Αλεσάντρο Βαλινιάνο

Αλεσάντρο Βαλινιάνο
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	15  Φεβρουαρίου 1539 Κιέτι
Θάνατος	20  Ιανουαρίου 1606 Μακάου
Θρησκεία	Καθολικισμός
Θρησκευτικό τάγμα	Αδελφότητα του Ιησού
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Ιταλικά
Σπουδές	Πανεπιστήμιο της Πάδοβας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	ιεραπόστολος συγγραφέας καθολικός ιερέας
Σχετικά πολυμέσα

Ο Αλεσάντρο Βαλινιάνο, μέλος της Εταιρείας του Ιησού, μερικές φορές αποκαλούμενος και Βαλινιάνι (Κινεζικά: 范禮安Fàn Lǐ'ān ; Φεβρουάριος 1539 – 20 Ιανουαρίου 1606), ήταν Ιταλός Ιησουίτης ιερέας και ιεραπόστολος γεννημένος στο Κιέτι, μέρος του Βασιλείου της Νάπολης, ο οποίος βοήθησε την εισαγωγή του Καθολικισμού στην Άπω Ανατολή, και ιδιαίτερα στην Ιαπωνία και την Κίνα. Ο Ιησουίτης ιστορικός Τόμας Κάμπελ τον αποκάλεσε «τον μεγαλύτερο άνθρωπο των αποστολών [Ιησουιτών] στην Ανατολή μετά τον Φράνσις Σαβιέρ».

Εκπαίδευση

Ο Βαλινιάνο γεννήθηκε στο Κιέτι, τότε μέρος του Βασιλείου της Νάπολης, γιος ενός Ναπολιτάνου αριστοκράτη και φίλου του Πάπα Παύλου Δ'.

Διέπρεψε ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας, όπου απέκτησε για πρώτη φορά το διδακτορικό του στη Νομική σε ηλικία 19 ετών. Μετά από αρκετά χρόνια στη Ρώμη, επέστρεψε στην Πάντοβα το 1562 για να μελετήσει τη χριστιανική θεολογία. Αφού πέρασε ένα χρόνο στη φυλακή, επέστρεψε στη Ρώμη το 1566, όπου έγινε δεκτός στην Εταιρεία του Ιησού. Οι γνώσεις του Βαλινιάνο για το χριστιανικό μήνυμα έπεισαν πολλούς μέσα στην Εκκλησία ότι ήταν το τέλειο άτομο, για να μεταφέρει το πνεύμα της Αντιμεταρρύθμισης στην Άπω Ανατολή. Χειροτονήθηκε στην Εταιρεία του Ιησού και το 1573, σε ηλικία 34 ετών, διορίστηκε Επισκέπτης των Ιεραποστολών στις Ινδίες.

Ινδία, Μακάο και Κίνα

Την άνοιξη του 1574, ο Βαλινιάνο ταξίδεψε για την Γκόα ως ο νεοδιορισμένος Επισκέπτης στην επαρχία της Ινδίας και το επόμενο έτος συγκλήθηκε η πρώτη Εκκλησία της επαρχίας της Ινδίας, στο Τσοράο κοντά στη Γκόα. Ο διορισμός ενός Ναπολιτάνου, για να επιβλέπει την Ασία, που ήταν υπό την κυριαρχία της Πορτογαλίας, ήταν υπό αμφισβήτηση και η εθνικότητά του οδήγησε σε συγκρούσεις με το προσωπικό της αποστολής, όπως και αργότερα οι προσαρμοστικές και επεκτατικές πολιτικές του.

Ως Επισκέπτης, ήταν ευθύνη του να εξετάσει και όποτε είναι απαραίτητο να αναδιοργανώσει τις δομές και τις μεθόδους ιεραποστολής σε όλη την Ινδία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Του δόθηκε τεράστιο περιθώριο και διακριτικότητα, ειδικά για κάποιον τόσο νέο, και ευθυνόταν μόνο στον Ιησουίτη Ανώτερο Στρατηγό της Εταιρείας του Ιησού στη Ρώμη. Η επιβλητική παρουσία του αυξήθηκε μόνο από το ασυνήθιστο ύψος του, αρκετό για να «γυρίσει τα κεφάλια στην Ευρώπη και να τραβήξει πλήθη στην Ιαπωνία». Ο πατέρας Luis Frois έγραψε ότι πλήθη Ιαπώνων θα συγκεντρώνονταν, για να τους περιμένουν, εντυπωσιασμένοι από το ύψος του Βαλινιάνο και το σκούρο χρώμα του δέρματος του Γιασούκε, του υπηρέτη του Βαλινιάνο, που ήταν αφρικανικής καταγωγής. Ο Βαλινιάνο διαμόρφωσε μια βασική στρατηγική για τον προσηλυτισμό της Καθολικής Εκκλησίας, που συνήθως ονομάζεται «προσαρμοστικότητα». Έθεσε την προώθηση της επιρροής των Ιησουιτών πάνω από την προσκόλληση στην παραδοσιακή χριστιανική συμπεριφορά. Προσπάθησε να αποφύγει τις πολιτιστικές προστριβές κάνοντας συμβιβασμό με τα τοπικά έθιμα, που άλλοι ιεραπόστολοι θεωρούσαν ότι έρχονται σε αντίθεση με τις Καθολικές αξίες. Η στρατηγική του βρισκόταν σε αντίθεση με εκείνες των επαιτικών ταγμάτων, συμπεριλαμβανομένων των Φραγκισκανών και των Δομινικανών. Ο Βαλινιάνο εργάστηκε σκληρά, για να εμποδίσει την είσοδο των Φραγκισκανών και των Δομινικανών στην Ιαπωνία. Αυτή η ενέργεια τελικά συνέβαλε στη διαμάχη των Κινεζικών Τελετουργιών.

Λίγο μετά την άφιξη του Βαλινιάνο στο πορτογαλικό Μακάο τον Σεπτέμβριο του 1578, συνειδητοποίησε ότι κανένας ιεραπόστολος, που στάθμευε στο Μακάο δεν είχε καταφέρει να εγκατασταθεί στην ηπειρωτική Κίνα. Κατά την άποψή του, για να βελτιωθεί το ποσοστό διείσδυσης των Ιησουιτών στη χώρα και η επιτυχία τους να προσηλυτίσουν τους ντόπιους, ήταν απαραίτητο πρώτα να μάθουν να μιλούν, να διαβάζουν και να γράφουν την κινεζική γλώσσα. Για το σκοπό αυτό, έγραψε στον Ανώτερο του Τάγματος στην Ινδία, ζητώντας του να στείλει στο Μακάο ένα άτομο που θα ασκούσε τα ίδια καθήκοντα, δηλαδή τον Μπερναρντίνο ντε Φεράρις (1537–1584). Ωστόσο, καθώς ο Μπερναρντίνο ντε Φεράρις ήταν απασχολημένος ως νέος πρύτανης των Ιησουιτών στο Κοτσί, ένας άλλος Ιησουίτης λόγιος, ο Μικέλε Ρουτζιέρι, στάλθηκε στο Μακάο.

Ο Βαλινιάνο έφυγε από το Μακάο για την Ιαπωνία τον Ιούλιο του 1579, αφήνοντας πίσω του οδηγίες για τον Ρουτζιέρι, ο οποίος επρόκειτο να φτάσει εντός ημερών. Μόλις ο Ρουτζιέρι άρχισε να μελετά κινέζικα και συνειδητοποίησε την απεραντοσύνη του έργου, έγραψε στον Βαλινιάνο, ζητώντας του να στείλει και τον Ματέο Ρίτσι στο Μακάο, για να τον βοηθήσει στο έργο. Αφού διαβιβάστηκε από τον Βαλινιάνο στον Ανώτερο του Τάγματος στην Ινδία το 1580, το αίτημα του Ρουτζιέρι εκπληρώθηκε και ο Ρίτσι άρχισε να εργάζεται μαζί του στο Μακάο στις 7 Αυγούστου 1582. Μαζί, οι δύο θα γίνουν οι πρώτοι Ευρωπαίοι μελετητές της Κίνας και της κινεζικής γλώσσας.

Το 1594 ο Βαλινιάνο ίδρυσε το κολέγιο του Αγίου Παύλου στο Μακάο.

Ιαπωνία

Ο Βαλινιάνο εργάστηκε ως Επισκέπτης επιβλέποντας όλες τις ιεραποστολές των Ιησουιτών στην Ασία από το σημαντικό πορτογαλικό λιμάνι του Μακάο. Ωστόσο, εστίασε την προσοχή του ιδιαίτερα στην Ιαπωνία και έκανε τρεις εκτεταμένες επισκέψεις εκεί το 1579–1583, 1590–1592 και 1598–1603.

Κατά την πρώτη του επίσκεψη το 1581, έγραψε το Il Cerimoniale per i Missionari del Giappone, για να θέσει οδηγίες για τους Ιησουίτες. Στα γραπτά του, αντιστοίχισε την ιεραρχία των Ιησουιτών με αυτή των Βουδιστών Ζεν, παρόλο που τους απεχθάνονταν. Υποστήριξε ότι, για να μην τον περιφρονούν οι Ιάπωνες, κάθε Ιησουίτης πρέπει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με την τάξη στην οποία ανήκε. Ως αποτέλεσμα, οι Ιησουίτες πατέρες σέρβιραν τα πολυτελή πιάτα των νταϊμιό και περπατούσαν γύρω από το Ναγκασάκι με ένοπλους Ιάπωνες υπηρέτες.

Αλεσάντρο Βαλινιάνο

Μια τέτοια πολυτελής ζωή και οι αυταρχικές συμπεριφορές μεταξύ των Ιησουιτών στην Ιαπωνία επικρίθηκαν όχι μόνο από τα αντίπαλα τάγματα των Ιησουιτών αλλά και από ορισμένους Ιησουίτες. Επιπλέον, οι λεπτομερείς οδηγίες του για τα έθιμα και τα ήθη υποδηλώνουν ότι η κατανόησή του για τον ιαπωνικό πολιτισμό ήταν μόνο επιφανειακή.

Όπως διατάχθηκε από τον Ανώτατο Στρατηγό, αφιέρωσε προσπάθειες για την διαπαιδαγώγηση των Ιάπωνων ιερέων. Ανάγκασε τον Φραντσίσκο Καμπράλ να παραιτηθεί ως Ανώτερος της ιεραποστολής των Ιησουιτών στην Ιαπωνία, καθώς ο Καμπράλ αντιτάχθηκε στα σχέδιά του. Δεν ήταν όμως μόνο ο Καμπράλ που διαφώνησε με τον Βαλινιάνο. Στην πραγματικότητα, ο Βαλινιάνο παρέμεινε σε μειοψηφία στους Ιησουίτες στην Ιαπωνία. Ο Βαλινιάνο ήταν αισιόδοξος για την εκπαίδευση των ιθαγενών ιερέων, αλλά πολλοί Ιησουίτες αμφέβαλλαν για την ειλικρίνεια των Ιαπώνων προσήλυτων. Ο ίδιος ο Βαλινιάνο είχε αρνητική άποψη μετά τη δεύτερη επίσκεψή του στην Ιαπωνία —αν και δεν εγκατέλειψε την ελπίδα του. Μετά το θάνατο του Βαλινιάνο, αρνητικές αναφορές από την Ιαπωνία αντικατοπτρίστηκαν στις πολιτικές των κεντρικών γραφείων της Εταιρείας του Ιησού στη Ρώμη το 1610, και η Εταιρεία περιόρισε σε μεγάλο βαθμό την είσοδο και τη χειροτονία των Καθολικών Ιαπώνων. Κατά ειρωνικό τρόπο, η δίωξη από το Σογκουνάτο Τοκουγκάβα ανάγκασε τους Ιησουίτες να βασίζονται όλο και περισσότερο στους Ιάπωνες πιστούς. Παρά τις πολιτικές της Εταιρείας του Ιησού, το κολέγιο των Ιησουιτών στο Μακάο, το οποίο ιδρύθηκε από τον Βαλινιάνο, παρήγαγε δώδεκα Ιάπωνες ιερείς.

Κατά την πρώτη του άφιξη στην Ιαπωνία, ο Βαλινιάνο τρομοκρατήθηκε από αυτό που θεωρούσε, τουλάχιστον, αμέλεια, και στη χειρότερη, καταχρηστικές και αντιχριστιανικές πρακτικές από την πλευρά του προσωπικού της ιεραποστολής.

Ο Βαλινιάνο έγραψε αργότερα ότι, αν και η ιεραποστολή είχε σημειώσει κάποια σημαντικά κέρδη κατά τη διάρκεια της θητείας του Φραντσίσκο Καμπράλ, οι γενικές μέθοδοι που χρησιμοποιούσε ο Ανώτερος είχαν ελλείψεις. Εκτός από τα προβλήματα της ιαπωνικής μελέτης και του ρατσισμού, μερικοί από τους Ιησουίτες, και συγκεκριμένα ο Καμπράλ είχαν τη συνήθεια «να θεωρούν τα ιαπωνικά έθιμα πάντα ως ανώμαλα και να μιλούν απαξιωτικά για αυτά. Όταν ήρθα για πρώτη φορά στην Ιαπωνία, οι δικοί μας (το πλήθος συνήθως ακολουθεί τον αρχηγό), δεν έδειξαν ενδιαφέρον να μάθουν τα ιαπωνικά έθιμα, αλλά στην αναψυχή και σε άλλες περιστάσεις παραπονιούνταν συνεχώς γι' αυτά, διαφωνώντας και εκφράζοντας την προτίμησή τους για τους δικούς μας τρόπους προς μεγάλη απογοήτευση και αηδία των Ιαπώνων».

Υπάρχει μια σιωπηρή πεποίθηση στα γραπτά του Επισκέπτη ότι οι ηγέτες επηρεάζουν και είναι υπεύθυνοι για τη συμπεριφορά εκείνων, που είναι κατώτερου βαθμού. Έτσι, κατά την άποψη του Βαλινιάνο, οποιοδήποτε σφάλμα στη συμπεριφορά της ιεραποστολής προς τους Ιάπωνες ήταν σίγουρα αποτέλεσμα της βαρβαρότητας του Καμπράλ. Άρχισε αμέσως να αλλάζει πολλές πτυχές της αποστολής, και όπου ήταν δυνατόν, υπονόμευσε την εξουσία του Καμπράλ ως Ανωτέρου της ιεραποστολής των Ιησουιτών στην Ιαπωνία.

Μελέτη της Ιαπωνικής γλώσσας

Η μελέτη της γλώσσας ήταν πάντα ένα από τα βασικά προβλήματα της ιεραποστολής. Πριν φτάσει ο Επισκέπτης στην Ιαπωνία, δεκαεπτά από τους προσωπικά διορισμένους ιεραπόστολους του Βαλινιάνο του έγραψαν παραπονούμενοι ότι η γλωσσική εκπαίδευση ήταν εντελώς ανύπαρκτη. Ο Καμπράλ είχε διαμαρτυρηθεί ότι ήταν αδύνατο για τους Ευρωπαίους να μάθουν ιαπωνικά και ότι ακόμη και μετά από δεκαπέντε χρόνια μελέτης οι πατέρες δύσκολα μπορούσαν να κηρύξουν ένα κήρυγμα, ακόμη και σε χριστιανούς προσήλυτους.

Η πρώτη επίσημη πράξη του Βαλινιάνο κατά την άφιξή του στην Ιαπωνία ήταν όλοι οι νέοι ιεραπόστολοι στην επαρχία να εξασκούνται για δύο χρόνια σε ένα σεμινάριο για τη γλώσσα, διαχωρίζοντας αυτούς τους νεοφερμένους αλματωδώς από τις πρώτες ενθουσιώδεις αλλά επιτηδευμένες προσπάθειες του Φράνσις Σαβιέρ. Μέχρι το 1595, ο Βαλινιάνο μπορούσε να καυχηθεί σε μια επιστολή ότι όχι μόνο τύπωσαν οι Ιησουίτες μια ιαπωνική γραμματική και λεξικό, αλλά και πολλά βιβλία (κυρίως βίοι αγίων και μαρτύρων) εξ ολοκλήρου στα Ιαπωνικά. Το κύριο σώμα της γραμματικής και του λεξικού συντάχθηκε από το 1590–1603. Όταν ολοκληρώθηκε, ήταν ένας πραγματικά περιεκτικός τόμος με μόνο το λεξικό να περιέχει περίπου 32.798 λήμματα.

Όπου ο Καμπράλ είχε εργαστεί, για να αποκλείσει τους Ιάπωνες από το να ξεπεράσουν τα άλλα μέλη στην Εταιρεία, ο Βαλινιάνο επέμενε ότι θα έχουν ίση μεταχείριση με κάθε τρόπο με τους Ευρωπαίους και ενώ οι Ιάπωνες ιεροδιδάσκαλοι θα μάθαιναν Λατινικά για μυστηριακή χρήση, ο Επισκέπτης παρατηρεί ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να μάθουν Ιαπωνικά έθιμα, και όχι το αντίστροφο. Αυτό, πρέπει να προστεθεί, ήταν το εντελώς αντίθετο από τη δηλωμένη άποψη του Καμπράλ ότι οι Ιάπωνες πρέπει να προσαρμοστούν στις δυτικές ιδέες και τρόπους σκέψης.

Ίδρυση των Σεμιναρίων

Αλεσάντρο Βαλινιάνο.

Η ανάγκη για έναν εκπαιδευμένο ντόπιο κλήρο ήταν προφανής για τον Βαλινιάνο, και έτσι, το 1580, ένα πρόσφατα άδειο βουδιστικό μοναστήρι στην επαρχία Αρίμα μετατράπηκε σε σεμινάριο. Εκεί είκοσι δύο νεαροί Ιάπωνες προσήλυτοι άρχισαν να λαμβάνουν οδηγίες για τα ιερά τάγματα. Η διαδικασία επαναλήφθηκε δύο χρόνια αργότερα στο Αζούτσι, όπου αυτοί, που παρακολούθησαν το σεμινάριο, ήταν τριάντα τρεις.

Η πρώτη σειρά εργασιών στα σεμινάρια θα ήταν η γλωσσική εκπαίδευση. Ο Βαλινιάνο κατέστησε σαφές ότι όλοι οι ιεροδιδάσκαλοι, ανεξάρτητα από το υπόβαθρό τους, θα λάβουν εκπαίδευση τόσο στα Λατινικά όσο και στα Ιαπωνικά. Αφού τέθηκαν τα θεμέλια, οι μαθητές εκπαιδεύτηκαν στην ηθική θεολογία, τη φιλοσοφία και το χριστιανικό δόγμα. Αυτό ήταν χαρακτηριστικό της εκπαίδευσης των Ιησουιτών και αντικατοπτρίζει την κατάσταση της εκπαίδευσης των Ιησουιτών στην Ευρώπη. Υπήρχαν όμως κάποιες σημαντικές διαφορές. Πρώτον, καθώς το σεμινάριο στην Αρίμα ήταν ένα πρώην βουδιστικό μοναστήρι, και επειδή ο Βαλινιάνο τόνισε την ανάγκη για πολιτιστική προσαρμογή, η αρχική διακόσμηση έμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη. Αυτό το μοτίβο επαναλήφθηκε σε άλλα σεμινάρια σε άλλες τοποθεσίες και, στις Αρχές του 1580 για τη Διοίκηση των Ιαπωνικών Σεμιναρίων, οι οποίες αναφέρονται σε πολλές λεπτομέρειες σχετικά με τις μεθόδους σεμιναρίων, ο Βαλινιάνο σημειώνει ότι «τα χαλάκια τατάμι πρέπει να αλλάζουν κάθε χρόνο» και ότι οι μαθητές πρέπει φορούν " καταμπιρά (καλοκαιρινά ρούχα) ή <i>κιμονό</i> από μπλε βαμβακερό ύφασμα" και σε εξωτερικούς χώρους ένα " ντομπούκου (μαύρος μανδύας)". Καθοδηγούνται οι μαθητές να τρώνε λευκό ρύζι με σάλτσα με συνοδευτικό ψάρι.

Ο σκοπός του Βαλινιάνο είναι αρκετά σαφής. Τα σεμινάρια ήταν τυπικά Ιησουϊτικά ιδρύματα ανθρωπιστικής εκπαίδευσης και θεολογικής εξερεύνησης, αλλά ο τρόπος ζωής τους ήταν εξ ολοκλήρου ιαπωνικός. Σχεδιάστηκαν προσεκτικά, για να συνδυάζουν, όσο το δυνατόν περισσότερο, τις ιαπωνικές ευαισθησίες με την ευρωπαϊκή ιδεολογία. Εν ολίγοις, ήταν ένα τέλειο μέρος για να εκπαιδεύσουν Ιάπωνες ιεροκήρυκες, άνδρες που θα απευθύνονταν τόσο στις οικογένειες και τους φίλους τους, όσο και στην Εταιρεία. Μερικοί ειδικοί υποθέτουν ότι ο Βαλινιάνο προσπαθούσε ενεργά να αναπαραγάγει τον ιαπωνικό θεσμό των dojuku, ή να δημιουργήσει νέους μοναχούς. Αυτή είναι πιθανώς μια εύστοχη ερμηνεία, επειδή φαίνεται ότι τα Καθολικά σεμινάρια ήταν ελκυστικά, αλλά με το τυπικό ιησουϊτικό ύφος δεν περιορίζονταν σε πολλούς από τους ίδιους γιους των πλούσιων ευγενών όπως θα έκανε η βουδιστική παράδοση τρόπου ζωής ως δόκιμου μοναχού σε ένα μοναστήρι.

Το μεθοδικό και οργανωμένο μυαλό του Βαλινιάνο είναι εμφανές σε κάθε πτυχή της οργάνωσης της αποστολής. Στις «Αρχές για τη Διοίκηση Ιαπωνικών Σεμιναρίων» προσαρτάται ένα πλήρες ημερήσιο πρόγραμμα για έναν Ιάπωνα ιεροδιδάσκαλο. Πραγματικά, οι προγραμματισμένες δραστηριότητες περιλαμβάνουν καθημερινή διδασκαλία Λατινικών και Ιαπωνικών μαζί με χορωδιακές και άλλες μουσικές παραστάσεις.

Επιτυχία των αλλαγών των σεμιναρίων

Παρά τον μεγάλο τους ιδεαλισμό, δεν είναι σαφές πόσο επιτυχημένες ήταν πραγματικά οι μεταρρυθμίσεις σεμιναρίου του Βαλινιάνο. Σίγουρα ενθάρρυναν τους Ιάπωνες προσήλυτους να ενταχθούν στην Εταιρεία. Τη δεκαετία μετά την πρώτη επίσκεψη του Βαλινιάνο, περίπου εξήντα ιθαγενείς Ιάπωνες εντάχθηκαν στους Ιησουίτες ως δόκιμοι. Υπήρχαν όμως και προβλήματα. Λίγοι βουδιστές μοναχοί αναγκάστηκαν να ζήσουν κάτω από έναν κανόνα αυστηρής φτώχειας όπως τον επέβαλαν οι Ιησουίτες, και επειδή η προσφορά δώρων ήταν τόσο σημαντικό μέρος των ιαπωνικών κοινωνικών σχέσεων, η αδυναμία των δόκιμων να δεχτούν αυτά τα δώρα αναμφίβολα τους βοήθησε να αποξενωθούν από τις οικογένειές τους.

Επιπλέον, ο τρόπος πνευματικότητας του Ιγνάτιου Λογιόλα, με την έμφαση στην εξομολόγηση και την εξέταση της συνείδησης, εξέπληξε τους ιεροδιδασκάλους ως τρομερά ακατάλληλο. Ο Βαλινιάνο, ο Καμπράλ και άλλοι είχαν συχνά παρατηρήσει πώς η ιαπωνική κουλτούρα τόνιζε την καταστολή και την απόκρυψη των συναισθημάτων. Αυτό το πρόβλημα επιδεινώθηκε από την αδυναμία των περισσότερων Ιησουιτών να μιλήσουν ή να κατανοήσουν άπταιστα τη γλώσσα. Η αποκάλυψη όλων των μυστικών σκέψεων κάποιου στον άλλον, μέσω διερμηνέα, θεωρήθηκε σοβαρή παραβίαση των κοινωνικών εθίμων.

Τέλος, αλλά ακόμη πιο θεμελιωδώς, η ιαπωνική κουλτούρα δεν θεωρούσε και δεν θεωρεί τη θρησκευτική ζωή ως εντελώς ξεχωριστή από την κοσμική ζωή με την έννοια που την κατανοούσαν οι Ιησουίτες. Στις περισσότερες βουδιστικές κοινότητες είναι σύνηθες, αν όχι αναμενόμενο, οι νέοι άνδρες και γυναίκες να περνούν κάποιο χρόνο στην απομόνωση ως μοναχοί ή μοναχές για μερικά χρόνια ή μήνες. Δεν ήταν κακό για έναν μοναχό να γίνει μοναχός για περιορισμένο χρονικό διάστημα και μετά να επιστρέψει στην κανονική του ενασχόληση, ενώ η Καθολική Εκκλησία της εποχής της αντιμεταρρύθμισης, με την έμφαση στην κλήση και την αιώνια ιεροσύνη, δύσκολα θα μπορούσε να ήταν πιο διαφορετική.

Λιμάνι του Ναγκασάκι

Καθώς η έκταση της ιεραποστολής άρχισε να εντείνεται γρήγορα, άρχισαν να εμφανίζονται οικονομικές δυσκολίες. Όλα τα ιδρύματα των Ιησουιτών: τα σεμινάρια, τα σχολεία, τα τυπογραφεία και οι αποστολές απαιτούσαν χρήματα για τη χρηματοδότηση. Αυτή η αιώνια σύγκρουση, την οποία ο Βαλινιάνο περιγράφει ως εκείνη μεταξύ του «Θεού και του Μαμμώνα», μαινόταν για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της ιεραποστολής.

«Άφιξη των Νοτίων Βαρβάρων», αναδιπλούμενο παραβάν του 17ου αιώνα, Ναγκασάκι

Αρχικά οι τοπικοί Ιάπωνες νταϊμιό είχαν προσπαθήσει να κερδίσουν την εύνοια της διοίκησης των Ιησουιτών προκειμένου τα πορτογαλικά εμπορικά πλοία να επισκέπτονται τα τοπικά λιμάνια τους πιο συχνά. Όλα αυτά άλλαξαν το 1580 όταν ο πατέρας Βιλέλα προσηλύτισε τον νταϊμιό Ομούρα Σουμιτάντα, που ήλεγχε το λιμάνι του Ναγκασάκι. Ως δώρο, το λιμάνι, που τότε ήταν απλώς ένα μικρό ψαροχώρι, παραχωρήθηκε στον έλεγχο της Εταιρείας, όπως και το φρούριο στο λιμάνι.

Ο Ανώτερος Στρατηγός στη Ρώμη σοκαρίστηκε από την είδηση μιας τόσο κραυγαλέας απόκτησης περιουσίας και έδωσε σαφείς οδηγίες ότι ο έλεγχος των Ιησουιτών στο Ναγκασάκι θα έπρεπε να είναι μόνο προσωρινός. Αλλά όπως για τις περισσότερες προτάσεις, που έρχονταν από την Ευρώπη, ο Καμπράλ και ο Βαλινιάνο επέλεξαν να τις αγνοήσουν με διακριτικότητα, ειδικά επειδή, όπως εξήγησε αργότερα ο Βαλινιάνο, η πόλη έγινε γρήγορα καταφύγιο για εκτοπισμένους και διωκόμενους χριστιανούς.

Υπό τον έλεγχο των Ιησουιτών, το Ναγκασάκι αναπτύχθηκε από μια πόλη με έναν μόνο δρόμο σε ένα διεθνές λιμάνι, που συναγωνιζόταν την επιρροή της Γκόα ή του Μακάο. Η ιδιοκτησία των Ιησουιτών του λιμανιού του Ναγκασάκι έδωσε στην Εταιρεία ένα συγκεκριμένο μονοπώλιο στη φορολογία όλων των εισαγόμενων αγαθών, που έρχονταν στην Ιαπωνία. Η Εταιρεία ήταν πιο ενεργή στο ιαπωνικό εμπόριο αργύρου, όπου μεγάλες ποσότητες ιαπωνικού ασημιού αποστέλλονταν στην Γκουανγκτζόου σε αντάλλαγμα για κινέζικο μετάξι. Αλλά οι ανώτεροι της ιεραποστολής γνώριζαν την εγγενή δυσαρέσκεια της ανάμειξης της Εταιρείας σε εμπορικές συναλλαγές και αποφάσισαν να περιορίσουν την κίνηση στο ελάχιστο.

Αποστολή στην Ευρώπη

Οι τέσσερις Ιάπωνες που στάλθηκαν από τον Αλεσάντρο Βαλινιάνο στην Ευρώπη, με τον πατέρα Μεσκίτα, το 1586.

Ο Βαλινιάνο ήταν ο εμπνευστής της πρεσβείας του Τενσό, της πρώτης επίσημης ιαπωνικής αντιπροσωπείας στην Ευρώπη, και συνόδευσε την ομάδα των Ιαπώνων προσήλυτων με επικεφαλής τον Μάντσιο Ίτο από το Ναγκασάκι στη Γκόα, από όπου επέστρεψε στη συνέχεια στο Μακάο. Η αντιπροσωπεία θα πήγαινε στη Λισαβόνα και θα περνούσε αρκετά χρόνια στην Ευρώπη όπου έγιναν δεκτοί με τιμές στην Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Φλωρεντία, τη Ρώμη, τη Βενετία και το Μιλάνο.

Συγκρούσεις με τη Ρώμη και το Σογκουνάτο

Αυτή η παραβίαση της εκκλησιαστικής πρακτικής δεν πέρασε απαρατήρητη από τους επικεφαλής άλλων ευρωπαϊκών αποστολών στην περιοχή ή από εκείνους που ζούσαν μέσω του εμπορίου με τις Ασιατικές χώρες. Τελικά, ο Πάπας αναγκάστηκε να παρέμβει και, το 1585, η Αγία Έδρα διέταξε την άμεση παύση όλων των εμπορικών δραστηριοτήτων από την Εταιρεία. Ο Βαλινιάνο έκανε μια παθιασμένη έκκληση στον Πάπα, λέγοντας ότι θα εγκατέλειπε κάθε εμπόριο μόλις έβγαιναν από άλλη πηγή τα 12.000 δουκάτα, που απαιτούνταν για την κάλυψη των ετήσιων εξόδων τους. Η εγκατάλειψη του εμπορίου μεταξιού, είπε, θα ισοδυναμούσε με την εγκατάλειψη της ιεραποστολής στην Ιαπωνία, κάτι που αναμφίβολα ήταν αλήθεια. Σε επιστολή του προς τον Ανώτατο Στρατηγό, ο Βαλινιάνο ζήτησε επιείκεια και πάνω από όλα εμπιστοσύνη: «Η πατρότητά σας πρέπει να αφήσει αυτό το θέμα στη συνείδησή μου, γιατί με τη βοήθεια του Θεού πιστεύω ότι θα συνεχίσω να το σκέφτομαι και επίσης να εξετάζω το καλό όνομα της Εταιρείας στην Ιαπωνία και την Κίνα, και όταν μου φανεί δυνατό θα μειώσω σταδιακά και τελικά θα εγκαταλείψω το εμπόριο».

Αλλά από κάπου έπρεπε να εξασφαλιστούν επαρκή οικονομικά έσοδα. Μέχρι το 1580, η Εταιρεία διατηρούσε μια κοινότητα 150.000 ατόμων, 200 εκκλησίες στελεχωμένες με 85 Ιησουίτες, συμπεριλαμβανομένων είκοσι Ιαπώνων αδελφών και επιπλέον 100 ακολούθων. Μια δεκαετία αργότερα, υπήρχαν 136 Ιησουίτες στην Ιαπωνία με προσωπικό φροντίδας έως και 300. Στο αποκορύφωμα της ιεραποστολής, υπήρχαν περίπου 600 άτομα, που εξαρτιόνταν εξ ολοκλήρου από την Εταιρεία για χρήματα. Όλα αυτά, εκτός από την ανέγερση και συντήρηση εκκλησιών, σχολείων, σεμιναρίων και του τυπογραφείου κόστιζαν πολλά χρήματα. Μέσα στα πλαίσια της εκτεταμένης φτώχειας, που μάστιζε την Ιαπωνία κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι Βαλινιάνο εξουσιοδότησε την αποστολή να βασίζεται στο φορολογικό εισόδημα, που τους παρείχε το λιμάνι του Ναγκασάκι.

Μέχρι το 1600, η ιεραποστολή των Ιησουιτών εκεί παράκμασε λόγω του διωγμού από τον ηγεμόνα Τογιοτόμι Χιντεγιόσι και αργότερα, το πιο σοβαρό, υπό τους Τοκουγκάβα. Ο Τοκουγκάβα Ιεγιάσου εργάστηκε επιμελώς, για να αποτρέψει όλες τις ευρωπαϊκές προσπάθειες να αποκαταστήσουν την επαφή με την Ιαπωνία, θρησκευτική ή άλλη, μετά την άνοδό του στην εξουσία το 1603. Όλοι οι σαμουράι και τα μέλη του στρατού έπρεπε να παραιτηθούν από τον Χριστιανισμό και να αφαιρέσουν τα χριστιανικά εμβλήματα ή σχέδια από τα ρούχα τους. Αργότερα, οι νταϊμιό και οι απλοί άνθρωποι διατάχθηκαν να ακολουθήσουν τους ίδιους περιορισμούς. Το 1636, ο Τοκουγκάβα Ιεμίτσου θέσπισε το διάταγμα Σακόκου, το οποίο τερμάτισε σχεδόν κάθε επαφή με τον έξω κόσμο. Κανένα ιαπωνικό πλοίο δεν επιτρεπόταν να εγκαταλείψει τη χώρα υπό την απειλή της ποινής του θανάτου, και όποιος Ιάπωνας προσπαθούσε να επιστρέψει από το εξωτερικό θα εκτελούνταν επίσης, πολιτικές που παρέμειναν σε ισχύ μέχρι την άφιξη του Αμερικανού Μάθιου Πέρι το 1853.

Θάνατος και κληρονομιά

Ο Βαλινιάνο πέθανε στο Μακάο στις 20 Ιανουαρίου 1606. Κηδεύτηκε στο κολέγιο του Αγίου Παύλου.

Ένας από τους Ιησουίτες θαυμαστές του σημείωσε στο Πανηγυρικό του: «Στο [Θεό] θρηνούμε όχι μόνο τον πρώην επισκέπτη και πατέρα μας, αλλά, όπως θα το έλεγαν κάποιοι, τον απόστολο της Ιαπωνίας». Ο Βαλινιάνο άνοιξε το δρόμο για μια στενότερη σχέση μεταξύ των λαών της Ασίας και της Ευρώπης, υποστηρίζοντας την ίση μεταχείριση όλων των ανθρώπων. Ήταν μεγάλος θαυμαστής του ιαπωνικού λαού και οραματιζόταν ένα μέλλον όπου η Ιαπωνία θα ήταν μια από τις κορυφαίες χριστιανικές χώρες στον κόσμο. Έγραψε ότι οι Ιάπωνες «δεν υπερέχουν μόνο από όλους τους άλλους ανατολικούς λαούς, ξεπερνούν επίσης και τους Ευρωπαίους».

Βιβλιογραφία

• Boxer, C.R.; The Christian Century in Japan, Berkeley: University of California Press, 1951
• Braga, J.M.; "The Panegyric of Alexander Valignano, S.J." In Monumenta Nipponica, Vol. 5, No. 2. (Jul., 1942), pp. 523–535
• Cooper, Michael S.J.; Rodrigues the Interpreter, New York: Weatherhill, 1974
• Moran, J.F.; The Japanese and the Jesuits, London: Routledge, 1993
• Murakami, Naojiro; "The Jesuit Seminary of Azuchi" Monumenta Nipponica, Vol. 6, No. 1/2. (1943), pp. 370–374
• Schutte, Josef Franz S.J.; Valignano's Mission Principles for Japan, St. Louis: Institute of Jesuit Sources, 1980
• Valignano, Alessandro 1584, "Historia del Principo y Progresso de la Compania de Jesus en las Indias Orientales (1542-64)" ("History of the Beginnings and Progress of the Society of Jesus in the East Indies (1542-64)")
• Valignano, Alessandro 1586, Catechismus christianae fidei. Lisbon: Antonius Riberius, 1586 in 2 vols. (very rare work; but wholly included in Antonio Possevino, Bibliotheca Selecta Qua Agitur De Ratione Studiorum in Historia, in Disciplinis, in Salutem Omnium Procuranda. Rome: Typographia Apostolica Vaticana, 1593. See Urs App, The Birth of Orientalism, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2010 ((ISBN 978-0-8122-4261-4)), pp. 18–24, 139-146 on the important role of this work of Valignano (version included in the Bibliotheca selecta of Antonio Possevino, 1593) in the European reception of Asian religions.
• Timeline of Valignano biography