Μπιέλσκο-Μπιάουα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 49°49′21″N 19°2′40″E / 49.82250°N 19.04444°E / 49.82250; 19.04444

Μπιέλσκο-Μπιάουα

Σημαία
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Μπιέλσκο-Μπιάουα
49°49′21″N 19°2′40″E
ΧώραΠολωνία[1]
Διοικητική υπαγωγήΒοεβοδάτο Σιλεσίας
Ίδρυση1312
Έκταση124,51 km²
Υψόμετρο300 μέτρα και 330 μέτρα
Πληθυσμός169.089 (31  Μαρτίου 2021)[2]
Ταχ. κωδ.43-300–43-382
Ζώνη ώραςUTC+01:00 (επίσημη ώρα)
UTC+02:00 (θερινή ώρα)
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Μπιέλσκο-Μπιάουα (πολωνικά: Bielsko-Biała, τσεχικά: Bílsko-Bělá, γερμανικά: Bielitz-Biala, σιλεσικά: Biylsko-Biołŏ) είναι πόλη στη νότια Πολωνία, στην ιστορική επαρχία της Σιλεσίας. Ο πληθυσμός της πόλης είναι 170.663 κάτοικοι (το 2019) και η έκτασή της 124,5 χλμ2. Η πόλη είναι το κέντρο της αστικής μητρόπολης του Μπιέλσκο με 325.000 κατοίκους και είναι ένας κόμβος αυτοκινήτων, μεταφορών και τουρισμού της βιομηχανικής περιοχής του Μπιέλσκο. Βρίσκεται βόρεια των Όρεων Μπεσκίντι και συγκροτείται από δύο πρώην πόλεις που συγχωνεύτηκαν το 1951 - Μπιέλσκο στα δυτικά και Μπιάουα στα ανατολικά - στις αντίθετες όχθες του ποταμού Μπιάουα, ο οποίος κάποτε χώριζε τη Σιλεσία και την Ελάσσων Πολωνία. Μεταξύ 1975 και 1998, η πόλη ήταν η έδρα του Βοεβοδάτου Μπιέλσκο και επί του παρόντος βρίσκεται στο Βοεβοδάτο Σιλεσίας.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Και τα δύο ονόματα πόλεων, Μπιέλσκο και Μπιάουα αναφέρονται στον ποταμό Μπιάουα, με την ετυμολογία να προέρχεται είτε από biel είτε από biała, που σημαίνει «λευκό» στα πολωνικά.

Μπιέλσκο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μουσείο της Μπιέλσκο-Μπιάουα, που βρίσκεται στο Κάστρο Σουουκόφσκι, το οποίο αρχικά χτίστηκε ως μεσαιωνικό κάστρο της δυναστείας Πιάστ. Άποψη από την Πλατεία Μπολέσουαφ Χρόμπρι.

Τα απομεινάρια ενός οχυρωμένου οικισμού στην περιοχή Στάρε Μπιέλσκο (Stare Bielsko, «Παλιό Μπιέλσκο») της πόλης ανακαλύφθηκαν μεταξύ του 1933 και του 1938 από μια πολωνική αρχαιολογική ομάδα. Ο οικισμός χρονολογείται στον 12ο - 14ο αιώνα. Οι κάτοικοί του κατασκεύαζαν σίδηρο από μεταλλεύματα και ειδικεύονταν στο μεταλλουργία. Το σημερινό κέντρο της πόλης αναπτύχθηκε πιθανώς ήδη από το πρώτο μισό του 13ου αιώνα. Εκείνη την εποχή χτίστηκε ένα κάστρο (το οποίο σώζεται ακόμα σήμερα) πάνω σε έναν λόφο.

Στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, οι Δούκες του Οίκου των Πιάστ του του Οπόλε κάλεσαν τους Γερμανούς εποίκους να αποικίσουν τους σιλεσικούς πρόποδες. Καθώς τότε οι δούκες κυβερνούσαν επίσης τα εδάφη της Ελάσσονος Πολωνίας ανατολικά του ποταμού Μπιάουα, δημιουργήθηκαν οικισμοί και στις δύο όχθες, όπως οι Bielitz (τώρα Στάρε Μπιέλσκο), Nickelsdorf (Μικουσοβίτσε), Kamitz (Καμιενίτσα), Batzdorf (Κομοροβίτσε) και Kurzwald (Μιεντζιζέτσε Γκούρνε) στα δυτικά, καθώς και οι Kunzendorf (Λίπνικ), Alzen (Χάουτσνουφ) και Wilmesau (Βιλαμοβίτσε) στα ανατολικά. Κοντινοί οικισμοί στα βουνά ήταν οι Lobnitz (Βαπιενίτσα) και το Bistrai (Μπίστρα).

Μετά τη διχοτόμηση του Δουκάτου του Οπόλε το 1281, το Μπιέλσκο πέρασε στους Δούκες του Τσέσιν εντός του κατακερματισμένου Βασιλείου της Πολωνίας. Η πόλη τεκμηριώθηκε για πρώτη φορά το 1312 όταν ο Δούκας Μιέσκο Α΄ του Τσέσυν χορήγησε έναν χάρτη πόλης. Ο Μπιάουα έγινε ξανά συνοριακός ποταμός, όταν το 1315 το ανατολικό Δουκάτο του Οσφιέντσιμ χωρίστηκε από το Τσέσιν ως ξεχωριστό υπό τον γιο του Μιέσκο, Βλάντισλαφ του Οσφιέντσιμ. Αφού οι Δούκες του Τσέσιν έγιναν υποτελείς των Βοημίων βασιλέων το 1327 και το Δουκάτο του Οσφιέντσιμ πωλήθηκε στο Πολωνικό Στέμμα το 1457, ο ποταμός Μπιάουα για αιώνες σηματοδότησε τα σύνορα μεταξύ των εδαφών του Στέμματος της Βοημίας της Σιλεσίας εντός της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Επαρχίας Ελάσσονος Πολωνίας του Βασιλείου της Πολωνίας και της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας.

Με τη Βοημία και το Άνω Σιλεσικό Δουκάτο του Τσέσιν, το Μπιέλσκο το 1526 κληρονομήθηκε από τον αυστριακό Οίκος των Αψβούργων και ενσωματώθηκε στη Μοναρχία των Αψβούργων. Από το 1560, το Μπιέλσκο κυβερνήθηκε από τον Φρειδερίκο Καζιμίρ του Τσέσυν, γιο του Δούκα Βεντσέσλαου Γ΄ Αδάμ του Τσέσυν, ο οποίος λόγω των τεράστιων χρεών που άφησε ο γιος του μετά το θάνατό του το 1571, έπρεπε να το πουλήσει στην αριστοκρατική οικογένεια Πρόμνιτς στο Δουκάτο του Πλες. Με τη συγκατάθεση του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Β΄, η δυναστεία του Πρόμνιτς και οι διάδοχοί τους, Σάφγκοτς, κυβέρνησαν το Δουκάτο του Μπιέλσκο ως κρατική χώρα της Βοημίας. Αποκτήθηκε από τον Αυστριακό Καγκελάριο Κόμη Φρίντριχ Βίλχελμ φον Χάουγκβιτς το 1743, και στη συνέχεια από τον Πολωνό αριστοκράτη Αλεξάντερ Γιούσεφ Σουουκόφσκι το 1752 και το καθεστώς δουκάτου επιβεβαιώθηκε τελικά από την Αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία το 1754. Παρέμεινε στην κατοχή της πολωνικής οικογένειας Σουουκόφσκι μέχρι τη διάλυση του δουκάτου το 1849, ενώ το κάστρο εξακολουθούσε να ανήκει στην οικογένεια Σουουκόφσκι μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αφού ο Πρώσος Βασιλιάς Φρειδερίκος Β΄ εισέβαλε στη Σιλεσία, το Μπιέλσκο παρέμεινε στη Μοναρχία του Αψβούργων ως μέρος της Αυστριακής Σιλεσίας σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μπρέσλαου του 1742.

Στα τέλη του 1849, το Μπιέλσκο έγινε έδρα πολιτικής περιοχής. Το 1870 έγινε πόλη με δικό της καταστατικό.

Μπιάουα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η απέναντι όχθη του ποταμού Μπιάουα, και πάλι πολωνική από το 1454, είχε αραιοκατοικηθεί από τα μέσα του 16ου αιώνα. Μια τοποθεσία αναφέρθηκε για πρώτη φορά σε μια πράξη του 1564, έλαβε το όνομα Μπιάουα το 1584 και ανήκε εκείνη την εποχή στο Βοεβοδάτο Κρακοβίας. Ο πληθυσμός της αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της Αντιμεταρρύθμισης στα εδάφη των Αψβούργων, όταν πολλοί Προτεστάντες τεχνίτες από το Μπιέλσκο μετακινήθηκαν πέρα από τον ποταμό. Αν και έχει ήδη ονομαστεί πόλη τον 17ο αιώνα, η Μπιάουα έλαβε επίσημα προνόμια πόλης από τον Πολωνό Βασιλιά Αύγουστο Β΄ τον Δυνατό το 1723.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου διαμελισμού της Πολωνίας το 1772, η Μπιάουα προσαρτήθηκε από την αυστριακή Μοναρχία των Αψβούργων και ενσωματώθηκε στο Βασίλειο της Γαλικίας και Λοδομερίας. Οι Προτεστάντες πολίτες έλαβαν το δικαίωμα να ιδρύσουν ενορίες σύμφωνα με το δίπλωμα ανεκτικότητας του 1781 από τον Αυτοκράτορα Ιωσήφ Β΄. Ο Biala ήταν επικεφαλής της περιοχής με το ίδιο όνομα, ένα από τους 78 Bezirkshauptmannschaften στο Βασίλειο της Γαλικίας και Λοδομερίας.[3]

Σύγχρονης εποχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πολωνική εφημερίδα Wieniec-Pszczółka που εκδόθηκε στη Μπιέλσκο-Μπιάουα το 1909.

Αν και χωριστές, οι δύο πόλεις λειτούργησαν αποτελεσματικά ως μία αστική περιοχή γνωστή ως Μπιέλσκο-Μπιάουα από τον 19ο αιώνα. Με τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας το 1918 σύμφωνα με τη Συνθήκη Αγίου Γερμανού και οι δύο πόλεις έγιναν μέρος του ανασυσταθέντος πολωνικού κράτους, αν και η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν γερμανική,[4] σχηματίζοντας μια γλωσσική νησίδα γερμανικής γλώσσας.[5]

Ορισμένοι εθνοτικοί Γερμανοί πολίτες δημιούργησαν ένα αντι-πολωνικό, αντι-εβραϊκό Jungdeutsche Partei, υποστηριζόμενο οικονομικά από το Υπουργείο Εξωτερικών της Ναζιστικής Γερμανίας. Τα μέλη του διακίνησαν λαθραία όπλα[6] και διεξήγαγαν εκστρατεία εκφοβισμού άλλων Γερμανών κατοίκων για να φύγουν για τη Γερμανία.[7] Ένας σημαντικός αριθμός νέων Γερμανών προσχώρησαν σε αυτό το Κόμμα στα μέσα της δεκαετίας του 1930.[8]

Το κέντρο της πόλης Μπιέλσκο τη δεκαετία του 1930.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής εισβολής στην Πολωνία, η οποία πυροδότησε το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Einsatzgruppe I μπήκε στη Μπιέλσκο-Μπιάουα το πρώτο μισό του Σεπτεμβρίου του 1939 για βασανιστήρια, λεηλασίες και δολοφονίες Εβραίων.[9][10] Κατά τη διάρκεια του πολέμου η Μπιέλσκο-Μπιάουα προσαρτήθηκε και καταλήφθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία. Το 1939, οι Γερμανοί συνέλαβαν αρκετούς Πολωνούς δασκάλους και διευθυντές, οι οποίοι στη συνέχεια απελάθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου δολοφονήθηκαν.[11] Μια φυλακή για τους Πολωνούς λειτουργούσε από τους Γερμανούς στη Μπιέλσκο-Μπιάουα.[12] Πολλοί από τους Εβραίους κατοίκους του δολοφονήθηκαν στο κοντινό στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς. Λιγότεροι από 1.000 από την εβραϊκή κοινότητα των 8.000 κατοίκων της Μπιέλσκο-Μπιάουα επέζησαν από τον πόλεμο. Μετά την ήττα της Ναζιστικής Γερμανίας το 1945, ο υπόλοιπος γερμανικός πληθυσμός έφυγε δυτικά ή εκδιώχθηκε. Η πόλη πολωνοποιήθηκε και σταδιακά επανεγκαταστάθηκε από Πολωνούς εποίκους.

Αρκετοί ευρέως γνωστοί επιζώντες του Ολοκαυτώματος από τη Μπιέλσκο-Μπιάουα ήταν οι Ρόμαν Φρίστερ, Γκέρντα Βάισμαν Κλάιν και Κίτι Χαρτ-Μόξον, οι οποίοι έγραψαν αναφορές για τις εμπειρίες τους κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[13][14]

Η συνδυασμένη πόλη Μπιέλσκο-Μπιάουα δημιουργήθηκε διοικητικά την 1η Ιανουαρίου 1951 όταν ενοποιήθηκαν οι δύο πόλεις Μπιέλσκο και Μπιάουα (γνωστή μέχρι το 1951 ως Μπιάουα Κρακόφσκα).

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μπιέλσκο-Μπιάουα έχει ένα ωκεάνιο κλίμα (Κέππεν: Cfb)[15] με κρύους, υγρούς χειμώνες και ζεστά, υγρά καλοκαίρια. Ωστόσο, χρησιμοποιώντας την 0 °C ισοθερμία, το κλίμα είναι τύπου Dfb που ονομάζεται υγρό ηπειρωτικό κλίμα, το οποίο εξηγεί το σημαντικό θερμικό πλάτος του για την Κεντρική Ευρώπη. Τα άκρα μπορεί ακόμη να μετριαστούν από τα δυτικά μοτίβα και τους ανέμους αυτής της κατεύθυνσης, η οποία διατηρεί ακόμα υβριδικά χαρακτηριστικά στο κλίμα της πόλης. Οι άνεμοι Φεν βοηθούν στη διατήρηση ενός ήπιου χειμώνα στη Μπιέλσκο-Μπιάουα και κατά μέσο όρο περίπου 4 °C χαμηλότερα από τα γύρω βουνά κάθε χρόνο. Οι πιο ηλιόλουστες μέρες είναι μεταξύ τέλους καλοκαιριού και νωρίς το φθινόπωρο, με μερικούς μήνες να φτάνουν τις 9 ηλιόλουστες ημέρες. Στη δεκαετία του 1960 καταγράφηκαν 55 εκατοστά χιόνι κάλυψης.[16][17]

Κλιματικά δεδομένα Μπιέλσκο-Μπιάουα (1980-2012)
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) 16.5 18.5 23.0 28.0 30.7 32.2 38.1 34.2 31.5 27.3 23.1 17.6 38,1
Μέση Μέγιστη °C (°F) 1.7 1.9 6.9 12.8 18.0 20.4 22.7 22.6 17.8 12.9 6.8 2.7 12,27
Μέση Μηνιαία °C (°F) −1.3 −0.8 3.2 8.2 13.1 15.7 17.8 17.6 13.6 9.1 3.8 −0.2 8,32
Μέση Ελάχιστη °C (°F) −4.2 −3.4 −0.5 3.5 8.1 11.0 12.9 12.6 9.3 5.2 0.7 −3.1 4,34
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) −27.4 −24.5 −17.5 −8.5 −4 0.0 −0.7 1.0 0.0 −9 −15.9 −26 −27,4
Υετός mm (ίντσες) 28,6 35,3 38,6 53,9 74,5 108,9 116,7 72,9 74,1 50,5 53,9 37,3 745,2
% υγρασίας 80 77 73 68 69 72 71 72 77 77 81 83 75
Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων 10.1 11.7 11.5 10.6 12.1 13.3 12.5 10.5 10.2 11.0 11.3 11.6 136,4
Μέσες ημέρες χιονόπτωσης 11 11 10 3 0 0 0 0 0 1 6 12 54
Πηγή #1: climatebase.ru [18]
Πηγή #2: Weather2 (humidity and snow days)[19]

Αδελφοποιημένες πόλεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μπιέλσκο-Μπιάουα είναι αδελφοποιημένη με:[20]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Γερμανικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά) archINFORM. 8488. Ανακτήθηκε στις 6  Αυγούστου 2018.
  2. ↑ bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/012414461011-0923584?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 6  Οκτωβρίου 2022.
  3. ↑ Die postalischen Abstempelungen auf den österreichischen Postwertzeichen-Ausgaben 1867, 1883 und 1890, Wilhelm KLEIN, 1967
  4. ↑ «Municipal website». 
  5. ↑ Κουν, Βάλτερ (1981). Geschichte der deutschen Sprachinsel Bielitz (Schlesien). Holzner. 
  6. ↑ Wacław Uruszczak (2012). Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa Vol. 5. Wydawnictwo UJ. σελ. 339. ISBN 978-8323388685. 
  7. ↑ Sir H. Kennard to Viscount Halifax (24 Αυγούστου 1939). «The British War Bluebook». 2008 Lillian Goldman Law Library. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2014. 
  8. ↑ Κάρολ Γκρούνμπεργκ (1963). Nazi Front Schlesien: niemieckie organizacje polityczne w województwie Śląskim w latach 1933-1939. Wydawnictwo Śląsk, Katowice. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2014. Historic photos. 
  9. ↑ Maria Wardzyńska, Był rok 1939.
  10. ↑ Μέγκατζι, Τζέφρι (2012). Encyclopedia of Camps and Ghettos. Μπλούμινγκτον, Ιντιάνα: University of Indiana Press. σελ. Volume II 144–145. ISBN 978-0-253-35599-7. 
  11. ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 137-139
  12. ↑ Βαρντζίνσκα, σελ. 139
  13. ↑ Φρίστερ, Ρόμαν (1999). The Cap or the Price of Life. Λονδίνο: Weidenfeld and Nicolson. σελ. 352. 
  14. ↑ Κλάιν, Γκέρντα Βάισμαν (1957). All but My Life. Hill and Wang. 
  15. ↑ «Bielsko-Biała, Bielsko-Biała, Silesia, Poland - City, Town and Village of the world». en.db-city.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019. 
  16. ↑ «Bielsko-Biala, Poland Köppen Climate Classification (Weatherbase)». Weatherbase. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019. 
  17. ↑ «The climate of Bielsko-Biała and Podbeskidzie Region – Informacja Turystyczna – Bielsko-Biała» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019. 
  18. ↑ «Архив климатических данных». climatebase.ru. 
  19. ↑ «Κλιματική ιστορία της Μπιέλσκο-Μπιάουα». Weather2. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019. 
  20. ↑ «Miasta partnerskie». bielsko-biala.pl (στα Πολωνικά). Μπιέλσκο-Μπιάουα. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2020. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μπιέλσκο-Μπιάουα&oldid=9036402"