Προμαχώνας των Ψαράδων
Συντεταγμένες: 47°30′7.9″N 19°2′4.9″E / 47.502194°N 19.034694°E
| Προμαχώνας των Ψαράδων | |
|---|---|
_28.jpg) | |
.jpg) | |
 | |
| Είδος | προμαχώνας, terrace και d:Q20057033 |
| Αρχιτεκτονική | νεογοτθική αρχιτεκτονική και νεορομανική αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 47°30′8″N 19°2′5″E |
| Διοικητική υπαγωγή | 1ο Δημοτικό Διαμέρισμα Βουδαπέστης[1] |
| Χώρα | Ουγγαρία[2][1] |
| Αρχιτέκτονας | Frigyes Schulek[3] |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Ο Προμαχώνας των Ψαράδων (ουγγρικά: Halászbástya, [ˈhɒlaːzbaːʃcɒ]) είναι ένα από τα πιο γνωστά μνημεία στη Βουδαπέστη. Βρίσκεται κοντά στο Κάστρο της Βούδας, στην 1η συνοικία της Βουδαπέστης. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα της πόλης λόγω της μοναδικής θέας της Βουδαπέστης από τις νεορωμανικές βεράντες. Η κύρια πρόσοψη του προμαχώνα των Ψαράδων, παράλληλη με τον Δούναβη, έχει μήκος περίπου 140 μέτρα, εκ των οποίων το νότιο τμήμα έχει μήκος περίπου 40 μέτρα, το βόρειο μήκος 65 μέτρα και το περίτεχνο κεντρικό στηθαίο έχει μήκος 35 μέτρα. Οι επτά ψηλοί πέτρινοι πύργοι του συμβολίζουν τους επτά οπλαρχηγούς των Ούγγρων που ίδρυσαν την Ουγγαρία το 895.[4]
Τα αρχικά τείχη χτίστηκαν περί το 1700, αποτελώντας μέρος των τειχών ενός κάστρου. Αρκετοί ιστορικοί λένε ότι κατά τον Μεσαίωνα αυτό το τμήμα των τειχών του κάστρου προστατεύονταν από τη συντεχνία των ψαράδων (halász), που ζούσαν κάτω από τα τείχη στη λεγόμενη ψαρόπολη.[5][6] Η σημερινή κατασκευή χτίστηκε μεταξύ 1895 και 1902,[4] σε νεορομανικό στυλ, στη βάση ενός τμήματος των τειχών του Κάστρου της Βούδας, από τον αρχιτέκτονα Φρίγκιες Σούλεκ,[5] ο οποίος ήταν επίσης υπεύθυνος για την αποκατάσταση της εκκλησίας του Ματθία.
Από το 1987 είναι ένα από τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Βουδαπέστης ως μέρος της Περιοχής του Κάστρου της Βούδας.
Προέλευση του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κτίριο ήταν παλαιότερα γνωστό ως «Προμαχώνας των Ψαράδων», πιθανώς από το τμήμα του Τείχους της πόλης της Βούδας που είχε ανατεθεί στη συντεχνία των ψαράδων, αλλά πιο πιθανό οφείλεται στην εγκατάσταση στις όχθες του Δούναβη γνωστή ως πόλη ψαριών (Halászváros) που ονομάζεται επίσης πόλη του νερού.[7][5] Οι ψαράδες πωλούσαν το εμπόρευμά τους ήδη από τον Μεσαίωνα κοντά στην εκκλησία του Ματθία, αλλά η συντεχνία των ψαράδων δεν νοιαζόταν μόνο για την πώληση ψαριών, αλλά στους πολέμους τα μέλη της υπερασπίζονταν τα τείχη της πόλης.[5]
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απαρχές του Προμαχώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο λόφος του Κάστρου χρησίμευε ως κατάλυμα και οχύρωση για τους γύρω οικισμούς την εποχή των βασιλιάδων της δυναστείας Άρπαντ. Η κατοίκηση στο λόφο του Κάστρου για τον βασιλιά Μπέλα Δ΄ της Ουγγαρίας έγινε εντονότερη ως αποτέλεσμα της αστικής ανάπτυξης, αλλά ως διοικητικό κέντρο της χώρας, έγινε κυρίαρχη στην εποχή του βασιλιά Ματθίας Κορβίνου. Οι οχυρώσεις ενισχύθηκαν κατά τον Μεσαίωνα και την Τουρκοκρατία, αλλά υπέστησαν επανειλημμένες ζημιές. Η ίδια η συνοικία του κάστρου της Βούδας έχει αλλάξει σημαντικά μορφή με την πάροδο του χρόνου. Άκμασε επί Ματθία, όταν ευημερούσε το Κάστρο της Βούδας, αλλά μετά τη Μάχη του Μοχάτς πολλά από τα κτίριά της καταστράφηκαν η τροποποιήθηκαν κατά την Τουρκοκρατία. Οι αυστριακές δυνάμεις ανακατέλαβαν την πόλη από τους Τούρκους το 1686.[5]
Ο σημερινός προμαχώνας βασίζεται σε προϋπάρχουσες οχυρώσεις, από τον πρώην πύργο του τηλέγραφου (Híradás) έως τα σκαλοπάτια των Ιησουιτών (Jezsuita lépcső), ακολουθώντας την διάταξη του προϋπάρχοντα προμαχώνα. Οι προμαχώνες εξέχουν από το κάστρο, έτσι ώστε κάθε προμαχώνας να μπορεί να προστατεύει ο ένας τον άλλο από πλευρικά πυρά. Αυτό το τμήμα χτίστηκε μετά την καταστολή της επανάστασης του Ράκοζι από την Αυστριακή Διοίκηση. Ο βόρειος πύργος του σημερινού Προμαχώνα των Ψαράδων ανεγέρθηκε στη θέση του κυκλικού πύργου.
Η κατάσταση διατήρησης του προμαχώνας των Ψαράδων σταδιακά χειροτέρευσε παρά την μερική ανακαίνισή του και την ανοικοδόμηση οχυρώσεων από τους Αυστριακούς, οι οποίες αναγνωρίστηκαν από την αυστριακή στρατιωτική ηγεσία ως στρατιωτικό φρούριο. Ο Προμαχώνας των Ψαράδων δεν γλίτωσε ούτε από τη φύση ούτε από τους πολέμους. Η βροχή προκάλεσε κατολισθήσεις που παρέσυραν μερικά από τα θεμέλια του τείχους του κάστρου και του προμαχώνα. Ταυτόχρονα, εξαιτίας των πρόσφατων πολέμων είχε γίνει καλή ή κακή αποκατάστασης των βράχων από καταστροφές από τα πυροβόλα όπλα. Ταυτόχρονα, η περιοχή υψώνεται πολύ πάνω από την πόλη και είχε καθοριστική σημασία για το αστικό τοπίο. Ωστόσο, η αυστριακή στρατιωτική ηγεσία αρνήθηκε να δαπανήσει περισσότερα χρήματα για μια ισχυρότερη οχύρωση. Ο φρουριακός χαρακτήρας του Κάστρου της Βούδας καταργήθηκε το 1874 όταν το Υπουργείο Πολέμου δήλωσε ότι το Κάστρο ως φρούριο δεν πληρούσε τις απαιτήσεις που θεωρούνταν σύγχρονες εκείνη την εποχή. Από τότε και στο εξής ακυρώθηκαν και αυτές οι επισκευές. Όμως ήδη το 1871 η Εξωραϊστική Επιτροπή Πέστης έχει απευθύνει πρόσκληση για την ανάπτυξη ρυθμιστικών σχεδίων για τη πρωτεύουσα με την οποία είχε μόλις συγχωνευθεί. Και οι τρεις νικητές του διαγωνισμού ασχολήθηκαν με το θέμα του οικισμού του Λόφου του Κάστρου και δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον Προμαχώνα των Ψαράδων.
Ανακαίνιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.jpg)
Ο Προμαχώνας των Ψαράδων σχετίζεται με την αποκατάσταση της εκκλησίας του Ματθία.[5] Μετά την ολοκλήρωση της ανακαίνισης του ναού του Ματθία, έγινε επείγον το ζήτημα της αποκατάστασης του περιβάλλοντος και της αξιοποίησης του ναού. Σύμφωνα με τις αρχικές ιδέες, αυτή η περιοχή θα έπρεπε να είχε οργανωθεί για τη χιλιετή επέτειο του ουγγρικού κράτους, όταν στέφθηκε ο πρώτος Ούγγρος βασιλιάς.[5] Παρόλο που η προκαταρκτική μελέτη συντάχθηκε την εποχή του Σούλεκ και υποβλήθηκε στο Συμβούλιο Δημοσίων Έργων της Πρωτεύουσας, η διαβούλευση έγινε το 1894, και η κατασκευή τελικά ξεκίνησε το 1899. Το 1901 και το 1902 ολοκληρώθηκαν οι νότιες και βόρειες σκάλες, αλλά ολόκληρος ο Προμαχώνας των Ψαράδων ολοκληρώθηκε το 1905. Στις 9 Οκτωβρίου παραδόθηκε στο κοινό.
Η υλοποίηση του Προμαχώνα των Ψαράδων και η αρχική του πίστωση διέφεραν, κυρίως λόγω της αλλαγής ως προς την προετοιμασία για τον εορτασμό της χιλιετηρίδας. Η πρώτη πίστωση του προϋπολογισμού για την κατασκευή του Προμαχώνα των Ψαράδων ήταν 800.000 φιορίνια εκείνη την εποχή,[8] εκ των οποίων 100.000 για τις σκάλες, 200.000. για τους διαδρόμους, 200.000 για την αίθουσα του αγίου Στεφάνου και 300.000 φιορίνια για τις αίθουσες των Επτά αρχηγών. Η τελευταία ιδέα τονίστηκε στο σχέδιο και αλλού, στη σημερινή Πλατεία Ηρώων. Στο μεταξύ, αφαιρέθηκε από το κόστος η κατασκευή ενός ακόμη αγάλματος του Αγίου Στεφάνου και του Μνημείου της Χιλιετίας. Τελικά, το συνολικό κόστος κατασκευής ήταν 1.165.000 φιορίνια,[8] εκ των οποίων οι σκάλες και οι συναφείς δαπάνες εξωραϊσμού, ύψους 200.000 φιορίνιων, καλύφθηκαν από το Μητροπολιτικό Συμβούλιο Δημοσίων Έργων.
Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.jpg)
Ο Προμαχώνας των Ψαράδων υπέστη σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια των πολιορκιών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά επειδή ήταν ένα από τα σημαντικά ορόσημα της Βουδαπέστης, τέθηκε σε γραμμή προτεραιότητας για την αποκατάσταση μετά τον πόλεμο. Οι εργασίες αποκατάστασης πραγματοποιήθηκαν από τον Λάζλο Μπορς,[8] έναν διορισμένο από το κράτος αρχιτέκτονα. Η αποκατάσταση έγινε δυσκολότερη από το γεγονός ότι οι πυροσβέστες έπρεπε να επιθεωρήσουν σχολαστικά την περιοχή πριν ολοκληρωθούν η εκτίμηση των ζημιών και τα σχέδια αποκατάστασης. Η αποκατάσταση του προμαχώνα ολοκληρώθηκε το 1953.[8]
Το κτίριο του ξενοδοχείου πίσω από τον προμαχώνα με τα μοντέρνα παράθυρά του έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών διαφωνιών. Πολλοί είδαν το συνόλο του Σούλεκ, αποτελούμενο από την εκκλησία του Ματίας και τον προμαχώνα των ψαράδων, να αλλοιώνεται, χωρίς να βρίσκουν λόγο να χτιστεί μια πολύ μεγαλύτερη μονάδα του ξενοδοχείου. Άλλοι είδαν τις αρχές του μοντέρνου και του παλιού να ενώνονται σε αυτό που ήταν τότε νέο στη χώρα.
Στις 30 Μαΐου 1995, η περιοχή του Κάστρου εισήγαγε ένα τέλος εισόδου για τον Προμαχώνα των Ψαράδων.[9] Τον Νοέμβριο του 2003 το κτιριακό συγκρότημα παραδόθηκε στο κοινό. Μαζί, έγινε μέρος της Παγκόσμιας Κληρονομιάς .
Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο προμαχώνας των Ψαράδων αποτελείται από τρεις επιμέρους κτιριακές μονάδες και αρκετές μικρότερες μονάδες, σύμφωνα με τα σχέδια του Σούλεκ.
Οι επτά πύργοι του αντιπροσωπεύουν τις επτά φυλές των Μαγυάρων που εγκαταστάθηκαν στη πεδιάδα της Παννονίας το 895. Από τους πύργους και τη βεράντα υπάρχει πανοραμική θέα στον Δούναβη, το νησί της Μαργαρίτας, το λόφο Γκέλερτ και την Πέστη (μερικές φορές ακόμη πιο ανατολικά).
Ένα χάλκινο έφιππο άγαλμα του Στεφάνου Α' της Ουγγαρίας, που ανεγέρθηκε το 1906, έχει τοποθετηθεί μεταξύ του Προμαχώνα και της Εκκλησίας του Ματθία. Το βάθρο κατασκευάστηκε από τον Άλαγιος Στρομπλ, βασισμένο στα σχέδια του Φρίγκες Σούλεκ, σε νεορομανικό στυλ, με σκηνές από τη ζωή του Βασιλιά.
Οι σκάλες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.jpg)
Ο Σούλεκ αρχικά σκόπευε να κατασκευάσει σκάλες τριών σταδίων που έφταναν στον Δούναβη. Μέχρι να χτιστεί ο Προμαχώνας των Ψαράδων, στη θέση υπήρχε μια μεγάλη έκταση από στενές και σκοτεινές σκάλες των Ιησουιτών, που έφταναν στον νότιο τοίχο του προμαχώνα.[10] Ο Σούλεκ άλλαξε την πύλη, διευρύνοντας τις σκάλες στα 8 μέτρα σε ορισμένα σημεία, και η κάτω πύλη του τονίστηκε με ένα κομψό αέτωμα, ενσωματώνοντας ένα αυθεντικό ανάγλυφο λέοντα από μια ρωμανική εκκλησία που ανασκάφηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών στις επάλξεις. Απλές σκάλες από γρανίτη τοποθετήθηκαν πάνω θεμέλια από τούβλα. Το κιγκλίδωμα ήταν διακοσμημένο με κολοβωμένα, τρυπημένα σχήματα με χαρακτηριστικά ρουμανικού στυλ. Δεξιά και αριστερά της σκάλας, τοποθετήθηκαν αγάλματα πολεμιστών που αντιπροσώπευαν διαφορετικά όπλα της εποχής των Άρπαντ (10ο αιώνα) που φρουρούσαν την πύλη (στην κορυφή της σκάλας, κάτω από την καμάρα).[5] Τέσσερα από τα επτά κορυφαία αγάλματα στις κύριες σκάλες σκαλίστηκαν από τον Φέρεντς Μίκουλα (1861-1926), έναν γλύπτη που γεννήθηκε στο Ντέμπρετσεν και σπούδασε στη Βιέννη. Επίσης έφτιαξε το βάθρο, τα λιοντάρια και τα ανάγλυφα του αγάλματος του Αγίου Στεφάνου.
Βόρειοι και Νότιοι προμαχώνες και διάδρομοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο βόρειος και ο νότιος προμαχώνας, καθώς και οι διάδρομοι που σχηματίζουν την αυλή του προμαχώνα, συνδέονται από κάτω με μια σκάλα που συνδέει τους προμαχώνες εκατέρωθεν, πάνω και στο επίπεδο των προαύλιων με στηθαίο. Ο Σούλεκ περικύκλωσε με τους διαδρόμους τον κορμό της εκκλησίας και, με τους δύο πύργους προμαχώνων, εξασφάλισε επαρκή χώρο για το κτιριακό συγκρότημα. Σχεδίασε στεγασμένους διαδρόμους και με κιονοστοιχίες κατά μήκος των άκρων των πρώην επάλξεων, πάνω από τους οποίους δημιούργησε μια αυλή με περίτεχνα κτίσματα (προμαχώνες) με κωνικές στέγες. Στα βόρεια, υψώνεται ένας πολυώροφος, επικαλυπτόμενος πύργος, ο κύριος πύργος, κάτω από τον οποίο βρίσκονται τα αγάλματα αρχηγών, ένα λιοντάρι που κρατά μια ασπίδα και ένας δράκος σκαλισμένος[8] στο ίδιο ύφος με τους δύο ιδρυτικούς ηγέτες. Στη στενή περιοχή μπροστά από το ιερό της εκκλησίας Ματθίας, υπάρχει ένα περίτεχνο στηθαίο που συνδέει τους δύο διαδρόμους του Προμαχώνα του Ψαρά, επιτρέποντας τη θέα από κάτω.
Το άγαλμα του Αγίου Στεφάνου και η νότια αυλή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η τρίτη μεγάλη μονάδα του μνημειακού συγκροτήματος είναι η αυλή του νότιου προμαχώνα, όπου βρίσκεται το άγαλμα του Στεφάνου Α΄ της Ουγγαρίας.
Η αρχική ιδέα του Σούλεκ ήταν να έχει έναν καλυμμένο θόλο γύρω από το άγαλμα του Αγίου Στεφάνου, αλλά για οικονομικούς λόγους το άγαλμα τοποθετήθηκε στη μέση της νότιας αυλής και περικλείεται από διαδρόμους στις τρεις πλευρές. Ζήτησε από τον γλύπτη Alajos Stróbl να φτιάξει το άγαλμα του Szent István. Ξεκίνησε το έργο το 1896 και το ολοκλήρωσε το 1906.[11] Μετά την τοποθέτηση του αγάλματος, τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 21 Μαΐου 1906.
.jpg)
Για το άγαλμα του Stróbl, ο Σούλεκ σχεδίασε το νεο-ρωμανικό βάθρο και γύρω του υπήρχε μια οβάλ σχήματος, διάτρητη πέτρα και στηθαίο κιγκλίδωμα, τοποθετημένα στο γεωμετρικό κέντρο του νότιου προμαχώνα. Το βάθρο είναι διακοσμημένο με ανάγλυφα που μνημονεύουν εξέχουσες στιγμές της βασιλείας του βασιλιά Στεφάνου: τη σκηνή της στέψης, την εισαγωγή της νομοθετικής πράξης, την απεικόνιση της Βιέννης και τον δυϊσμό Αυστροουγγαρίας, ενώ στο πίσω μέρος και στα ανατολικά διακρίνονται μια σειρά από σκηνές που συμβολίζουν την κατασκευή του ναού, όπου ο Stróbl απεικόνιζε τον ηλικιωμένο δάσκαλο Σούλεκ ως το γενειοφόρο, γονατιστό, πρότυπο του βασιλιά Στεφάνου με τη μορφή πρωτομάστορα.
Πάνω από το ανάγλυφο υπάρχει μια πλούσια διακοσμημένη προεξοχή, με χρυσά μετάλλια στις πλευρές της, agnus dei, κονκάρδες ευαγγελιστών και ανάγλυφα διπλού σταυρού. Η προεξοχή του άνω μέλους του βάθρου στηρίζεται σε έξι συμπαγείς, περίτεχνες κολώνες, πάνω στις οποίες είναι τοποθετημένο το χάλκινο άγαλμα του βασιλιά.
Άλλα αγάλματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το άγαλμα του Ιωάννη Ουνιάδη που στήθηκε στη στροφή του δρόμου Ουνιάδη είναι επίσης αναπόσπαστο μέρος του προμαχώνα των ψαράδων. Ο Τοτ Ιστβάν ανέλαβε να κατασκευάσει το άγαλμα το 1899,[12] το οποίο εγκαινιάστηκε πανηγυρικά το 1903. Το νεογοτθικό ασβεστολιθικό βάθρο χτίστηκε επίσης σύμφωνα με τα σχέδια του Σούλεκ. Το βάθρο έχει φυλλόμορφες προεξοχές, το οικόσημο του Ουνιάδη στην πρόσοψη και οι άλλες πλευρές έχουν μαρμάρινη διακόσμηση. Ο Ουνιάδης απεικονίζεται με πανοπλία, με κράνος στο κεφάλι, με τις σημαίες και άλλα στρατιωτικά διακριτικά των ηττημένων Τούρκων στα πόδια του, που συμβολίζουν τη νίκη του.
Κοντά στο άγαλμα του Ιωάννη Ουνυάδη υπάρχει ένα χάλκινο αντίγραφο του αγάλματος του Αγίου Γεωργίου του Δράκου του 1313 που βρίσκεται στο Κάστρο της Πράγας. Το πρωτότυπο άγαλμα κατασκευάστηκε από μεσαιωνικούς Ούγγρους γλύπτες, τους αδελφούς Κολοσβάρι.[5]
Με πρωτοβουλία του Λάζλο Μπέντεφι, ανεγέρθηκε ένα άγαλμα του Μοναχού Ιουλιανού και του Γκεράρδου στον προμαχώνα.[13][14]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 13690. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2018.
- ↑ (Αγγλικά) GeoNames. 2005. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2015.
- ↑ (Αγγλικά) The Castle of Buda. 2013. budavar
.btk .mta .hu /hu /utcak-terek-epuletek /halaszbastya .html. - ↑ 4,0 4,1 «Fisherman's Bastion- Home». Fisherman's Bastion Official website.
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 «History of Fisherman's Bastion». Fisherman's Bastion Official website.
- ↑ «A Guide to Fisherman's Bastion, Budapest». Culture Trip. 14 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2020.
- ↑ Fónagy Zoltán. «Fisherman's Bastion». Budapest History Museum website.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 «Így lett Budapest ékessége a Halászbástya (This is how Fisherman's Bastion became the ornament of Budapest)». Múlt Kor Magazine. 9 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ This was initially set at 50 forints.
- ↑ «Halászbástya Budapest (Fisherman's Bastion Budapest)». Városom.hu (στα Ουγγρικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2023.
- ↑ «Halászbástya (Fisherman's Bastion)». Kirandulastippek.hu (στα Ουγγρικά).
- ↑ «János Hunyadi (John Hunyadi)». kozterkep.hu.
- ↑ Bendefy, László· The Unknown Julian (1936). Biography and Criticism of the First Asiatic Hungarian Scholar (στα Ουγγρικά).
- ↑ «Mérnök elődök. László Bendefy. (Engineers of the Past. László Bendefy)- Biography». Vas County Engineering Chamber official website (στα Ουγγρικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2019.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Fisherman's Bastion στο Wikimedia Commons
|