Δημήτρης Τσατσούλης

Ο Δημήτρης Τσατσούλης είναι συγγραφέας και κριτικός θέατρου, Ομότιμος Καθηγητής Σημειωτικής του Θεάτρου και Θεωρίας της Επιτέλεσης στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πατρών.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 31 Δεκεμβρίου 1952. Σπούδασε στην Πάντειο Ανώτατη Σχολή Πολιτικών & Κοινωνικών Επιστημών, με υποτροφία του ΙΚΥ, στο Πανεπιστήμιο Δικαίου, Οικονομίας και Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού (Paris II), D.U. και D.E.A. στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Παράλληλα, πήρε το D.E.A. της Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales στη Πολιτική Κοινωνιολογία με επιβλέποντα τον J.J. Vernant και αντικείμενο της διπλωματικής του «Η νέα διεθνής οικονομική τάξη πραγμάτων και το παγκόσμιο δημογραφικό πρόβλημα». Στην συνέχεια φοίτησε με υποτροφία στο Institut International de Luxembourg, με αντικείμενο τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και την εφαρμογή τους από τα Κράτη-Μέλη της Ε.Ε., ενώ παρακολούθησε ταυτόχρονα τα δύο πρώτα έτη Ρωσικής Γλώσσας και Φιλολογίας στην INALCO στο Παρίσι. Επέστρεψε αναγκαστικά στην Ελλάδα για να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. ενώ παράλληλα σπούδαζε στο Τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ.

Σταδιοδρομία

Αφοσιώθηκε στην κοινωνιο-σημειωτική της λογοτεχνίας, του θεάτρου και της εικόνας, που τον οδήγησε στην εκπόνηση διατριβής πάνω στην Κοινωνιο-σημειωτική της Εικόνας στο ΕΚΠΑ. Δούλεψε στο Παρίσι ως δημοσιογράφος και στη συνέχεια ως αρχισυντάκτης στην ελληνόγλωσση γαλλική εφημερίδα «Το Έθνος των Αποδήμων / L' Héllénisme en France» (1979-1984), ως Ακόλουθος στο Οικονομικό Τμήμα του Γραφείου του Αεροπορικού Ακολούθου της Ελληνικής Πρεσβείας στο Παρίσι και μεταφραστής/διερμηνέας γαλλικής και αγγλικής γλώσσας (1982-83), ενώ με την επιστροφή του στην Ελλάδα, εργάστηκε ως Κοινωνιολόγος στη Μέση Εκπαίδευση στην Αθήνα (Κολλέγιο Αθηνών, φροντιστήρια κα.).

Κριτική θέατρου και λογοτεχνίας

Με την οριστική επιστροφή του στη Αθήνα, άρχισε την κριτική βιβλίου, συνεργαζόμενος με το περιοδικό «Διαβάζω», την εφημερίδα «Το Βήμα», και το περιοδικό «Αντί» στο οποίο άρχισε να γράφει και τις πρώτες του κριτικές για το θέατρο. Έγινε τακτικός κριτικός θεάτρου και χορού στην εφημερίδα «Ημερησία» (1999-2002), τη «Νέα Εστία» (1999-2013), στο πολιτιστικό ένθετο «7 – Η τέχνη της ζωής» στην εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία με την επιφυλλίδα «Επί σκηνής» (2008-2011), ενώ υπήρξε τακτικός κριτικός θεάτρου και χορού της εφημερίδας Ελευθεροτυπία (2013 -2014), μέχρι το κλείσιμό της.

Υπήρξε περιστασιακά κριτικός θεάτρου και χορού στα διεθνή περιοδικά «Teater der Zeit», «The Theatre Times», και στα «ΘΕΑΤΡΟγραφίες», «Βήτα», «Αλεβεβάν», «Μανδραγόρας», «Χορός» και στον ετήσιο τόμο «Επίλογος», και πλέον συνεργάζεται ως τακτικός κριτικός θεάτρου και χορού με την ηλεκτρονική εφημερίδα «Ημεροδρόμος» (από το 2014), με την έντυπη και ηλεκτρονική «Athens Voice» (από το 2019) και με το Greek Play Project (από το 2015).

Ακαδημαϊκή καριέρα - διδασκαλία

Από το 1997, δίδασκε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών με γνωστικό αντικείμενο «Σημειωτική του Θεάτρου και Θεωρία της Επιτέλεσης», σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο.

Παράλληλα, δίδαξε στο Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Ενηλίκων του Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Σημειωτική του Θεάτρου, της Εικόνας και της Λογοτεχνίας, Λογοτεχνία του Φανταστικού και Κοινωνιολογία) και στις Ανώτερες Δραματικές Σχολές «Θεμέλιο» και «Τζένη Καρέζη» (1996-2003), στο Κέντρο Ψυχοθεραπείας μέσω θεάτρου (Drama Therapy) «Αιών», στη 2η Θερινή Ακαδημία Θεάτρου του Εθνικού Θεάτρου (2001), στο Εργαστήρι Ηθοποιών της Πειραματικής του Εθνικού Θεάτρου (1999 & 2000) και, για ένα σύντομο διάστημα, υπήρξε ειδικός σύμβουλος επί πολιτιστικών θεμάτων στο Υπουργείο Βιομηχανίας, όπου διοργάνωσε εκθέσεις, ομιλίες συγγραφέων, πολιτιστικές εκδρομές υπαλλήλων, ενώ ανέλαβε ταυτόχρονα την οργάνωση, λειτουργία και εμπλουτισμό της δανειστικής Βιβλιοθήκης του.

Έργο

Υπήρξε για χρόνια υπεύθυνος της σειράς «Η τέχνη του θεάματος» στις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, όπου επιμελήθηκε την έκδοση 32 τόμων με θεωρητικά αλλά και θεατρικά κείμενα, όπως των Γιώργου Μανιώτη, Αλέξη Σεβαστάκη, Γιάννη Χρυσούλη, Ανδρέα Στάικου, Πάρι Τακόπουλου κα.

Έχει δημοσιεύσει πάνω από 170 επιστημονικά και άλλα άρθρα στα ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, γερμανικά, σερβοκροατικά και ρουμανικά. Επίσης, ήταν μέλος της συγγραφικής ομάδας του πεντάτομου Λεξικού Φιλοσοφικών και Kοινωνιολογικών Όρων των Εκδόσεων «Καπόπουλος» (υπό τον Ακαδημαϊκό Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο), όπου ανέλαβε να συγγράψει συνολικά 90 λήμματα σχετικά με την σημειολογία και την κοινωνιολογία.

Παράλληλα ασχολήθηκε με την θεατρική πρακτική. Mετέφρασε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μεσαιωνικές φάρσες και Ρακίνα, έκανε την δραματουργική επεξεργασία διηγημάτων του Μιχαήλ Μητσάκη, την δραματοποίηση του μυθιστορήματος της Κώστιας Κοντολέων «Το χάρτινο σπέρμα», ενώ ανέλαβε την σκηνοθεσία και την διδασκαλία μονόπρακτων, μεταξύ άλλων στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας. Επίσης, συνεργάστηκε στην συγγραφή κειμένων και την παρουσίαση της τηλεοπτικής σειράς «Πεζογραφία και πραγματικότητα» στην ΕΤ2, σε δύο επεισόδια για τον Γεώργιο Βιζυηνό (1994-95), σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, και ένα για τον Μιχαήλ Μητσάκη (1996) σε σκηνοθεσία Αλέξη Κάραμποτ, και παραγωγή Τάσου Ψαρρά, με τη συμμετοχή των ηθοποιών Δήμητρας Χατούπη, Μηνά Χατζησάββα, Κώστα Φαλελάκη, Β. Σορμαΐνη κ.ά.

Επίσης, συμμετείχε στην Επιστημονική Επιτροπή της ελληνικής έκδοσης της 9τομης εγκυκλοπαίδειας Grand Larousse, εκδ. Ελληνικά Γράμματα – Τα Νέα – Εμπορική Τράπεζα.

Βιβλία

Συγγραφή:

• Θεόδωρος Τερζόπουλος: Ο σκηνοθέτης στο μεταίχμιο, Ανιχνεύοντας το υπερπολιτισμικό θέατρο, Εκδόσεις 24 γράμματα, Αθήνα, 2024
• Η νύχτα, το νύχι, η αμυχή, Εκδόσεις Αιγόκερως, Αθήνα, 2022 και Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2003
• Φανταστικές ιστορίες από την ελληνική λογοτεχνία (συλλογικό), Εκδόσεις Αιγόκερως, Αθήνα, 2020
• Η θεωρία των πιθανών κόσμων και η δραματουργία της Λούλας Αναγνωστάκη, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα, 2019
• Λευτέρης Βογιατζής, ο σκηνοθέτης - ο ηθοποιός (συλλογικό), Εκδόσεις 24 γράμματα, Αθήνα, 2019
• Μεσαιωνική φάρσα, Ρακίνας, Καστελλούτσι, Κείμενα για τον ευρωπαϊκό θέατρο και την πρόσληψή του, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2018
• Αναγόρευση του Θεόδωρου Τερζόπουλου σε Επίτιμο Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Πατρών (συλλογικό), Εκδόσεις Πικραμένος, Πάτρα, 2018
• Δυτικό ηγεμονικό "παράδειγμα" και διαπολιτισμικό θέατρο, Για την πρόσληψη του αρχαιελληνικού δράματος στην ελληνική και μη δυτική σκηνή, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2017
• Η γλώσσα της εικόνας, Φωτογραφία και σουρρεαλισμός με τον φακό του Raoul Ubac, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2015 και Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2000
• Διάλογος εικόνων, Φωτογραφία και σουρρεαλιστική αισθητική στη σκηνική γραφή της Socìetas Raffaello Sanzio, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2012
• Από το αττικό δράμα στο σύγχρονο θέατρο, Μελέτες για την πρόσληψη και την διακειμενικότητα (συλλογικό), Εκδόσεις Αιγόκερως, Αθήνα, 2008
• Θέατρο και διαπολιτισμική αγωγή (συλλογικό), Εκδόσεις Δαίδαλος Ι. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 2007
• Σημεία γραφής κώδικες σκηνής, Στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα, 2007
• Ιψενικά διακείμενα στη δραματουργία του Ιάκωβου Καμπανέλλη, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2004
• Αψοφητί, Κριτικές προσεγγίσεις ελληνικής πεζογραφίας (1990-2000), Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2001
• Σημειολογικές προσεγγίσεις του θεατρικού φαινομένου, Θεωρία και κριτική ανάλυση της σύγχρονης θεατρικής πρακτικής, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1999
• Η περιπέτεια της αφήγησης, Δοκίμια αφηγηματολογίας για την ελληνική και ξένη πεζογραφία, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997
• Το νύχι της γάτας, Μικρό ηθογραφικό, Εκδόσεις Δελφίνι, Αθήνα, 1994
• Κοινωνιολογία, Ανάλυση της ύλης της τέταρτης δέσμης με μεθοδολογία ερωτήσεων - απαντήσεων και ασκήσεις κοινωνιολογικής ορολογίας, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα, 1988

Συμμετοχή σε επιτροπές

Υπήρξε πρόεδρος ή μέλος διαφόρων επιτροπών, όπως:

• Εμπνευστής, Διοργανωτής και Συντονιστής της Συνάντησης Νέων Δημιουργών με αφορμή το Αρχαίο Δράμα του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών (2007 - 2009, 2016 - 2017),
• Μέλος της Επιτροπής Βραβείων Θεάτρου της Ελληνικής Ένωσης Κριτικών Θέατρου και Παραστατικών Τεχνών (2023).
• Μέλος της Επιτροπής Αξιολόγησης της PRAGUE QUADRENNIAL OF PERFORMANCE DESIGN AND SPACE 2019 – 14
• Μέλος της επταμελούς Γνωμοδοτικής Επιτροπής Θεάτρου (επιχορηγήσεις ελευθέρου θεάτρου) του Υπουργείου Πολιτισμού (2006 -2007) και Πρόεδρος της ίδιας επιτροπής (2011-2013).
• Μέλος της πενταμελούς Κριτικής Επιτροπής των Βραβείων Θεάτρου «Κάρολος Κουν» και των Βραβείων της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών τα έτη 2001-2002, 2002-2003, 2003-2004, 2005-2006, 2008-2009.
• Μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας του Υπουργείου Πολιτισμού τα έτη 2001 & 2002 (Πρόεδρος: Ι. Παπακώστας).
• Μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας του Υπουργείου Πολιτισμού το έτος 2003 (Πρόεδρος: Γιώργος Βέλτσος).
• Μέλος της Επιτροπής «Σύστημα Αθήνα» του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου της ΟΥΝΕΣΚΟ (2007 και 2008) για την προβολή ελληνικών παραστάσεων σε φεστιβάλ του εξωτερικού.
• Μέλος της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής του διαγωνισμού «Συγγραφή πρωτότυπου θεατρικού έργου» του Εθνικού Θεάτρου (2008).
• Προεδρεύων της Επιτροπής του διαγωνισμού «Συγγραφής θεατρικού έργου» του «Θεάτρου Χώρα» (2009), με τίτλο: «Το λέω σε σένα: Πες το όπως εγώ», με αφορμή την εμπειρία της πολυπολιτισμικής κοινότητας.
• Μέλος της Επιτροπής του διαγωνισμού “Devised Τheater” για νέες ομάδες του «Θεάτρου του Νέου Κόσμου» (2009) κ.ά.