Γκουρού Αρντζάν

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γκουρού Αρτζάν
Πορτραίτο του Γκουρού Αρτζάν
Γενικές πληροφορίες
Προφορά
Γέννηση15 Απριλίου 1563
Γκοϊντβάλ, περιοχή Ταρν Ταράν, Μογγολική Αυτοκρατορία (σημερινή Ινδία)
Θάνατος30 Μαΐου 1606 (43 ετών)[1]
Λαχόρη, Μογγολική Αυτοκρατορία
(σημερινό Πακιστάν)
Συνθήκες θανάτουΕκτελέστηκε από Μουσουλμάνους αξιωματούχους της Αυτοκρατορίας των Μουγκάλ
Τόπος ανάπαυσηςΙερός ναός Ντέρα Σαχίμπ,
παλαιά πόλη της Λαχόρη
ΘρησκείαΣιχισμός
Πληροφορίες ασχολίας
ΙδιότηταΓκουρού
Γνωστός για
ΤίτλοςΣιχ-Γκουρού
Περίοδος1591-1606
ΠροκάτοχοςΓκουρού Ραμ Ντας
ΔιάδοχοςΓκουρού Χάργκομπιντ
Οικογένεια
ΣύζυγοςΜάτα Γκάνγκα
ΤέκναΓκουρού Χάργκομπιντ
ΓονείςΓκουρού Ραμ Ντας
Μάτα Μπάνι
δεδομένα

Ο Γκουρού Αρτζάν[2][3] (Παντζάμπι: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ, προφορά: [gʊɾuː əɾd͡ʒənᵊ]) (15 Απριλίου 1563 – 30 Μαΐου 1606)[1] ήταν ο πρώτος από τους δύο Γκουρού που μαρτύρησαν για την πίστη τους στον Σιχισμό και ο πέμπτος από τους δέκα συνολικά Σιχ-Γκουρού.

Ο Γκουρού Αρτζάν γεννήθηκε στο Γκοϊντβάλ, στην περιοχή του Παντζάμπ, και ήταν ο μικρότερος γιος του Γκουρού Ραμ Ντας, και της Μάτα Μπάνι, της κόρης του Γκουρού Αμάρ Ντας.[4] Ήταν ο πρώτος Γκουρού του Σιχισμού ο οποίος προερχόταν από Σιχ οικογένεια.[5] Ο Γκουρού Αρτζάν υπήρξε ο ηγέτης του Σιχισμού για εικοσιπέντε χρόνια και ολοκλήρωσε την κατασκευή του Χρυσού Ναού στην πόλη Αμριτσάρ, μετά την ίδρυση της πόλης από τον τέταρτο Σιχ-Γκουρού και την κατασκευή μιας τεχνητής λίμνης στο κεντρικό της σημείο.[6][7][8] Επίσης, συνέλεξε τους ύμνους των προηγούμενων Γκουρού και άλλων αγίων σε ένα βιβλίο, το Αντί Γκραντ, το οποίο αποτέλεσε την πρώτη επίσημη έκδοση των ιερών κειμένων του Σιχισμού. Από το Αντί Γκραντ αναδύθηκε το Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, το οποίο ο Γκουρού Αρτζάν τοποθέτησε μέσα στον Χρυσό Ναό.[6]

Ο Γκουρού Αρτζάν αναδιοργάνωσε το σύστημα των μάσαντ, το οποίο εισήγαγε ο Γκουρού Ραμ Ντας, προτείνοντας οι Σιχ να προσφέρουν το ένα δέκατο (ντάσβαντ) του εισοδήματός τους, αν αυτό είναι εφικτό, στη Σιχ οργάνωση, αλλιώς η προσφορά τους να δίνεται με τη μορφή αγαθών ή υπηρεσιών. Καθήκον των μάσαντ δεν ήταν μόνο η συλλογή αυτών των προσφορών, αλλά δίδασκαν επίσης δόγματα του Σιχισμού και τακτοποιούσαν αστικές διαφορές που παρουσιάζονταν στην περιοχή τους. Τα έσοδα από το ντάσβαντ χρησιμοποιούνταν κυρίως για τη χρηματοδότηση της ανέγερσης ιερών ναών (γκουντβάρα) και των λάνγκαρ.[9]

Ο Γκουρού Αρτζάν συνελήφθη υπό τις διαταγές του Αυτοκράτορα των Μουγκάλ, Τζαχανγκίρ, και του ζητήθηκε να ασπαστεί το Ισλάμ.[10][11] Εκείνος αρνήθηκε, βασανίστηκε και εκτελέστηκε το 1606.[10][12] Δεν είναι σαφές στις ιστορικές καταγραφές και σε αυτές των Σιχ αν ο Γκουρού Αρτζάν εκτελέστηκε (πνιγμός) ή πέθανε κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων.[10][13] Το μαρτύριό του θεωρείται ορόσημο στην ιστορία του Σιχισμού.[10][14] Έχει μείνει στην ιστορία ως Σαχίντι Ντίβας του Γκουρού Αρτζάν και μνημονεύεται τον Μάιο ή τον Ιούνιο σύμφωνα με το ημερολόγιο Νανακσάχι που εκδόθηκε από την επιτροπή Shiromani Gurdwara Parbandhak το 2003.[15]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γκουρού Αρτζάν γεννήθηκε στο Γκοϊντβάλ και γονείς του ήταν οι Τζίτα Σόντχι και Μπίμπι Μπάνι. Η Μπίμπι Μπάνι ήταν η κόρη του Γκουρού Αμάρ Ντας και ο άντρας της, ο Τζίτα Σόντχι, έγινε αργότερα γνωστός ως ο Γκουρού Ραμ Ντας. Η γενέτειρα του Γκουρού Αρτζάν τιμάται σήμερα με τον ιερό ναό Τσαουμπάρα Σαχίμπ.[16] Είχε δύο αδελφούς, τους Πρίτι Τσαντ και Μαχάν Ντεβ.[17][18] Διάφοροι Σιχ χρονογράφοι δίνουν ως χρονολογία γέννησής του το 1553 ή το 1563, με το δεύτερο να γίνεται αποδεκτό με επιστημονική συναίνεση ως το πραγματικό έτος γέννησης, και τις 15 Απριλίου ως την αποδεκτή ημερομηνία γέννησης.[19] Ο Γκουρού Αρτζάν πέρασε τα πρώτα 11 χρόνια της ζωής του στο Γκοϊντβάλ και τα επόμενα εφτά μαζί με τον πατέρα του στην Ραμντάσπουρ.[17] Σύμφωνα με καταγραφές των Σιχ, παρέμεινε για δύο χρόνια στη Λαχόρη κατά τη διάρκεια της νιότης του, αφότου τον έστειλε ο πατέρας του να παρευρεθεί στον γάμο του γιου του πρώτου του ξαδέλφου Σαχάρι Μαλ, καθώς επίσης και για να εγκαθιδρύσει εκεί μια Σιχ κοινότητα.[20] Διορίστηκε ως Σιχ-Γκουρού το 1581 μετά τον θάνατο του πατέρα του.[21] Ο Γκουρού Ραμ Ντας ήταν Χάτρι της υπο-κάστας Σόντχι. Με τη διαδοχή του από τον Γκουρού Αρτζάν, η ηγεσία παρέμεινε στην οικογένεια Σόντχι του Γκουρού Ραμ Ντας.[22]

Διαδοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γκουρού Αρτζάν είχε δύο μεγαλύτερα αδέλφια, τους Πρίτι Τσαντ και Μαχάν Ντεβ. Ο Γκουρού Ραμ Ντας επέλεξε τον μικρότερο γιο του, τον Αρτνζάν, ως διάδοχό του, χρίζοντάς τον τον πέμπτο Σιχ-Γκουρού. Ο δεύτερος γιος, ο Μαχάν Ντεβ, επέλεξε να κάνει μια ασκητική ζωή.[23] Η επιλογή του Αρτζάν ως διάδοχο, όπως και για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας διαδοχής των Σιχ-Γκουρού, οδήγησε σε διαφωνίες και εσωτερικές διαιρέσεις ανάμεσα στους Σιχ.[6][24]

Οι καταγραφές των Σιχ σχετικά με τις διαφωνίες διαδοχής γύρω από τον Γκουρού Αρτζάν είναι ασυνεπείς.[23] Στη μία εκδοχή, ο Πρίτι Τσαντ μνημονεύεται ως έντονα αντιτιθέμενος στον Γκουρού Αρτζάν και τη δημιουργία μια φατριάς μέσα στη Σιχ κοινότητα.[25] Οι Σιχ ακόλουθοι του Γκουρού Αρτζάν ονόμασαν τη φατριά του Πρίτι Τσαντ Μίνας (κυριολεκτικά «παλιάνθρωποι»), η οποία κατηγορήθηκε επίσης πως επιχείρησε να δολοφονήσει τον νεαρό Χάργκομπιντ,[26][27] αλλά και για φιλία με πράκτορες Μουγκάλ.[23] Ωστόσο, μια δεύτερη εκδοχή η οποία ανευρίσκεται σε άλλα, ανταγωνιστικά κείμενα τα οποία γράφτηκαν από τον Πρίτι Τσαντ, αντιφάσκουν με την πρώτη εκδοχή. Προσφέρουν μια διαφορετική εξήγηση σχετικά με την απόπειρα εναντίον της ζωής του Χάργκομπιντ και παρουσιάζουν τον μεγαλύτερο γιο του Ραμ Ντας ως αφοσιωμένο στον νεαρότερο αδελφό του, Γκουρού Αρτζάν, αν και αναγνωρίζουν την ύπαρξη διαφωνίας ανάμεσα στα δύο αδέλφια. Αναφέρουν πως ο Πρίτι Τσαντ εγκατέλειψε την Αμριτσάρ, έγινε Σαχίμπ Γκουρού μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Γκουρού Αρτζάν και αμφισβήτησε τη διαδοχή από τον Γκουρού Χάργκομπιντ.[28]

Η κύρια Σιχ-παράδοση αναγνώρισε τον Γκουρού Αρτζάν ως τον πέμπτο Σιχ-Γκουρού και τον Χάργκομπιντ ως τον έκτο.[14][25][29] Ο Αρτζάν, το 1581 και στην ηλικία των 18 ετών, έγινε ο πέμπτος Σιχ-Γκουρού κληρονομώντας τον τίτλο από τον πατέρα του. Μετά την εκτέλεσή του από Μουσουλμάνους αξιωματούχους της Αυτοκρατορίας των Μουγκάλ το 1606, ο γιος του Χάργκομπιντ έγινε ο έκτος Σιχ-Γκουρού.[14]

Μαρτύριο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ιερός ναός Ντέρα Σαχίμπ στη Λαχόρη, Πακιστάν, τιμά το μέρος όπου, σύμφωνα με την παράδοση, ο Γκουρού Αρτζάν πιστεύεται πως πέθανε.

Το μαρτύριο του Γκουρού Αρτζάν κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του από τους Μουγκάλ υπήρξε καθοριστικό, αν και αμφιλεγόμενο, ζητήματα στην ιστορία του Σιχισμού.[30][31]

Οι περισσότεροι Μουγκάλ ιστορικοί θεωρούν την εκτέλεση του Γκουρού Αρτζάν ένα πολιτικό γεγονός, δηλώνοντας πως οι Σιχ είχαν αρχίσει να εμπνέουν φόβο ως κοινωνική ομάδα και οι Σιχ-Γκουρού είχαν αρχίσει να εμπλέκονται ενεργά στις πολιτικές συγκρούσεις του Παντζάμπ.[10][31][N 1] Μια παρόμοια θεωρία αναδύθηκε περίπου στις αρχές του 20ού αιώνα, υποστηρίζοντας πως αυτή ήταν η μία και μοναδική εκτέλεση που διατάχθηκε εκείνη την περίοδο και είχε πολιτικά κίνητρα.[32] Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, υπήρχε μια συνεχιζόμενη διαμάχη μέσα στη δυναστεία των Μουγκάλ ανάμεσα στον Τζαχανγκίρ και τον γιο του, Χουσράου, ο οποίος επαναστάτησε εναντίον του πατέρα του με την ευλογία τον Γκουρού Αρτζάν. Ο Τζαχανγκίρ εξοργίστηκε όταν το έμαθε και έτσι διέταξε την εκτέλεση του Γκουρού.[33][34][6]

Οι καταγραφές των Σιχ, ωστόσο, δίνουν μια διαφορετική εκδοχή, αναφέροντας πως η εκτέλεση του Γκουρού ήταν μέρος μιας συνεχιζόμενης καταδίωξης των Σιχ από τις Ισλαμικές αρχές της Αυτοκρατορίας των Μουγκάλ[35] και πως οι ηγέτες των Μουγκάλ στο Παντζάμπ ανησυχούσαν για την επέκταση της Αίρεσης.[11][31][36] Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Τζαχανγκίρ, Tuzk-e-Jahangiri (Jahangirnama), πάρα πολλοί άνθρωποι πείθονταν από τις διδασκαλίες του Γκουρού Αρτζάν και τον ακολουθούσαν, και αν ο Γκουρού Αρτνζάν δεν ασπαζόταν τον Μουσουλμανισμό, τότε η Αίρεση των Σιχ έπρεπε να εκλείψει.[31][N 1]

Το 1606, ο Γκουρού Αρτζάν φυλακίστηκε στο Φρούριο της Λαχόρη, όπου σύμφωνα με κάποιες πηγές βασανίστηκε και εκτελέστηκε,[11][37] ενώ σύμφωνα με άλλες, οι συνθήκες θανάτου του παραμένουν αδιευκρίνιστες.[31] Οι καταγραφές των Σιχ αναφέρουν πως ο Τζαχανγκίρ ζήτησε πρόστιμο 200,000 ρουπιών και απαίτησε από τον Γκουρού Αρτζάν να σβήσει κάποιους από τους ύμνους που βρίσκονταν στο Άντι Γκραντ, τους οποίους έβρισκε προσβλητικούς. Ο Γκουρού αρνήθηκε να το κάνει κάτι που, σύμφωνα με τους Σιχ, οδήγησε στην εκτέλεσή του.[38] Κάποιες Μουσουλμανικές πηγές, όπως αυτή του Λατίφ τον 19ο αιώνα, λένε πως ο Γκουρού Αρτζάν ήταν δικτατορικός, κάποιος που ζούσε σε μεγαλεία με «δαπανηρές ενδυμασίες» και που είχε αφήσει κατά μέρος τις προσευχές και τα ρούχα του αγίου (φακίρ).[39] Ο σεΐχης Αχμάντ Σιρχιντί επευφήμησε την τιμωρία και εκτέλεση του Γκουρού Αρτζάν, αποκαλώντας τον Σιχ-Γκουρού άπιστο.[40][N 2] Αντίθετα, ο Μίαν Μιρ - ο Σούφι φίλος του Γκουρού Αρτζάν - σύμφωνα με τον Ρίσι Σινγκ, άσκησε πίεση όταν ο Τζαχάνγκιρ διέταξε την εκτέλεση και τη δήμευση της περιουσίας του Γκούρου Αρτζάν και κατάφερε την ανάκληση της δήμευσης..[43]

Κάποιοι μελετητές αναφέρουν πως τα στοιχεία για το αν ο θάνατος του Γκουρού προήλθε έπειτα από εκτέλεση, βασανιστήρια ή πνιγμό (από άλλους) στον ποταμό Ράβι είναι ασαφή.[34][44][45] Ο Τζ. Σ. Γκρίβαλ σημειώνει πως οι Σιχ πηγές από τον δέκατο έβδομο και δέκατο όγδοο αιώνα περιέχουν αντιφατικές αναφορές σχετικά με τον θάνατο του Γκουρού Αρτζάν.[46] Ο Τζον Φ. Ρίτσαρντ αναφέρει πως ο Τζαχανγκίρ ήταν επίμονα εχθρικός απέναντι στη δημοφιλία μη-Ισλαμικών θρησκευτικών φιγούρων, όχι μόνο του Σιχισμού.[47] Ο Μπάι Γκούρντας, ο οποίος είχε ζήσει την ίδια περίοδο με τον Γκουρού Αρτζάν, αναφέρεται από έναν Σιχ χρονογράφο του 17ου αιώνα[48] και σύμφωνα με τη δική αυτόπτη μαρτυρία καταγραφής της ζωής του Γκουρού Αρτζάν, ο Αυτοκράτορας διέταξε τον βασανισμό του Γκουρού μέχρι θανάτου.[49]

Σύμφωνα με μία άλλη πηγή που προέρχεται από τον Ισπανό Ιησουίτη ιεραπόστολο Τζερόμ Χαβιέρ (1549-1617), ο οποίος βρισκόταν στη Λαχόρη εκείνη την περίοδο, λέει πως οι Σιχ προσπάθησαν να πείσουν τον Τζαχανγκίρ να αποδεχτεί ένα μεγάλο αντίτιμο ώστε να μην βασανίσει και σκοτώσει τον Γκουρού Αρτζάν, αλλά δεν τα κατάφεραν.[50] Ο Νταμπιστάν-ι Μαζαχίμπ Μομπάντ αναφέρει πως ο Τζαχανγκίρ βασάνισε τον Γκουρού Αρτζάν με την ελπίδα πως θα έπειθε τον Γκουρού να απαρνηθεί δημόσια τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, αλλά δεν το έκανε και εκτελέστηκε.[51] Ο Τζερόμ Χαβιέρ, εκτιμώντας το θάρρος του Γκουρού Αρτζάν, έγραψε πίσω στη Λισαβόνα πως ο Γκουρού Αρτζάν υπέφερε και βασανίστηκε.[2]

Σύμφωνα με τις καταγραφές των Σιχ, πριν την εκτέλεσή του, ο Γκουρού Αρτζάν καθοδήγησε τον γιο και διάδοχό του Χάργκομπιντ να πάρει τα όπλα και να αντισταθεί στην τυραννία.[52] Η εκτέλεσή του οδήγησε την Αίρεση των Σιχ να οπλιστεί και να αντισταθεί στις διώξεις της ισλαμική κυριαρχίας.[11][53] Ο Μάικλ Μπαρνς αναφέρει πως η αποφασιστικότητα και ο θάνατος του Γκουρού Αρτζάν ενδυνάμωσε την πεποίθηση ανάμεσα στους Σιχ πως «η προσωπική ευσέβεια πρέπει να έχει έναν πυρήνα ηθικής δύναμης. Μια ενάρετη ψυχή πρέπει να είναι μια γενναία ψυχή. Η προθυμία κάποιος να υποβληθεί σε δοκιμασίες για τις πεποιθήσεις του ήταν θρησκευτική επιταγή».[2]

Ιστορικός ρεβιζιονισμός, επανορθώσεις και διαφωνίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υπάρχουν αρκετές ιστορίες και εκδοχές σχετικά με το πώς, πού και γιατί πέθανε ο Γκουρού Αρτζάν.[54][55][56] Πρόσφατες μελέτες[57][58] έχουν αμφισβητήσει πολλές από αυτές τις εκδοχές αποκαλώντας τες φανταστικές ερμηνείες, πως υποστηρίζουν κάποια ατζέντα ή «υπερβάλλουν πάνω σε αποσπασματικά ίχνη αποδεικτικών εγγράφων ιστορικής ανάλυσης». Οι εναλλακτικές αυτές εκδοχές περιλαμβάνουν ιστορίες σχετικά με τον ρόλο του Γκουρού Αρτζάν σε μια σύγκρουση που είχε ο Μουγκάλ Αυτοκράτορας Τζαχανγκίρ με τον γιο του, τον οποίο υποπτευόταν πως προσπαθούσε να οργανώσει πραξικόπημα εναντίον του. Μια άλλη εκδοχή τονίζει τον ρόλο ενός Ινδουιστή ιερέα του Τζαχανγκίρ με το όνομα Τσάντου Σαχ. Αυτός, στη μία εκδοχή, παίρνει εκδίκηση από τον Γκουρού Αρτζάν επειδή δεν πάντρεψε τον γιο του, Χάργκομπιντ, με την κόρη του. Στην άλλη εκδοχή, ο Τσάντου Σαχ αποτρέπει τα βασανιστήρια και την εκτέλεση του Γκουρού Αρτζάν από τους Μουσουλμάνους πληρώνοντας 200,000 ρούπια στον Τζαχανγκίρ, μόνο και μόνο για να πάει μετά στο σπίτι του και να τον βασανίσει συναισθηματικά, σκοτώνοντάς τον.[59] Όλες αυτές οι εκδοχές και οι μετέπειτα διηγήσεις έγιναν δημοφιλείς τον 19ο αιώνα μέσα από την Βρετανική αποικιακή λογοτεχνία, όπως για παράδειγμα μέσα από τη δουλειά του Μαξ Άρθουρ Μακώλιφ.[60]

Αρκετές εναλλακτικές εκδοχές της ιστορίας προσπαθούν να απαλλάξουν τον Τζαχανγκίρ και την αυτοκρατορία των Μουγκάλ από οποιαδήποτε ευθύνη,[55][61] αλλά δεν υπάρχει κανένα ίχνος ή υποστήριξη πάνω σε αυτό στα αποδεικτικά έγγραφα από τις αρχές του 17ου αιώνα, όπως οι καταγραφές από τον Ιησουίτη ιεραπόστολο Τζερόμ Χαβιέρ και τα απομνημονεύματα του ίδιου του Τζαχανγκίρ.[10][12][62]

Επιρροή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η στιγμή που ο Γκουρού Αρτζάν ανακηρύσσεται ο πέμπτος Σιχ-Γκουρού.

Αμριτσάρ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πατέρας του Γκουρού Αρτζάν, ο Γκουρού Ραμ Ντας, ίδρυσε μια πόλη γύρω από μια μεγάλη τεχνητή λίμνη, δίνοντας στην πόλη το όνομά «Ραμντάσπουρ». Ο Γκουρού Αρτζάν συνέχισε την προσπάθεια οικοδόμησης που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του. Κατά την περίοδο της ηγεσίας του, η πόλη επεκτάθηκε, χρηματοδοτούμενη από δωρεές και χτισμένη από εθελοντές. Η περιοχή της λίμνης επεκτάθηκε επίσης, φιλοξενώντας ένα συγκρότημα ναών, με κύριο ναό τον Χαριμαντίρ Σαχίμπ. Μέσα στον ναό, ο Γκουρού Αρτζάν τοποθέτησε το 1604 τα ιερά κείμενα του Σιχισμού.[6] Από την πόλη Ραμντάσπουρ αναδύθηκε η σημερινή πόλη Αμριτσάρ, η οποία αποτελεί το ιερότερο μέρος προσκυνήματος του Σιχισμού.[6][63]

Συνεχίζοντας τις προσπάθειες του πατέρα του, ο Γκουρού Αρτζάν καθιέρωσε την Αμριτσάρ ως κύριο προορισμό προσκυνήματος των Σιχ. Έγραψε μεγάλου όγκου ιερά κείμενα, συμπεριλαμβανομένου και του δημοφιλούς Σουχμάνι Σαχίμπ. Ο Γκουρού Αρτζάν πιστώνεται επίσης με την ολοκλήρωση πολλών ακόμη έργων, όπως τις δεξαμενές νερού Σαντοχσάρ (λίμνη της ειρήνης) και Γκάνγκσαρ (λίμνη του Γκάνγκα), αλλά και την ίδρυση των πόλεων Ταρν Ταράν, Κάρταπουρ και Χάργκομπιντπουρ.[64][65]

Αντί Γκραντ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια από τις διαμάχες της Σιχ κοινότητας μετά τον θάνατο του Γκουρού Ραμ Ντας, ήταν η εμφάνιση νέων ύμνων για τους οποίους υπήρχαν ισχυρισμοί πως έγραψε ο Γκουρού Νάνακ Ντεβ. Σύμφωνα με τους ακόλουθους του Γκουρού Αρτζάν, αυτοί οι ύμνοι ήταν διαστρεβλωμένοι και ψεύτικοι, με κάποιους να κατηγορούν τον Πρίτι Τσαντ και τους ακολούθους τους πως τους συνέθεσαν και διακίνησαν.[23][66] Η ανησυχία και η πιθανότητα λάθος προπαγάνδας, ανήθικων διδασκαλιών και μη αυθεντικών Γκουρμπάνι, οδήγησε τον Γκουρού Αρτζάν να ξεκινήσει μια μεγάλη προσπάθεια να συλλέξει, να μελετήσει, να εγκρίνει και να συντάξει ένα επίσημο γραπτό ιερό κείμενο το 1604, το οποίο ονομάστηκε Αντί Γκραντ και απετέλεσε την πρώτη έκδοση των ιερών κειμένων του Σιχισμού.[26][28] Η σύνθεση ύμνων του Πρίτι Τσαντ και των ακολούθων του διατηρήθηκαν στα μίνα κείμενα του Σιχισμού, ενώ η βασική και μεγαλύτερη Σιχ παράδοση υιοθέτησε τα ιερά κείμενα που βρίσκονται στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ, το οποίο προέκυψε τελικά από το Αντί Γκραντ.[28][67]

Σύμφωνα με τη Σιχ παράδοση, ο Γκουρού Αρτζάν συνέταξε το Αντί Γκραντ συλλέγοντας ύμνους από προηγούμενους Γκουρού από διάφορα μέρη και, στη συνέχεια, απέρριψε αυτούς που θεώρησε ψεύτικους ή απέκλιναν από τις διδασκαλίες των Γκουρού.[68] Η εγκεκριμένη συλλογή περιελάμβανε ύμνους από τους πρώτους τέσσερις Γκουρού του Σιχισμού, αυτούς που συνέθεσε ο ίδιος, καθώς και 17 Ινδουιστικές και 2 Μουσουλμανικές ραψωδίες.[69][70] Η σύνταξη, σύμφωνα με καταγραφές των Σιχ, ολοκληρώθηκε στις 30 Αυγούστου 1604 και το ιερό κείμενο εγκαταστάθηκε μέσα στον Χαριμαντίρ Σαχίμπ δύο μέρες αργότερα, την 1η Σεπτεμβρίου 1604.[71]

Ο Γκουρού Αρτζάν ήταν ένας καλός ποιητής και συνέθεσε συνολικά 2218 ύμνους, περισσότερους από το ένα τρίτο των ύμνων που βρίσκονται στο Γκουρού Γκραντ Σαχίμπ και συλλογή η οποία αποτελεί και τη μεγαλύτερη σε μέγεθος σε σχέση με των άλλων Γκουρού. Σύμφωνα με τους Κρίστοφερ Σακλ και Άρβιντ-Παλ Σινγκ Μαντέρ, οι συνθέσεις του Γκουρού Αρτζάν συνδυάζουν έναν πνευματικό μήνυμα με μια «εγκυκλοπαιδική γλωσσική επιτήδευση».[72]

Μετά την ολοκλήρωση και εγκατάσταση του Αντί Γκραντ στον ναό Χαριμαντίρ Σαχίμπ, ο Αυτοκράτορας Ακμπάρ πληροφορήθηκε για αυτήν την εξέλιξη μαζί με τον ισχυρισμό πως τα κείμενα περιείχαν διδασκαλίες εχθρικές προς το Ισλάμ. Έτσι, διέταξε να του σταλεί ένα αντίγραφο, με τον Γκουρού Αρτζάν να το στέλνει σε ένα τάλι (πιάτο), συνοδευόμενο από το μήνυμα:

Σε αυτό το πιάτο θα βρεις τρία πράγματα - αλήθεια, ειρήνη και διαλογισμό:
σε αυτό, επίσης, το νέκταρ «νάμα» το οποίο είναι η στήριξη όλης της ανθρωπότητας.

— AG 1429, Μετάφραση από Γουίλιαμ Όουεν Κόουλ και Πιάρα Σινγκ Σαμπχί[73]

Το βιβλίο Akbarnama του Αμπούλ-Φαζλ Άλαμι, αναφέρει πως ο Γκουρού Αρτζάν συνάντησε τον Αυτοκράτορα Ακμπάρ και την πομπή του το 1598. Σύμφωνα με τον Λουίς Φενέχ, αυτή η συνάντηση πιθανότατα επηρέασε την εξέλιξη της Σιχ χειρογραφίας και της μεταγενέστερης στρατιωτικής παράδοσης.[74]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Το παρακάτω προέρχεται από τα απομνημονεύματα του Τζαχανγκίρ:
    Υπήρχε ένας Ινδουιστής με το όνομα Αρτζάν στο Γκοϊντβάλ στις όχθες του ποταμού Ύφαση. Προσποιούμενος πως είναι πνευματικός ηγέτης, έχει κερδίσει αφοσιωμένους Ινδούς ακόλουθους, τόσο μυαλωμένους όσο κι ακόμα περισσότερους αφελείς, ηλίθιους Μουσουλμάνους μεταδίδοντας τους ισχυρισμούς του πως είναι άγιος. Τον αποκαλούν γκουρού. Πολλοί ηλίθιοι από όλα τα μέρη έχουν προσφύγει σε αυτόν και πιστεύουν σε αυτόν μυστικά. Για τρεις ή τέσσερις γενιές πλασάρουν τα ίδια πράγματα. Εδώ και αρκετό καιρό σκεφτόμουν πως είτε αυτή η ψεύτικη συναλλαγή πρέπει να εξολοθρευτεί είτε αυτός θα πρέπει να έρθει στην αγκαλιά του Ισλάμ. Ακόμα, όταν ο Χουσράου πήγε εκεί, αυτός ο ασήμαντος μικρός τύπος ήθελε να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτόν. Ο Χουσράου πέρασε από την κατοικία του και ο Αρτζάν βγήκε έξω και είχε μια συζήτηση μαζί του. Δίνοντάς του κάποια στοιχειώδη πνευματικά διδάγματα που έμαθε δεξιά κι αριστερά, τον σημάδεψε με ένα σαφρόν στο μέτωπο, το οποίο ονομάζεται γκάσγκα στο ιδίωμα των Ινδουιστών και το οποίο θεωρείται καλοτυχία. Όταν αυτό αναφέρθηκε σε εμένα, συνειδητοποίησα το πόσο τέλεια ψεύτικος ήταν και διέταξα να τον φέρουν σε εμένα. Έδωσα τα σπίτια και τις κατοικίες του, όπως και αυτές των παιδιών του, στον Μουρτάζα Χαν, διέταξα την κατάσχεση των αγαθών του και την εκτέλεσή του. – Απομνημονεύματα του Αυτοκράτορα Τζαχανγκίρ, Jahangirnama 27b-28a, (Μετάφραση: Wheeler M. Thackston)[12]
  2. ↑ Το παρακάτω προέρχεται από καταγραφές του Σεΐχη Αχμάντ Σιρχιντί, οι οποίες γράφτηκαν μετά την τιμωρία και την εκτέλεση του Γκουρού Αρτζάν:
    Αυτές τις μέρες ο καταραμένος άπιστος του Γκοϊντβάλ ευτυχώς σκοτώθηκε. Αυτό αποτελεί μεγάλη ήττα για τους αδίστακτους Ινδουιστές. Με οποιαδήποτε πρόθεση και σκοπό σκοτώνονται - η ταπείνωση των απίστων είναι ζωή για τους Μουσουλμάνους. Πριν αυτός ο Καφίρ (άπιστος) σκοτωθεί, είχα δει ένα όνειρο πως ο Αυτοκράτορας είχε καταστρέψει το στέμμα από το κεφάλι της απιστίας. Είναι αλήθεια πως αυτός ο άπιστος [ο Γκουρού Αρτζάν] ήταν ο αρχηγός των απίστων και ο ηγέτης των Καφίρ. Το θέμα της επιβολής τζιζία (φόρος σε μη Μουσουλμάνους) σε αυτούς είναι για να ταπεινώσει και να προσβάλει τους Καφίρ και ο τζιχάντ εναντίον τους και η εχθρότητα προς αυτούς είναι αναγκαιότητα για τη μωαμεθανική πίστη. – Σεΐχης Αχμάντ Σιρχιντί, Γράμμα προς τον Μουρτάζα Χαν, Σχετικά με την εκτέλεση του Γκουρού Αρτζάν[10][41][42]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Arjan, Sikh Guru». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 5 Μαΐου 2015. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Michael Barnes (2012). Interreligious learning: dialogue, spirituality, and the Christian imagination. Cambridge University Press. σελίδες 245–246. ISBN 978-1-107-01284-4. In that way, their good Pope died, overwhelmed by the sufferings, torments and dishonours. – Jerome Xavier, Letter to Gasper Fernandes in Lisbon, On the execution of Guru Arjan 
  3. ↑ Christian Dehsen (1999). Philosophers and religious leaders. Routledge. σελ. 14. ISBN 978-1-57958-182-4. 
  4. ↑ Hew Mcleod (1997). Sikhism. London: Penguin Books. σελ. 28. ISBN 0-14-025260-6. 
  5. ↑ William Owen Cole· Piara Singh Sambhi (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. σελ. 24. ISBN 978-1-898723-13-4. He was the first Guru to have been born a Sikh. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 Christopher Shackle· Arvind Mandair (2013). Teachings of the Sikh Gurus: Selections from the Sikh Scriptures. Routledge. σελίδες xv–xvi. ISBN 978-1-136-45101-0. 
  7. ↑ Pardeep Singh Arshi (1989). The Golden Temple: history, art, and architecture. Harman. σελίδες 5–7. ISBN 978-81-85151-25-0. 
  8. ↑ Louis E. Fenech· W. H. McLeod (2014). Historical Dictionary of Sikhism. Rowman & Littlefield Publishers. σελ. 33. ISBN 978-1-4422-3601-1. 
  9. ↑ DS Dhillon (1988). Sikhism Origin and Development. Atlantic Publishers. σελίδες 213–215, 204–207. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 29-62. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Lyman Kulathungam (2012). Quest : Christ amidst the quest. Wipf. σελίδες 175–177. ISBN 978-1-61097-515-5. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Jahangir, Emperor of Hindustan (1999). The Jahangirnama: Memoirs of Jahangir, Emperor of India. Μτφρ. Wheeler M. Thackston. Oxford University Press. σελ. 59. ISBN 978-0-19-512718-8. 
  13. ↑ Louis E. Fenech. Martyrdom in the Sikh Tradition. Oxford University Press. σελίδες 118–121. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 WH McLeod (1989). The Sikhs: History, Religion, and Society. Columbia University Press. σελίδες 26–51. ISBN 978-0231068154. 
  15. ↑ Eleanor Nesbitt (2016). Sikhism: a Very Short Introduction. Oxford University Press. σελίδες 6, 122–123. ISBN 978-0-19-874557-0. 
  16. ↑ G. S. Randhir (1990). «Chaubara Sahib - Goindwal». Sikh Shrines in India. Publications Division Ministry of Information & Broadcasting. ISBN 9788123022604. 
  17. ↑ 17,0 17,1 Arvind-pal Singh Mandair (2013). Sikhism: A Guide for the Perplexed. Bloomsbury. σελίδες 39–40. 
  18. ↑ Hew Mcleod (1997). Sikhism. London: Penguin Books. σελ. 26. ISBN 0-14-025260-6. 
  19. ↑ Pashaura Singh (2006). Life and Work of Guru Arjan: History, Memory, and Biography in the Sikh Tradition. Oxford University Press. σελίδες 50, 64, 98. 
  20. ↑ Life and Work of Guru Arjan: History, Memory, and Biography in the Sikh Tradition. Oxford University Press. 2006. σελ. 69. 
  21. ↑ Sikhism. University of Hawaii Press. 
  22. ↑ J.S. Grewal (1990). The Sikhs of the Punjab, Volumes 2-3. Cambridge University Press. σελ. 46. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Hardip Singh Syan (2013). Sikh Militancy in the Seventeenth Century: Religious Violence in Mughal and Early Modern India. I.B.Tauris. σελίδες 50–52. ISBN 978-1-78076-250-0. 
  24. ↑ J. S. Grewal (1998). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. σελίδες 54–55, 62–63. ISBN 978-0-521-63764-0. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Prītama Siṅgha (1992). Bhai Gurdas. σελίδες 27–28. ISBN 978-8172012182. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Louis E. Fenech· W. H. McLeod (2014). Historical Dictionary of Sikhism. Rowman & Littlefield Publishers. σελ. 39. ISBN 978-1-4422-3601-1. 
  27. ↑ W. H. McLeod (2009). The A to Z of Sikhism. Scarecrow Press. σελ. 20. ISBN 978-0-8108-6344-6. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Pashaura Singh· Louis E. Fenech (2014). The Oxford Handbook of Sikh Studies. Oxford University Press. σελίδες 171–172. ISBN 978-0-19-969930-8. 
  29. ↑ DS Dhillon (1988). Sikhism Origin and Development. Atlantic Publishers. σελίδες 99–110. 
  30. ↑ Singh Pashaura (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 29. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-03-03. https://web.archive.org/web/20160303175032/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. Ανακτήθηκε στις 2019-11-04. «The most controversial issue in Sikh history is related to Guru Arjan’s execution in Mughal custody. A number of interpretations of this event have emerged in scholarly and quasi-scholarly writings.». 
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 W.H. McLeod (2009). The A to Z of Sikhism. Scarecrow Press. σελ. 20. ISBN 9780810863446. The Mughal rulers of the Punjab were evidently concerned with the growth of the Panth, and in 1605 the Emperor Jahangir made an entry in his memoirs, the Tuzuk-i-Jahāṅgīrī, concerning Guru Arjan's support for his rebellious son Khusrau Mirza. Too many people, he wrote, were being persuaded by his teachings, and if the Guru would not become a Muslim, the Panth had to be extinguished. Jahangir believed that Guru Arjan was a Hindu who pretended to be a saint, and that he had been thinking of forcing Guru Arjan to convert to Islam or his false trade should be eliminated, for a long time. Mughal authorities seem plainly to have been responsible for Arjan's death in custody in Lahore, and this may be accepted as an established fact. Whether death was by execution, the result of torture, or drowning in the Ravi River remains unresolved. For Sikhs, Arjan is the first martyr Guru. 
  32. ↑ Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 29. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. «Similarly, in the early decades of twentieth century Beni Prasad treated this whole affair as “a single execution due primarily to political reasons.». 
  33. ↑ Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society (1): 32-33. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. 
  34. ↑ 34,0 34,1 Rajmohan Gandhi. Punjab:A History from Aurangzeb to Mountbatten. Aleph Book Company. σελ. 34. ISBN 9789383064410. Jahangir, Akbar's son and successor, had ordered the execution. We know from Jahangir's own handwriting that he was jealous of Guru Arjan Dev's popularity and that a gesture from the Guru towards Khusrau, a son rebelling against Jahangir, had outraged him. 
  35. ↑ Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 29. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. «In contrast to this viewpoint, however, most of the Sikh scholars have vehemently presented this event as the first of the long series of religious persecutions that Sikhs suffered at the hands of Mughal authorities.». 
  36. ↑ J. S. Grewal (1998). The Sikhs of the Punjab. Cambridge University Press. σελίδες 63–64. ISBN 978-0-521-63764-0. 
  37. ↑ Pashaura Singh (2006). Life and Work of Guru Arjan: History, Memory, and Biography in the Sikh Tradition. Oxford University Press. σελίδες 23, 217–218. ISBN 978-0-19-567921-2. 
  38. ↑ Kamala Nayar (2004). The Sikh Diaspora in Vancouver: Three Generations Amid Tradition, Modernity & Multiculturalism. σελ. 123. ISBN 9780802086310. 
  39. ↑ Rishi Singh. State Formation and the Establishment of Non-Muslim Hegemony: Post-Mughal 19th-century Punjab. SAGE Publications India. σελίδες 40–41. ISBN 9789351505044. Latif, writing his work in 19th century, states that Guru Arjan assumed dictatorship, and adds that he was the first one to lay aside the rosary and the garb of a fakir, and dressed himself in costly attire and converted the saintly gaddi (the seat) of his pious predecessors into a princely rostrum. He adds that Guru Arjan kept fine horses and elephants, and lived in splendour. 
  40. ↑ Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 34. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. }}
  41. ↑ Sirhindi, Maktubat-i Imam-i Rabbani, I-iii, letter No. 193, pp. 95-6
  42. ↑ Friedman Yohanan (1966). Shaikh Ahmad Sirhandi: An Outline of His Image in the Eyes of Posterity. McGill University. σελίδες 110–112. 
  43. ↑ Rishi Singh. State Formation and the Establishment of Non-Muslim Hegemony: Post-Mughal 19th-century Punjab. SAGE Publications India. σελ. 35. ISBN 9789351505044. 
  44. ↑ W.H. McLeod (2009). The A to Z of Sikhism. Scarecrow Press. σελ. 20. ISBN 9780810863446. 
  45. ↑ A.S. Bhalla (2008). In Search of Roots: Guru Amar Das and Bhallas. Rupa & Co. σελ. 20. ISBN 9788129113337. 
  46. ↑ J.S. Grewal (1998). Chris Bayly· Gordon Johnson· John F. Richards, επιμ. The Sikhs of the Punjab. The New Cambridge History of India. Cambridge: Cambridge University Press. σελίδες 63-64. 
  47. ↑ John F. Richards (1993). Chris Bayly· Gordon Johnson· John F. Richards, επιμ. The Mughal Empire. The New Cambridge History of India. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 97. 
  48. ↑ Vir Singh, επιμ. (1997). Varam Bahi Gurdas Satki (9η έκδοση). New Delhi: Bhai Vir Singh Sahitya Sadan. σελ. 386. 
  49. ↑ Prītama Siṅgha (1992). Bhai Gurdas. σελίδες 25–32. ISBN 978-8172012182. 
  50. ↑ Father Jerome to Father Gasper Fernandes, (BM add MS 9854, ff. 38-52), 1617, in Sicques, Tigers or Thieves: Eyewitness Accounts of the Sikhs (1606-1809). Eds. Amandeep Singh Madra and Parmjit Singh. Palgrave Macmillan, 2004, p. 7.
  51. ↑ Mobad', Dabistan-i Mazahib (2001). J.S. Grewal· Irfan Habib, επιμ. Sikh history from Persian sources. Tulika: Indian History Congress. σελ. 67. 
  52. ↑ W.H. McLeod (2009). The A to Z of Sikhism. Scarecrow Press. σελίδες 20–21. ISBN 9780810863446. 
  53. ↑ Pashaura Singh· Louis Fenech (2014). The Oxford handbook of Sikh studies. Oxford University Press. σελίδες 236–237. ISBN 9780199699308. 
  54. ↑ Sajida S. Alvi (1987). Religion and State during the Reign of Mughal Emperor Jahangir (1605-27): Nonjuristical Perspectives. Studia Islamica. σελίδες 113–114. 
  55. ↑ 55,0 55,1 Pashaura Singh (2006). Life and work of Guru Arjan: history, memory, and biography in the Sikh tradition. Oxford University Press. σελίδες 211–219, 233. ISBN 978-0-19-567921-2. 
  56. ↑ Rajmohan Gandhi (1999). Revenge and reconciliation. New Delhi New York, NY: Penguin Books. σελίδες 93–95. ISBN 978-0-14-029045-5. 
  57. ↑ Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martyrdom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 38-39. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf. 
  58. ↑ Louis Fenech (2001). «Martyrdom and the Execution of Guru Arjan in Early Sikh Sources». Journal of the American Oriental Society 121 (1): 20-31. https://www.jstor.org/stable/606726. 
  59. ↑ Kirpal Singh (2000). Perspectives on Sikh Gurus. National Book Shop. σελίδες 125–127. 
  60. ↑ Max Arthur Macauliffe (1883). The Sikh Religion: Its Gurus, Sacred Writings and Authors. 3. ISBN 978-8187526032. 
  61. ↑ Pashaura Singh (2011). «Reconsidering the Sacrifice of Guru Arjan». Journal of Punjab Studies (University of California Press) 18 (1&2): 295-316. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-09-24. https://web.archive.org/web/20150924022617/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal/v18_1-2/articles/11_InResponse.pdf. Ανακτήθηκε στις 2019-11-04. 
  62. ↑ Louis E. Fenech (2010). «Martyrdom: W.H. McLeod and his Students». Journal of Punjab studies (University of California Press) 17 (1&2): 75-94. 
  63. ↑ W.H. McLeod (1990). Textual Sources for the Study of Sikhism. University of Chicago Press. σελίδες 28–29. ISBN 978-0-226-56085-4. 
  64. ↑ Mohinder Singh Joshi (1994). Guru Arjan Dev. Sahitya Akademi. σελίδες 6–8. ISBN 978-81-7201-769-9. 
  65. ↑ Arvind-Pal Singh Mandair (2013). Sikhism: A Guide for the Perplexed. Bloomsbury Academic. σελίδες 42–43. ISBN 978-1-4411-5366-1. 
  66. ↑ W.H. McLeod (1990). Textual Sources for the Study of Sikhism. University of Chicago Press. σελίδες 29–30. ISBN 978-0-226-56085-4. 
  67. ↑ Hardip Singh Syan (2013). Sikh Militancy in the Seventeenth Century: Religious Violence in Mughal and Early Modern India. I.B.Tauris. σελίδες 52–54. ISBN 978-1-78076-250-0. 
  68. ↑ Joshi Mohinder (1994). Guru Arjan Dev. Sahitya Akademi. σελ. 4. ISBN 9788172017699. 
  69. ↑ Joshi Mohinder (1994). Guru Arjan Dev. Sahitya Akademi. σελίδες 4–5. ISBN 9788172017699. 
  70. ↑ Nikky-Guninder Kaur Singh (2011). Sikhism: An Introduction. New York. σελ. 30. 
  71. ↑ Kristin Largen (2017). Finding God Among our Neighbors, Volume 2: An Interfaith Systematic Theology. Minneapolis: Fortress Press. σελ. 39. ISBN 9781506423302. 
  72. ↑ Christopher Shackle· Arvind Mandair (2013). Teachings of the Sikh Gurus: Selections from the Sikh Scriptures. Routledge. σελίδες xviii–xix, xxii. ISBN 978-1-136-45101-0. 
  73. ↑ William Owen Cole· Piara Singh Sambhi (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. σελ. 26. ISBN 978-1-898723-13-4. 
  74. ↑ Louis Fenech (2014). Pashaura Singh· Louis E. Fenech, επιμ. The Oxford Handbook of Sikh Studies. Oxford University Press. σελίδες 45–46. ISBN 978-0-19-969930-8. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Jahangir, Emperor of Hindustan (1909). Henry Beveridge, επιμ. The Tuzuk-i-Janhangīrī or Memoirs of Jahāngīr. Μτφρ. Alexander Rogers. London: Royal Asiatic Society. 
  2. Syad Muhammad Latif. History of the Panjab. Ludhiana, Punjab, India: Kalyani Publishers. ISBN 978-81-7096-245-8. 
  3. Dr. Harjinder Singh Majhail (2010). Philosophy of 'Charhdi Kala' and Higher State of Mind in Sri Guru Granth Sahib. Jalandhar, Punjab, India: Deepak Publishers. ISBN 81-88852-96-1. 
  4. Dr Harjinder Singh Dilgeer. SIKH HISTORY IN 10 VOLUMES. Brussels, Belgium: The Sikh University Press. ISBN 2-930247-41-X. 
Προκάτοχος
Γκουρού Ραμ Ντας 		Σιχ-Γκουρού
1 Σεπτεμβρίου 1581 - 25 Μαΐου 1606 		Διάδοχος
Γκουρού Χάργκομπιντ
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γκουρού_Αρντζάν&oldid=10467489"