Σεισμός στη βόρεια Μικρά Ασία (1668)
| Σεισμός στη βόρεια Μικρά Ασία (1668) | |
|---|---|
   Μπολού Ερζιντζάν Νεοκαισάρεια Σαμψούντα | |
| Ημερομηνία | 17 Αυγούστου 1668 |
| Ώρα | Αργά το πρωί |
| Επίκεντρο | 40°54′N 36°00′E / 40.9°N 36.0°EΣυντεταγμένες: 40°54′N 36°00′E / 40.9°N 36.0°E[1] |
| Ρήγμα | Ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας |
| Τύπος | Επώθησης |
| Πληγείσες περιοχές | Περιοχή Μαύρης Θάλασσας, Οθωμανική Αυτοκρατορία |
| Προσεισμοί | Ναι |
| Μετασεισμοί | Συνεχίστηκαν για 6 μήνες |
| Απώλειες | 8.000 νεκροί |
| δεδομένα | |
Η βόρεια Μικρά Ασία (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, τώρα Δημοκρατία της Τουρκίας) χτυπήθηκε από μεγάλο σεισμό στις 17 Αυγούστου 1668 αργά το πρωί.[2] Είχε εκτιμώμενο μέγεθος 7,8–8,0 Ρίχτερ και η μέγιστη αισθητή ένταση ήταν IX στην κλίμακα έντασης Μερκάλι. Το επίκεντρο του σεισμού ήταν στη νότια όχθη της λίμνης Λαντίκ. Προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές από τουλάχιστον το Μπολού στα δυτικά μέχρι το Ερζιντζάν στα ανατολικά και είχε ως αποτέλεσμα περίπου 8.000 θανάτους. Παραμένει ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί στην Τουρκία.[3][4]
Τεκτονικό σκηνικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Βόρεια Ανατολία βρίσκεται πέρα από το κυρίως μετασχηματισμένο όριο μεταξύ της Πλάκας της Ανατολίας και της Ευρασιατικής Πλάκας. Σε σχέση με την Ευρασιατική Πλάκα, η Πλάκα της Ανατολίας πιέζεται προς τα δυτικά από τη συνεχιζόμενη βόρεια κίνηση της Αραβικής Πλάκας. Αυτή η κίνηση προσαρμόζεται από ένα κύριο δεξιό (δεξιά πλευρικό) σύστημα ρήγματος κρούσης ολίσθησης, το ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας. Αυτά η μεγάλη δομή των 1.500 χλμ. εκτείνεται από τον Τριπλό Κόμβο Καρλιόβα στα ανατολικά έως το Αιγαίο Πέλαγος στα δυτικά. Αναλυτικά το ρήγμα σχηματίζεται από πολλά ξεχωριστά τμήματα. Η κίνηση σε τμήματα αυτής της ζώνης ρηγμάτων είναι υπεύθυνη για πολλούς μεγάλους και καταστροφικούς σεισμούς. Τείνουν να σχηματίζουν συνολικές ακολουθίες διάδοσης προς τα δυτικά που μπορεί να διαρκέσουν για πολλές δεκαετίες. Η πιο πρόσφατη σειρά ξεκίνησε με τον σεισμό του Ερζιντζάν το 1939, συνεχίζοντας με μεγάλους σεισμούς το 1942, 1943, 1944, 1949, 1951, 1957, 1966, 1967, 1992 και δύο το 1999.[5]
Σεισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ανάλυση των ιστορικών αρχείων υποδηλώνει ότι του σεισμού της 17ης Αυγούστου προηγήθηκε ένας αριθμός προσεισμών στο δυτικό άκρο της ζώνης ρήξης. Ο κεντρικός σεισμός ήταν πολύ μεγάλος, με εκτιμώμενο μέγεθος που κυμαίνεται από 7,8 M (με βάση το μέγεθος της περιοχής που επηρεάζεται από δόνηση έντασης VI) έως 8,0 M (με βάση το ερμηνευόμενο μήκος ρήξης).[6] Το προτεινόμενο μήκος ρήξης ποικίλλει από 380 χλμ. έως 600 χλμ..[6] Στην Τοκάτη τον σεισμό ακολούθησαν τουλάχιστον έξι μήνες μετασεισμών.[4]
Στοιχεία ενός μεγάλου σεισμού που έπληξε την 600 χλμ. περιοχή εκείνη τη στιγμή έχει βρεθεί με χαράξεις κατά μήκος του ρήγματος σε πολλές τοποθεσίες. Το μήκος των 600 χιλιομέτρων βασίζεται στην υπόθεση ότι υπήρξε ένα μεγάλο γεγονός και όχι πολλά μικρότερα γεγονότα, αλλά αυτό θα απαιτούσε μια διάδοση ρήξης για να μεταπηδήσει σε ένα μεγάλο εκτατικό βήμα (πλευρική μετατόπιση) 10 χλμ. στο ρήγμα στη Νεοκαισάρεια. Παρά τα στοιχεία από προηγούμενα γεγονότα, που υποστηρίζονται από μοντελοποίηση δυναμικής ρήξης, ότι οι περισσότεροι σεισμοί δεν μπορούν να διαδοθούν περισσότερο από περίπου 5 χιλιόμετρα, ο σεισμός του Κουνλούν το 2001 δείχνει σαφείς ενδείξεις διάδοσης σε ένα πολύ ευρύτερο βήμα και αυτό έχει υποστηριχθεί από περαιτέρω αριθμητική μοντελοποίηση που υποδηλώνει ότι οι ρήξεις μπορούν να διαδοθούν 8 χλμ. ή περισσότερο στην περίπτωση ώριμων συστημάτων ρηγμάτων.[7]
Ο σεισμός του 1668 θεωρείται πιθανώς ο πρώτος σε μια κυρίως δυτική ακολουθία διάδοσης που συνεχίστηκε τον 19ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένων των γεγονότων τα έτη 1719, 1754, 1766, 1859 και 1893.[8]
Ζημιές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η πόλη Μπολού αναφέρθηκε ότι καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς από τον σεισμό, με 1.800 νεκρούς. Υπήρξαν επίσης σοβαρές ζημιές ανατολικότερα κατά μήκος του ρήγματος, με άλλες 6.000 απώλειες που αναφέρθηκαν μεταξύ Μερζιφούντας και Νεοκαισάρειας.[9] Κάποιες ζημιές αναφέρθηκαν επίσης από ανατολικά μέχρι το Ερζιντζάν και σε διάφορες τοποθεσίες κατά μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας. Τα τείχη και οι πύργοι του Κάστρου της Σαμψούντας υπέστησαν ζημιές και ορισμένα τμήματα της κατασκευής γκρεμίστηκαν.[4]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Tarihsel Depremler (Historical Earthquakes)». Boğaziçi University, Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute (στα Τουρκικά). Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020.
- ↑ Samsun İl Halk Library Manuscripts, no. 711, folio 1r.
- ↑ «Historic Worldwide Earthquakes». Γεωλογικό Ινστιτούτο Ηνωμένων Πολιτειών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2009.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Ambraseys, N. (2009). Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity up to 1900. Cambridge University Press. σελίδες 512–515. ISBN 9781316347850.
- ↑ Stein, R. S.; Bark, A. A.; Dieterich, J. H. (1997). «Progressive failure on the North Anatolian fault since 1939 by earthquake stress triggering». Geophysical Journal International 128 (3): 594–604. doi:. Bibcode: 1997GeoJI.128..594S.
- ↑ 6,0 6,1 Albini, P.· Musson, R.M.W.· Gomez Capera, A.A.· Locati, M.· Rovida, A.· Stucchi, M.· Viganò, D. (Οκτωβρίου 2013). «Global Historical Earthquake Archive and Catalogue (1000-1903)» (PDF). GEM Technical Report 2013-01 V1.0.0. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 1 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 2020.
- ↑ Zabci, C.; Akyüz, H. S.; Karabacak, V.; Sançar, T.; Altunel, E.; Gürsoy, H.; Tatar, O. (2011). «Palaeoearthquakes on the Kelkit Valley Segment of the North Anatolian Fault, Turkey: Implications for the Surface Rupture of the Historical 17 August 1668 Anatolian Earthquake». Turkish Journal of Earth Sciences 20: 411–427. https://journals.tubitak.gov.tr/earth/vol20/iss4/4/.
- ↑ Şengör, A.M.C.; Tüysüz, O.; İmren, C.; Sakınç, M.; Eyidoğan, H.; Görür, N.; Le Pichon, X.; Rangin, C. (2005). «The North Anatolian Fault: A new look». Annual Review of Earth and Planetary Sciences 33: 37–112. doi:. Bibcode: 2005AREPS..33...37S.
- ↑ Gündüz, A.; Türkmen, S.; Eryiğit, U.; Karaca, Y.; Aydın, M. (2013). «Is Turkey an Earthquake Country?». The Journal of Academic Emergency Medicine 12: 33–37. doi:.