικούς. Τα μυθιστορήματά του άρχισαν να διαδραματίζονται σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο, αντιμετωπίζοντας τους πρωταγωνιστές με συγκεκριμένες πολιτικές, ζητήματα, αιτίες και γεγονότα, σε αντίθεση με τη διαχρονικότητα του προηγούμενου έργου του. Υιοθέτησε επίσης την αφηγηματική τεχνική του Σταντάλ που αφήνει στον αναγνώστη την εμπειρία του πρωταγωνιστή μέσω του εσωτερικού μονολόγου, ενώ η κυρίαρχη τεχνική των προηγούμενων μυθιστορημάτων του ήταν αυτή του παντογνώστη αφηγητή.

Είχε τη φιλοδοξία να γράψει μια σειρά από δέκα μυθιστορήματα εμπνευσμένα από την Ανθρώπινη Κωμωδία του Μπαλζάκ, στα οποία θα απεικόνιζε χαρακτήρες από όλα τα στρώματα της κοινωνίας και όχι μόνο αγρότες σε διαφορετικές στιγμές της ιστορίας απεικονίζοντας τις εμπειρίες των μελών της ίδιας οικογένειας σε διάστημα ενός αιώνα. Αυτό το έργο δεν ολοκληρώθηκε, μόνο τέσσερα μυθιστορήματα εμφανίστηκαν: Angelo (1958), Ο Ουσάρος στη στέγη (Le Hussard sur le Toit,1951, έγινε ταινία από τον Ζαν-Πωλ Ραπενώ με πρωταγωνίστρια τη Ζιλιέτ Μπινός το 1995), Η τρελή ευτυχία (Le Bonheur fou, 1957), Θάνατος ενός προσώπου (Mort d'un personnage,1948). Το ενδιαφέρον του για την ιστορία οδήγησε στη συγγραφή ενός ιστορικού βιβλίου: Η Καταστροφή της Παβίας (Le Désastre de Pavie,1963).

Καθώς άρχισε να εστιάζει στον άνθρωπο και όχι στον φυσικό κόσμο, το ενδιαφέρον του για την ψυχολογία και τα κίνητρα επηρεάστηκε επίσης από τα γραπτά του Νικολό Μακιαβέλι, η ανάλυση του οποίου τον βοήθησε να διατυπώσει μια πολύ πιο σκοτεινή άποψη για την ανθρώπινη φύση, έγραψε το δοκίμιο «Ο Κύριος Μακιαβέλλι ή Η Αποκάλυψη της Ανθρώπινης Καρδιάς» (1951).

Σημαντικό μυθιστόρημα της δεύτερης περιόδου είναι το Ένας βασιλιάς δίχως διασκέδαση (εκδόθηκε το 1947 και έγινε ταινία για την οποία ο ίδιος ο Ζιονό έγραψε το σενάριο, το 1963). Έχει τη μορφή αστυνομικής ιστορίας που διαδραματίζεται στην Άνω Προβηγκία στις αρχές του 19ου αιώνα και αποκαλύπτει τη νέα απαισιοδοξία του Τζιόνο για την ανθρώπινη φύση, καθώς ο αστυνομικός αναγκάζεται να συνειδητοποιήσει ότι ο ίδιος είναι ικανός να είναι τόσο κακός όσο ο δολοφόνος που παρακολουθεί.

Το Άγριες ψυχές (Les Ames fortes, 1950), που γυρίστηκε ταινία από τον Ραούλ Ρουίς το 2001, είναι ένα ακόμη από τα έργα αυτής της περιόδου. Εξετάζει τα βάθη στα οποία μπορεί να βυθιστεί ένα άτομο κυριευμένο από την απληστία, το προσωπικό συμφέρον και την εκμετάλλευση των άλλων. Το μυθιστόρημα Οι Μεγάλοι δρόμοι (Les Grands chemins, 1951), λιγότερο σκοτεινό, ασχολείται με τη ζωή του δρόμου, τη χαρτοπαιξία, το ψέμα και τη φιλία.

Άξιο αναφοράς είναι επίσης το Ταξίδι στην Ιταλία (Voyage en Italie,1953). Δεν είναι ταξιδιωτικός οδηγός ούτε ξεκάθαρη περιγραφή ενός ταξιδιού όπως υποδηλώνει το όνομα, είναι μια πολύ προσωπική αφήγηση των εμπειριών του Ζιονό και των ανθρώπων που συνάντησε και διηγείται στον αναγνώστη περισσότερα για τον συγγραφέα παρά για την Ιταλία.

Ένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι και το διήγημα Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα (και η κινηματογραφική έκδοση του 1987). Αυτή η αισιόδοξη ιστορία ενός ανθρώπου που επαναφέρει στη ζωή μια έρημη κοιλάδα φυτεύοντας δέντρα αντικατοπτρίζει τη μακρόχρονη αγάπη του συγγραφέα για τον φυσικό κόσμο, μια στάση που τον έκανε πρόδρομο του σύγχρονου οικολογικού κινήματος. Έτσι, αρνήθηκε να λάβει δικαιώματα από αυτό το κείμενο και παραχώρησε δωρεάν χρήση σε όποιον ήθελε να το διανείμει ή να το μεταφράσει.

Ασχολήθηκε επίσης με μεταφράσεις, το 1940 μετάφρασε στα γαλλικά τον Μόμπι-Ντικ, του Χέρμαν Μέλβιλ.

Ο Ζαν Ζιονό πέθανε από καρδιακή προσβολή στις 8 Οκτωβρίου 1970 στο Μανόσκ.

Διακρίσεις

Έλαβε, το 1929, το αμερικανικό βραβείο Brentano για τον Λόφο και το βραβείο Northcliffe τον επόμενο χρόνο για το μυθιστόρημα Ανάρρωση. Το 1932, έλαβε επίσης την ιδιότητα μέλους του τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής, με τον βαθμό του Ιππότη.

Ο Ζαν Ζιονό τιμήθηκε με το λογοτεχνικό βραβείο Πρίγκιπας Ρενιέ του Μονακό το 1953, που του απονεμήθηκε για το συνολικό έργο του. Το 1954 εξελέγη μέλος στην Ακαδημία Γκονκούρ και το 1963 εξελέγη μέλος του Conseil Littéraire του Μονακό.

Το κολλέγιο Ζαν Ζιονό στη Νίκαια φέρει το όνομά του, όπως και δρόμοι στις Κάννες και στο Φρεζύς.

Το μυθιστόρημα Ο Ουσάρος στη στέγη έχει καταταχτεί 31ο στα 100 βιβλία του Αιώνα της εφημερίδας Le Monde.

Από το 1990 έχει θεσμοθετηθεί το Λογοτεχνικό βραβείο Ζαν Ζιονό.

Μεταφράσεις στα ελληνικά

Έργα του Ζαν Ζιονό έχουν μεταφραστεί αρκετές φορές στα ελληνικά, μερικές από τις εκδόσεις είναι:

• Ανάρρωση, σε μετάφραση Άρη Δικταίου, εκδόσεις Αιγώκερος, 1982
• Ο Ουσάρος στη στέγη, σε μετάφραση Χριστίνας Φακίνου, εκδόσεις Καστανιώτης, 1995
• Ο μύλος της Πολωνίας, σε μετάφραση Σταυρούλας Αργυροπούλου, εκδόσεις Καστανιώτης, 1996
• Ο άνθρωπος που φύτευε δέντρα, σε μετάφραση Μαρίας Αγγελίδου, εκδόσεις Άγρα, 2019
• Ο Κύριος Μακιαβέλλι ή Η Αποκάλυψη της Ανθρώπινης Καρδιάς, σε μετάφραση Γεράσιμου Βώκου, εκδόσεις Άγρα, 2019
• Οι Δυνατές ψυχές, σε μετάφραση Γιάννη Στρίγκου, εκδόσεις Εξάντας, 2021