Χαγιαμπούσα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Χαγιαμπούσα
ΟργανισμόςJapan Aerospace Exploration Agency
Χαρακτηριστικά αποστολής
Πύραυλος φορέαςM-V
Ημερομηνία εκτόξευσης9  Μαΐου 2003
Τόπος εκτόξευσηςΔιαστημικό Κέντρο Ουτσινούρα
COSPAR ID2003-019A
Μάζα510 κιλά
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Χαγιαμπούσα (はやぶさ, Hayabusa), λέξη που στην ιαπωνική γλώσσα σημαίνει «πετρίτης», ήταν μη επανδρωμένο αυτόματο διαστημικό σκάφος, που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από την Ιαπωνική Αεροδιαστημική Εξερευνητική Υπηρεσία (JAXA) με στόχο να επιστρέψει ένα δείγμα υλικού από έναν αστεροειδή, κάτι που θα γινόταν για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Το υποψήφιο συγκεκριμένο ουράνιο σώμα ήταν ο μικρός γεωπλήσιος αστεροειδής 25143 Ιτοκάβα, που είχε ανακαλυφθεί μόλις το 1998 και έχει μήκος μόλις μισό χιλιόμετρο (ακριβέστερες διαστάσεις 535 × 294 × 209 μέτρα).

Το Χαγιαμπούσα, γνωστό πριν την εκτόξευσή του με την ονομασία MUSES-C (Mu Space Engineering Spacecraft C), εκτοξεύθηκε στις 9 Μαΐου 2003 και έφθασε στον Ιτοκάβα στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2005. Πρώτα μελέτησε από μικρή απόσταση το σχήμα, την περιστροφή, την τοπογραφία, το χρώμα, τη σύσταση και την πυκνότητα του αστεροειδή. Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2005, προσεδαφίστηκε στον Ιτοκάβα και συνέλεξε δείγματα με τη μορφή κόκκων, τα οποία το σκάφος μετέφερε στη Γη μέσα σε ειδική κάψουλα στις 13 Ιουνίου 2010.

Το σκάφος διέθετε και μια αποσπώμενη μονάδα προσεδαφίσεως, τη MINERVA, η οποία απέτυχε να φθάσει στην επιφάνεια.

«Πρωτιές» της αποστολής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Ντένις Μούρα (αριστερά) και Γιουνιτσίρο Καβαγκούτσι (δεξιά) στο Διεθνές Αστροναυτικό Συνέδριο του 2010

Μολονότι άλλα μη επανδρωμένα διαστημόπλοια, όπως τα Galileo και NEAR Shoemaker, είχαν επισκεφθεί αστεροειδείς αρκετά χρόνια νωρίτερα, το Χαγιαμπούσα ήταν το πρώτο στην ιστορία που έφερε στη Γη ένα δείγμα υλικού, ώστε να αναλυθεί με πολύ περισσότερες δυνατότητες.[1]

Επιπλέον, το Χαγιαμπούσα υπήρξε το πρώτο σκάφος που ήταν σχεδιασμένο όχι μόνο να προσεδαφιστεί πάνω σε αστεροειδή, αλλά και να αναχωρήσει στη συνέχεια (το NEAR Shoemaker προσεδαφίστηκε στον 433 Έρωτα το 2000, αλλά δεν ήταν σχεδιασμένο ως προσεδαφιστής και απενεργοποιήθηκε μετά την άφιξή του). Με τεχνικούς όρους, το Χαγιαμπούσα δεν ήταν σχεδιασμένο να «προσεδαφιστεί» ακριβώς, αλλά απλώς να αγγίξει την επιφάνεια με τη συσκευή του ανακτήσεως δείγματος και μετά να απομακρυνθεί. Ωστόσο, ήταν το πρώτο σκάφος σχεδιασμένο εξαρχής να έλθει σε επαφή με την επιφάνεια αστεροειδή. Παρά το γεγονός αυτό, το σκάφος πράγματι προσεδαφίστηκε και παρέμεινε στην επιφάνεια του Ιτοκάβα επί μισή ώρα περίπου.

Χαρακτήρας της αποστολής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γιουνιτσίρο Καβαγκούτσι του ιαπωνικού Ινστιτούτου Διαστήματος και Αστροναυτικής Επιστήμης ορίσθηκε ως επικεφαλής της αποστολής.[2] Το Χαγιαμπούσα, που είχε μάζα κατά την αναχώρηση 510 χιλιόγραμμα (380 χωρίς τα προωθητικά), εκτοξεύθηκε στις 9/5/2003, ώρα 04:29:25 UTC, πάνω σε πύραυλο-φορέα M-V (Μι-5), από το Διαστημικό Κέντρο Ουτσινούρα (γνωστό τότε ως «Διαστημικό Κέντρο Καγκοσίμα»). Μετά την εκτόξευση, το όνομα του διαστημοπλοίου άλλαξε από το αρχικό MUSES-C στο Χαγιαμπούσα. Οι ιοντικοί κινητήρες του σκάφους (4 διαφορετικές μονάδες), λειτουργώντας σχεδόν συνεχώς επί δύο χρόνια, έθεσαν το Χαγιαμπούσα σε ειδική τροχιά γύρω από τον Ήλιο, ώστε να πλησιάσει με μικρή ταχύτητα τον Ιτοκάβα. Κατά την άφιξή του, το σκάφος δεν τέθηκε σε τροχιά γύρω από τον αστεροειδή, εξαιτίας της αμελητέας του βαρύτητας, αλλά παρέμεινε σε ταυτόσημη ηλιοκεντρική τροχιά δίπλα του.

Το Χαγιαμπούσα επισκόπησε αρχικώς την επιφάνεια του αστεροειδή από ασφαλή απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων (τη λεγόμενη «θέση πύλης»). Στη συνέχεια μετακινήθηκε πλησιέστερα στην επιφάνεια και τέλος επεχείρησε μία σειρά ομαλών προσεδαφίσεων. Αυτόνομη οπτική πλοήγηση χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα κατά τη φάση αυτή της αποστολής, επειδή οι καθυστερήσεις στην επικοινωνία ήταν απαγορευτικά μεγάλες για τη διακυβέρνηση από τη Γη σε πραγματικό χρόνο. Τη στιγμή που το σκάφος άγγιξε την επιφάνεια με το κέρας συλλογής υλικού, ήταν προγραμματισμένο να εκτοξεύσει μικροσκοπικά βλήματα στην επιφάνεια και μετά να συλλέξει τα σωματίδια που θα τινάζονταν.

Μετά από λίγους μήνες δίπλα στον Ιτοκάβα, το Χαγιαμπούσα θα πυροδοτούσε τους κινητήρες του για να αρχίσει το ταξίδι της επιστροφής στη Γη. Αυτό καθυστέρησε εξαιτίας προβλημάτων στον προσανατολισμό και τους κινητήρες του σκάφους.

Ως προς την αποστολή, η JAXA είχε καθορίσει πριν την εκτόξευση του σκάφους τα ακόλουθα κριτήρια επιτυχίας και αντίστοιχα «σκορ» για αυτά τα ορόσημα της αποστολής.[3] Καθώς φαίνεται από αυτά, το Χαγιαμπούσα αποτελούσε μία βάση για δοκιμές νέων τεχνολογιών, ιδίως των πρώτων παγκοσμίως ιοντικών κινητήρων με επιτάχυνση με μικροκύματα.

Μοντέλο του σκάφους σε ημικλίμακα (1:2) στο IAC το 2010
Ομοίωμα της κάψουλας δειγμάτων στη JAXA
Κριτήρια επιτυχίας για το Χαγιαμπούσα Βαθμοί Επίδοση
Λειτουργία των ιοντικών κινητήρων 50 βαθμοί επιτυχία
Λειτουργία των ιοντικών κινητήρων για περισσότερες από 1000 ώρες 100 βαθμοί επιτυχία
Ελιγμός διελεύσεως από τη Γη για αύξηση ταχύτητας 150 βαθμοί επιτυχία
Συνάντηση με τον Ιτοκάβα με αυτόνομη πλοήγηση 200 βαθμοί επιτυχία
Επιστημονική παρατήρηση του Ιτοκάβα 250 βαθμοί επιτυχία
Προσεδάφιση και συλλογή δειγμάτων 275 βαθμοί επιτυχία
Ανάκτηση της κάψουλας με τα δείγματα 400 βαθμοί επιτυχία
Ανάλυση των δειγμάτων 500 βαθμοί επιτυχία

Ο μίνι-προσεδαφιστής MINERVA[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Χαγιαμπούσα έφερε μία πολύ μικρή μονάδα προσεδαφίσεως (ζύγιζε μόλις 591 γραμμάρια και είχε διαστάσεις 10 επί 12 εκατοστόμετρα), τη MINERVA (συντομογραφία της φράσεως MIcro-Nano Experimental Robot Vehicle for the Asteroid = «Μικρο-Νανο Πειραματικό Ρομποτικό Όχημα για τον Αστεροειδή», δείτε επίσης Μινέρβα). Ωστόσο, ένα σφάλμα κατά την ανάπτυξή της είχε ως αποτέλεσμα την αποτυχία της.

Η MINERVA τροφοδοτείτο με ηλιακή ενέργεια και ήταν σχεδιασμένη για να εκμεταλλευθεί το ότι η βαρύτητα του αστεροειδή ήταν αμελητέα, ώστε να εκτελέσει μια σειρά αλμάτων στην επιφάνεια, μεταδίδοντας εικόνες από τις κάμερές της στο μητρικό σκάφος όποτε τα δύο τους βρίσκονταν σε οπτική επαφή.[4]

Η MINERVA αναπτύχθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2005. Η εντολή απελευθερώσεώς της στάλθηκε από τη Γη, αλλά προτού φθάσει στο σκάφος, ο υψομετρητής του Χαγιαμπούσα μέτρησε την απόστασή του από την επιφάνεια του αστεροειδή σε μόλις 44 μέτρα κι έτσι άρχισε αυτομάτως μία ακολουθία διατηρήσεως ύψους. Ως αποτέλεσμα, όταν η εντολή από τη Γη έφθασε, η MINERVA αποσπάσθηκε από το σκάφος ενώ το τελευταίο ανέβαινε, και σε μεγαλύτερο υψόμετρο από αυτό που είχε σχεδιασθεί, οπότε η MINERVA διέφυγε από την έλξη του Ιτοκάβα και χάθηκε για πάντα στο διάστημα.[5][6]

Σημασία της επιστήμης και της μηχανικής της αποστολής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κατανόηση των αστεροειδών βασιζόταν πολύ σε δείγματα από μετεωρίτες, αλλά είναι δυσχερής η ταυτοποίηση των μετεωριτών με τους αντίστοιχους αστεροειδείς από τους οποίους προήλθαν. Το Χαγιαμπούσα έλυσε αυτό το πρόβλημα προσφέροντας ανέγγιχτα δείγματα από συγκεκριμένο και μελετημένο αστεροειδή. Γεφύρωσε έτσι το χάσμα μεταξύ δεδομένων παρατηρήσεων από το έδαφος και εργαστηριακών αναλύσεων μετεωριτών (και κοσμικής σκόνης).[7]

Η αποστολή του Χαγιαμπούσα είχε και μεγάλη σημασία από απόψεως μηχανικής και τεχνολογίας για την JAXA. Επέτρεψε, μεταξύ άλλων, την περαιτέρω δοκιμή και έλεγχο των τεχνικών στα πεδία των κινητήρων ιόντων, της αυτόνομης και οπτικής πλοηγήσεως, των διαστημικών τηλεπικοινωνιών και της κινήσεως πολύ κοντά σε ουράνια σώματα με πολύ μικρή βαρύτητα.

Αλλαγές στο πρόγραμμα της αποστολής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πέρα από την αποτυχία με τη MINERVA, ο προγραμματισμός της αποστολής του Χαγιαμπούσα τροποποιήθηκε αρκετές φορές, τόσο πριν, όσο και μετά την εκτόξευση:

  • Το σκάφος ήταν αρχικώς προγραμματισμένο να εκτοξευθεί τον Ιούλιο του 2002, με άλλους αστεροειδείς ως στόχους (βλ. επόμενη ενότητα). Αλλά μία αποτυχία του ιαπωνικού πυραύλου M-5 τον Ιούλιο του 2000 ανέβαλε την εκτόξευση. Ως αποτέλεσμα, άλλαξε και ο αστεροειδής-στόχος.[8]
  • Το Χαγιαμπούσα επρόκειτο να τοποθετήσει ένα μικρό τροχήλατο όχημα αμερικανικής κατασκευής (NASA/JPL), γνωστό ως Muses-CN, στην επιφάνεια του αστεροειδή, αλλά αυτό ακυρώθηκε τον Νοέμβριο του 2000 εξαιτίας περικοπών στον προϋπoλογισμό της NASA.
  • Η εκτόξευση αναβλήθηκε για δεύτερη φορά, από τον Δεκέμβριο του 2002 στον Μάιο του 2003, ώστε να επανελεγχθούν οι δακτύλιοι «O» του συστήματος ελέγχου τζετ, καθώς ένας από αυτούς βρέθηκε να είναι κατασκευασμένος από διαφορετικό υλικό από αυτό των προδιαγραφών.[9]
  • Το 2003, ενώ το σκάφος βρισκόταν στο διάστημα, η μεγαλύτερη ηλιακή έκλαμψη της δεκαετίας[10] προκάλεσε ζημιές στα φωτοβολταϊκά κύτταρά του. Η μείωση της ηλεκτρικής ισχύος ελάττωσε την απόδοση των ιοντικών κινητήρων, καθυστερώντας έτσι την άφιξη στον Ιτοκάβα από τον Ιούνιο στον Σεπτέμβριο του 2005. Επειδή η ουράνια μηχανική υπαγόρευε ότι έτσι κι αλλιώς το Χαγιαμπούσα έπρεπε να φύγει από τον αστεροειδή τον Νοέμβριο για να «προλάβει» τη Γη στη σωστή θέση, ο χρόνος που μπορούσε να διαθέσει στον Ιτοκάβα μειώθηκε κατά πολύ και ο αριθμός των προσεδαφίσεων μειώθηκε από τρεις σε δύο.
  • Το 2005 δύο τροχοί αναδράσεων που ρύθμιζαν τον προσανατολισμό του σκάφους αχρηστεύθηκαν (ο ένας στις 31 Ιουλίου και ο άλλος στις 2 Οκτωβρίου). Μετά τη δεύτερη αστοχία, το Χαγιαμπούσα ήταν ακόμα σε θέση να περιστρέφεται γύρω από τους δύο αντίστοιχους άξονες, με χρήση των κινητήρων του. Κατά την JAXA, αφού η ολική χαρτογράφηση-απεικόνιση του Ιτοκάβα είχε ολοκληρωθεί, αυτό δεν αποτελούσε μείζον πρόβλημα, αλλά ο προγραμματισμός της αποστολής τροποποιήθηκε. Οι τροχοί που αστόχησαν ήταν αμερικανικής κατασκευής (της Ithaco Space Systems, Inc., της Νέας Υόρκης).
  • Η «πρόβα» προσεδαφίσεως της 4ης Νοεμβρίου 2005 απέτυχε και επαναπρογραμματίσθηκε.
  • Η αρχική απόφαση να ληφθούν δείγματα από δύο διαφορετικές τοποθεσίες του αστεροειδή άλλαξε όταν η μία από αυτές βρέθηκε να είναι υπερβολικά βραχώδης για ασφαλή προσεδάφιση.

Το ιστορικό της αποστολής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέχρι την εκτόξευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ιδέα της αποστολής στο ιαπωνικό Ινστιτούτο Διαστήματος και Αστροναυτικής Επιστήμης (ISAS) πρωτοεμφανίσθηκε το 1986-1987, όταν διερευνήθηκε η δυνατότητα μιας αποστολής για συλλογή δειγμάτων στον αστεροειδή Αντέρωτα και οι ειδικοί συμπέραναν ότι η κατάλληλη τεχνολογία δεν είχε ακόμη αναπτυχθεί.[11] Από το 1987 ως το 1994, μια μικτή ομάδα των ISAS και NASA μελέτησε αρκετές αποστολές, όπως τις NEAR και Stardust.[12]

Το 1995 το ISAS επέλεξε τη συλλογή δείγματος από αστεροειδή ως αποστολή δοκιμών μηχανικής και τεχνολογίας, τη MUSES-C. Επιλέχθηκαν τότε δύο αστεροειδείς ως στόχοι, ο 4660 Νηρεύς ως κύριος στόχος και ο 1989 ML ως εναλλακτικός. Στη φάση σχεδιασμού ο Νηρεύς θεωρήθηκε εκτός βεληνεκούς και ο 1989 ML έγινε ο κύριος στόχος.[13] Η αποτυχία του ιαπωνικού πυραύλου M-5 τον Ιούλιο του 2000 ανέβαλε την εκτόξευση για τον Νοέμβριο/Δεκέμβριο, καθιστώντας αδύνατη την προσέγγιση αμφότερων των αστεροειδών. Ως αποτέλεσμα, ο στόχος άλλαξε στον αστεροειδή 1998 SF36.[14].

Το ταξίδι προς τον στόχο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δύο εβδομάδες μετά την εκτόξευση, στις 27 Μαΐου 2003, άρχισε η δοκιμή των ιοντικών κινητήρων και στις 25 Ιουνίου άρχισε η λειτουργία τους με πλήρη ισχύ.

Η ISAS ζήτησε από το πρόγραμμα LINEAR, που είχε ανακαλύψει τον αστεροειδή με την προσωρινή ονομασία 1998 SF36, να τον ονομάσει προς τιμή του πρωτοπόρου Ιάπωνα πυραυλικού επιστήμονα Χιντέο Ιτοκάβα. Πράγματι, στις 6 Αυγούστου 2003 το Κέντρο Ελασσόνων Πλανητών ανέφερε ότι ο αστεροειδής είχε πάρει τη μόνιμη ονομασία «Ιτοκάβα».[15]

Στις 31 Μαρτίου 2004 οι κινητήρες σταμάτησαν για την προετοιμασία του κοντινού περάσματος από τη Γη για να αυξηθεί η ταχύτητα του σκάφους[16], το οποίο έλαβε χώρα στις 19 Μαΐου.[17] Στις 27 Μαΐου οι κινητήρες του σκάφους τέθηκαν και πάλι σε λειτουργία.[18]

Στις 18 Φεβρουαρίου 2005 το Χαγιαμπούσα πέρασε από το αφήλιο της τροχιάς του, σε απόσταση 1,7 AU από τον Ήλιο.[19] Στις 14 Αυγούστου η πρώτη εικόνα του Ιτοκάβα από το σκάφος δόθηκε στη δημοσιότητα, δείχνοντάς τον ως ένα απλό φωτεινό σημείο.[20] Στις 28 Αυγούστου το Χαγιαμπούσα έσβησε τους κινητήρες ιόντων και έθεσε σε λειτουργία τους κινητήρες χημικού (διπλού) προωθητικού για τροχιακούς ελιγμούς. Αρχίζοντας από τις 4 Σεπτεμβρίου, οι κάμερες του σκάφους μπορούσαν να διακρίνουν το επίμηκες σχήμα του αστεροειδή[21], ενώ από τις 11 Σεπτεμβρίου άρχισαν να διακρίνονται μεμονωμένοι λοφίσκοι πάνω του[22]. Στις 12 Σεπτεμβρίου το Χαγιαμπούσα απείχε 20 χιλιόμετρα από τον Ιτοκάβα και οι επιστήμονες της JAXA ανεκοίνωσαν ότι το διαστημόπλοιο είχε επισήμως «αφιχθεί».[23]

Στον Ιτοκάβα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2005 δόθηκε στη δημοσιότητα μια έγχρωμη εικόνα του αστεροειδή (ο οποίος πάντως έχει γκρίζο χρώμα).[24] Στις 4 Οκτωβρίου ανακοινώθηκε από την JAXA ότι το Χαγιαμπούσα είχε μετακινηθεί επιτυχώς σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από τον Ιτοκάβα. Ανακοινώθηκε επίσης ότι ο δεύτερος τροχός αναδράσεων είχε αστοχία και ότι το σκάφος προσανατολιζόταν με τη βοήθεια των κινητήρων περιστροφής του.[25] Στις 3 Νοεμβρίου το Χαγιαμπούσα έλαβε θέση μόλις 3,0 χιλιόμετρα από την επιφάνεια του Ιτοκάβα και στη συνέχεια άρχισε την κάθοδό του, που σχεδιαζόταν να περιλάβει την εκτόξευση σημαδιών για την προσεδάφιση και την απελευθέρωση της μονάδας προσεδαφίσεως MINERVA. Στην αρχή η κάθοδος πήγε καλά και λήφθηκαν εικόνες πλοηγήσεως με ευρυγώνιους φακούς. Ωστόσο, στις 1:50 UTC της 4ης Νοεμβρίου ανακοινώθηκε ότι εξαιτίας της ανιχνεύσεως ενός ανώμαλου σήματος η κάθοδος και οι παραπάνω ενέργειες είχαν αναβληθεί. Ο επικεφαλής της αποστολής Γιουνιτσίρο Καβαγκούτσι εξήγησε ότι το σύστημα οπτικής πλοηγήσεως δεν «κλείδωνε» τον αστεροειδή καλά, πιθανώς εξαιτίας του ακανόνιστου σχήματος του Ιτοκάβα. Απαιτήθηκε μια καθυστέρηση λίγων ημερών προκειμένου να εκτιμηθεί η κατάσταση και να γίνει νέος σχεδιασμός.[26][27]

Στις 7 Νοεμβρίου το Χαγιαμπούσα απείχε 7,5 χιλιόμετρα από τον αστεροειδή και στις 9 του μήνα κατέβηκε σε ύψος 70 μέτρων για έλεγχο-δοκιμή της πλοηγήσεως προσεδαφίσεως και του υψομετρητή λέιζερ. Κατόπιν το σκάφος υψώθηκε και πάλι για να ξανακατέβει στα 500 μ., οπότε και απελευθέρωσε το ένα σημάδι στο διάστημα για έλεγχο της ικανότητας του σκάφους να το παρακολουθεί (αυτό επιβεβαιώθηκε). Από την ανάλυση των κοντινότερων εικόνων βρέθηκε ότι το Σημείο B που είχε επιλεγεί για την προσεδάφιση ήταν υπερβολικά βραχώδες. Το Σημείο Α («Θάλασσα Muses») επιλέχθηκε έτσι ως το μοναδικό για τις δύο προσεδαφίσεις.[28]

Στις 12 Νοεμβρίου το Χαγιαμπούσα προσέγγισε την επιφάνεια σε απόσταση 55 μέτρων και απελευθέρωσε τη μονάδα προσεδαφίσεως MINERVA. Αλλά εξαιτίας ενός λάθους (βλ. την αντίστοιχη ενότητα) αυτή δεν έφθασε ποτέ στην επιφάνεια. Έτσι, στις 19 Νοεμβρίου 2005, το ίδιο το Χαγιαμπούσα προσεδαφίστηκε πάνω στον αστεροειδή. Υπήρξε σύγχυση κατά τη διάρκεια του ελιγμού και στη συνέχεια, σχετικώς με το τι ακριβώς είχε συμβεί, επειδή η κεραία υψηλής κατευθυντικότητας του σκάφους δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της τελικής φάσεως της επαφής, αλλά και εξαιτίας της μεταβάσεως της παρακολουθήσεως σε άλλον σταθμό εδάφους στη Γη. Αρχικώς μεταδόθηκε ότι το σκάφος είχε σταματήσει σε ύψος περί τα 10 μέτρα, αιωρούμενο επί ημίωρο για άγνωστους λόγους. Ο έλεγχος από τη Γη έστειλε εντολή για ακύρωση και άνοδο, αλλά μέχρι να αποκατασταθεί η επικοινωνία το σκάφος είχε ήδη μετακινηθεί σε ύψος 100 χιλιομέτρων από τον αστεροειδή, έχοντας θέσει τον εαυτό του σε κατάσταση ασφαλούς λειτουργίας (safe mode), περιστρεφόμενο αργά ώστε να σταθεροποιήσει τον έλεγχο των κινήσεών του.[29][30] Ωστόσο, όταν μετά την αποκατάσταση των επικοινωνιών τα δεδομένα από την απόπειρα προσεδαφίσεως αναλύθηκαν στη Γη, η JAXA ανακοίνωσε (23 Νοεμβρίου) ότι το σκάφος είχε πράγματι προσεδαφιστεί στην επιφάνεια, σημειώνοντας τη δεύτερη προσεδάφιση τεχνητού αντικειμένου πάνω σε αστεροειδή στην ανθρώπινη ιστορία (μετά από αυτή του NEAR, που έγινε 4,7 χρόνια νωρίτερα).[31] Δυστυχώς, η ακολουθία δειγματοληψίας υλικού δεν τέθηκε σε ισχύ, επειδή ένας αισθητήρας είχε ανιχνεύσει ένα εμπόδιο κατά την κάθοδο. Το σκάφος είχε επιχειρήσει να ακυρώσει την προσεδάφιση, αλλά επειδή ο προσανατολισμός του δεν ήταν ο κατάλληλος για άνοδο, επέλεξε να τεθεί σε κατάσταση ασφαλούς καθόδου. Αυτή η κατάσταση δεν επέτρεπε τη λήψη δείγματος, αλλά υπήρχε μεγάλη πιθανότητα μικροποσότητα σκόνης να είχε εκτιναχθεί μέσα στη χοάνη δειγματοληψίας όταν αυτή άγγιξε την επιφάνεια, οπότε το τμήμα του δοχείου δειγματοληψίας που ήταν εκείνη τη στιγμή προσαρτημένο στη χοάνη σφραγίσθηκε. Στις 25 Νοεμβρίου έγινε μία δεύτερη απόπειρα προσεδαφίσεως. Αρχικώς πιστεύθηκε ότι αυτή τη φορά το σύστημα δειγματοληψίας είχε ενεργοποιηθεί.[32] Ωστόσο, μετέπειτα ανάλυση έδειξε ότι επρόκειτο μάλλον για μία ακόμη αποτυχία και δεν εκτοξεύθηκαν μικροσκοπικά βλήματα στην επιφάνεια, ώστε μετά να συλλεχθούν τα σωματίδια που θα τινάζονταν.[33] Εξαιτίας διαρροής στο σύστημα προωθήσεως, το σκάφος τέθηκε σε «κατάσταση ασφαλούς αναμονής» (safe hold mode).[34]

Στις 30 Νοεμβρίου η JAXA ανέφερε ότι ο έλεγχος και η επικοινωνία με το Χαγιαμπούσα είχαν αποκατασταθεί, αλλά παρέμενε ένα πρόβλημα με το σύστημα ελέγχου αναδράσεων, ίσως εξαιτίας ενός παγωμένου σωλήνα. Ο έλεγχος της αποστολής εργαζόταν για να επιλύσει το θέμα προτού να έρθει η κατάλληλη στιγμή για την επιστροφή στη Γη.[35] Στις 6 Δεκεμβρίου το σκάφος απείχε 550 χιλιόμετρα από τον Ιτοκάβα. Στις 2 Δεκεμβρίου επιχειρήθηκε μια διόρθωση στον προσανατολισμό, αλλά ο κινητήρας δεν έδωσε αρκετή δύναμη. Την 3η Δεκεμβρίου ο άξονας Ζ του σκάφους βρέθηκε να έχει απόκλιση 20 ως 30 μοιρών από τον Ήλιο, η οποία αυξανόταν. Την επόμενη ημέρα, ως έκτακτο μέτρο, προωθητικό των ιοντικών κινητήρων (ιόντα ξένου) εκτοξεύθηκε για τη διόρθωση της περιστροφής του σκάφους, με επιτυχία. Στις 5 Δεκεμβρίου ο έλεγχος προσανατολισμού επιτεύχθηκε σε επίπεδο τέτοιο, ώστε να αποκατασταθεί η επικοινωνία δια της κεραίας μέσης κατευθυντικότητας, οπότε οι τηλεμετρικές θέσεις του σκάφους ανακτήθηκαν και αναλύθηκαν. Βρέθηκε ότι, εξαιτίας μιας διακοπής στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στις 27 Νοεμβρίου, το αρχείο δεδομένων τηλεμετρίας ήταν ελαττωματικό. Στις 8 Δεκεμβρίου ο προσανατολισμός του σκάφους μεταβλήθηκε ξαφνικά και ως αποτέλεσμα χάθηκε η επικοινωνία του με τη Γη. Πιστεύεται ότι η απώλεια προσανατολισμού προκλήθηκε από τη διαρροή και απότομη εξάτμιση 8 ως 10 κυβ. εκατοστών καυσίμου. Αυτό το συμβάν υποχρέωσε σε αναμονή ενός ως δύο μηνών, ώστε το Χαγιαμπούσα να σταθεροποιηθεί πρώτα, με μετατροπή της μεταπτώσεως σε καθαρή (σταθερή) περιστροφή, και μετά έπρεπε ο άξονας αυτής της περιστροφής να στραφεί προς τον Ήλιο και τη Γη, με ένα συγκεκριμένο περιθώριο διαφοράς.[36][37]

Το ταξίδι της επιστροφής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τροχιά του Χαγιαμπούσα κατά το ταξίδι της επιστροφής του στη Γη από τον Ιτοκάβα σε κινούμενο σχήμα.
      Hayabusa       Ιτοκάβα ·       Γη ·       Ήλιος

Στις 7 Μαρτίου 2006 ανακοινώθηκε από τη JAXA[38][39] ότι η επικοινωνία του Χαγιαμπούσα με τη Γη είχε αποκατασταθεί σταδιακά. Συγκεκριμένα στις 23 Ιανουαρίου 2006 ανιχνεύθηκε το «σήμα υπάρξεως» του σκάφους. Τρεις ημέρες αργότερα, το σκάφος αποκρίθηκε σε εντολές από τη Γη, μεταβάλλοντας το σήμα αυτό. Στις 6 Φεβρουαρίου διατάχθηκε μία εκτόξευση προωθητικού (αερίου ξένου) για ρύθμιση του προσανατολισμού, ώστε να βελτιωθεί η επικοινωνία. Ο ρυθμός μεταβολής στη διεύθυνση του άξονα ήταν περίπου 2 μοίρες ανά ημέρα. Στις 25 Φεβρουαρίου ανακτήθηκαν δεδομένα τηλεμετρίας από την κεραία μικρής κατευθυντικότητας και στις 4 Μαρτίου από την κεραία μέσης κατευθυντικότητας. Τέλος, στις 6 Μαρτίου η θέση του Χαγιαμπούσα υπολογίσθηκε στις 13.000 χιλιόμετρα «μπροστά» από τον Ιτοκάβα στην τροχιά του, με σχετική ταχύτητα 3 μέτρων ανά δευτερόλεπτο.

Την 1η Ιουνίου ο επικεφαλής της αποστολής Γ. Καβαγκούτσι δήλωσε[40] ότι επιβεβαιώθηκε πως οι δύο εκ των τεσσάρων ιοντικών κινητήρων του σκάφους λειτουργούσαν κανονικά, κάτι που ήταν αρκετό για να επιστρέψει στη Γη. Στις 30 Ιανουαρίου 2007 ανακοινώθηκε από τη JAXA ότι λειτουργούσαν οι 7 από τους 11 ηλεκτρικούς συσσωρευτές του σκάφους και ότι η κάψουλα δειγμάτων ήταν σφραγισμένη.[41] Στις 25 Απριλίου η JAXA ανάφερε ότι το «Γεράκι» είχε ξεκινήσει το ταξίδι της επιστροφής.[42][43] Στις 29 Αυγούστου ανακοινώθηκε ότι και ο τρίτος κινητήρας ιόντων του σκάφους, είχε επανατεθεί σε λειτουργία με επιτυχία.[44] Στις 29 Οκτωβρίου η JAXA ανέφερε ότι η πρώτη φάση της αλλαγής τροχιάς είχε ολοκληρωθεί και το σκάφος βρισκόταν σε κατάσταση σταθεροποιημένης περιστροφής.[45] Στις 4 Φεβρουαρίου 2009 η JAXA ανέφερε την επιτυχημένη επαναλειτουργία των όλων κινητήρων και την έναρξη της δεύτερης φάσεως του ελιγμού τροποποιήσεως της τροχιάς για την επιστροφή στη Γη.[46] Στις 4 Νοεμβρίου 2009 ο κινητήρας ιόντων D σταμάτησε αυτόματα να λειτουργεί εξαιτίας φθορών.[47]

Στις 19 Νοεμβρίου 2009 η JAXA ανακοίνωσε ότι είχε επιτευχθεί η σύζευξη της γεννήτριας ιόντων του κινητήρα B και του ουδετεροποιητή του κινητήρα A.[48] Αυτό κρίθηκε επαρκές για την απαιτούμενη μεταβολή της ταχύτητας του σκάφους, περίπου 2.200 μέτρα ανά δευτερόλεπτο από τα οποία τα 2.000 είχαν ήδη επιτευχθεί.[49] Στις 5 Μαρτίου 2010 η λειτουργία των ιοντικών κινητήρων παύθηκε για να μετρηθεί η ακριβής τροχιά, ώστε να προετοιμασθεί ο Ελιγμός Διορθώσεως Τροχιάς Αφίξεως 1.[50][51] Στις 27 Μαρτίου το Χαγιαμπούσα βρισκόταν σε τροχιά που θα περνούσε σε απόσταση 20 χιλιάδων χιλιομέτρων από το κέντρο της Γης, έχοντας μόλις ολοκληρώσει την επιχείρηση τροχιακής μεταφοράς από την τροχιά του Ιτοκάβα στην τροχιά της Γης.[52] Στις 6 Απριλίου το σκάφος οδηγήθηκε σε πορεία επαφής με το «χείλος της Γης» (Earth rim trajectory) και προγραμματίσθηκε η άφιξη να γίνει 60 ημέρες αργότερα.[53][54] Στις 4 Μαΐου έγιναν μικροδιορθώσεις για περισσότερη ακρίβεια.[55]. Δύο ακόμα μικρομεταβολές της τροχιάς, στις 22-26 Μαΐου[56] και στις 3-5 Ιουνίου, καθόρισαν την περιοχή εισόδου στην ατμόσφαιρα, ώστε το Χαγιαμπούσα να πέσει κοντά στο Γούμερα (Woomera) της Νότιας Αυστραλίας.[57][58] Τέλος, μία απειροελάχιστη διόρθωση έγινε στις 9 Ιουνίου για μια κάθοδο ακριβείας στην έκταση της Αεροπορικής Βάσης Woomera Range Complex.[59]

Η κάψουλα επιστροφής δειγμάτων αποσπάσθηκε από το Χαγιαμπούσα στις 10:51 UTC της 13ης Ιουνίου.

Είσοδος στην ατμόσφαιρα και ανάκτηση της κάψουλας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η φωτοβολούσα κάψουλα επιστροφής διακρίνεται μπροστά και κάτω από το μητρικό σκάφος Χαγιαμπούσα καθώς αυτό διαλύεται σε φωτεινά κομμάτια.

Η κάψουλα επιστροφής με τα δείγματα υλικού του αστεροειδή και το σκάφος εισήλθαν στη γήινη ατμόσφαιρα στις 13 Ιουνίου 2010, ώρα 13:51 UTC (23:21 τοπική ώρα).[60] Η κάψουλα, που έφερε θερμική ασπίδα, προσγειώθηκε ομαλά με αλεξίπτωτο, ενώ το κυρίως Χαγιαμπούσα, εισερχόμενο με ταχύτητα 12,2 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο, διαλύθηκε και κάηκε σε μια μεγάλη σφαίρα φωτιάς.[61]

Μια διεθνής ομάδα επιστημόνων παρακολούθησε την είσοδο της κάψουλας από ύψος 11,9 χιλιομέτρων, μέσα από το αερομεταφερόμενο εργαστήριο DC-8 της NASA.[62][63]

Η κάψουλα είχε προβλεφθεί ότι θα προσγειωνόταν σε μία περιοχή 20 επί 200 χιλιομέτρων μέσα στην περιφραγμένη έκταση της Αεροπορικής Βάσης Woomera Range Complex της Νότιας Αυστραλίας. Ομάδες εδάφους περικύκλωσαν την περιοχή αυτή και εντόπισαν την κάψουλα με οπτική παρατήρηση και με τη βοήθεια ενός ραδιοσήματος. Τότε στάλθηκε μία ομάδα με ελικόπτερο και κατέγραψε τη θέση της με GPS. Η κάψουλα ανακτήθηκε με επιτυχία στις 7:08 UTC (16:38 τοπική ώρα) της 14ης Ιουνίου 2010. Τοποθετήθηκε μέσα σε διπλό πλαστικό σάκο γεμισμένο με καθαρό αέριο άζωτο για να μειωθεί ο κίνδυνος επιμολύνσεων από γήινη σκόνη και μικρόβια. Λήφθηκαν ακόμα και δείγματα από έδαφος στο σημείο της προσγειώσεως για αναφορά σε μια τέτοια περίπτωση. Μετά η κάψουλα συσκευάσθηκε μέσα σε ειδικό κιβώτιο με αερόστρωμα, ώστε να αποφευχθεί η έκθεσή της σε επιταχύνσεις μεγαλύτερες του 1,5 g κατά τη μεταφορά.[64] Το κιβώτιο με την κάψουλα και τα κομμάτια της θερμικής ασπίδας της μεταφέρθηκαν στην Ιαπωνία με πτήση τσάρτερ, φθάνοντας στις εγκαταστάσεις της JAXA/ISAS στη Σαγκαμιχάρα στις 18 Ιουνίου.[65]

Επιστημονική ανάλυση των δειγμάτων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προτού η κάψουλα εξαχθεί από τον προστατευτικό σάκο, επιθεωρήθηκε με τομογραφία ακτίνων Χ ώστε να διαπιστωθεί η κατάστασή της. Μετά, το δοχείο δειγματοληψίας εξάχθηκε από την κάψουλα και η επιφάνειά του καθαρίστηκε με καθαρό άζωτο και διοξείδιο του άνθρακα για την απομάκρυνση και τυχόν ιχνών υγρασίας. Στη συνέχεια ανοίχθηκε με ειδική συσκευή. Η εσωτερική πίεση στο δοχείο υπολογίσθηκε από τις μικροσκοπικές παραμορφώσεις του καθώς η πίεση του περιβάλλοντος αζώτου στον υπερκαθαρό θάλαμο μεταβαλλόταν, και οι πιέσεις εξισώθηκαν για την αποφυγή αποδράσεως τυχόν μορίων αερίου από το δείγμα κατά το άνοιγμα.[66]

Επιβεβαίωση για την ύπαρξη υλικού του αστεροειδή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 16 Νοεμβρίου 2010 η JAXA επιβεβαίωσε ότι τα περισσότερα σωματίδια που βρέθηκαν στο ένα από τα δύο τμήματα του δοχείου δειγματοληψίας του Hayabusa προερχόταν από τον αστεροειδή Ιτοκάβα.[67] Η ανάλυση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης ταυτοποίησε περίπου 1.500 κόκκους ως σωματίδια πετρώματος του αστεροειδή.[68] Μετά από μελέτη των αποτελεσμάτων από την ανάλυση και σύγκριση με ορυκτολογικές συστάσεις, οι περισσότεροι κόκκοι κρίθηκαν από τους ειδικούς ως εξωγήινης προέλευσης, οπότε προέρχονταν αναπόφευκτα από τον αστεροειδή-στόχο.[69]

Η σύσταση των κόκκων στα δείγματα από το Χαγιαμπούσα ήταν πλησιέστερη με αυτή των μετεωριτών, παρά με αυτή των γήινων πετρωμάτων. Οι διαστάσεις των περισσότερων ήταν μικρότερες από 10 μικρόμετρα.[70] Το υλικό ταιριάζει με χημικούς χάρτες της επιφάνειας του Ιτοκάβα που καταρτίσθηκαν με βάση δεδομένα εξ αποστάσεως από τα όργανα του σκάφους. Στα δείγματα βρέθηκαν συγκεντρώσεις των ορυκτών ολιβίνης και πυρόξενος.

Περαιτέρω μελέτη των δειγμάτων άρχισε μόλις το 2011 επειδή οι ερευνητές σχεδίαζαν ακόμα ειδικές τεχνικές χειρισμού, ώστε να αποφευχθεί επιμόλυνση των δειγμάτων κατά την επόμενη φάση των ερευνών.

Το 2013 η JAXA ανεκοίνωσε ότι οι 1.500 εξωγήινοι κόκκοι που είχαν ανακτηθεί αποτελούνταν από τα ορυκτά ολιβίνη, πυρόξενο, πλαγιόκλασο και ορυκτά του θειούχου σιδήρου.[71] Η JAXA πραγματοποίησε λεπτομερείς αναλύσεις των δειγμάτων, τεμαχίζοντας τους κόκκους και εξετάζοντας την κρυσταλλική δομή τους στο ιαπωνικό κέντρο ακτινοβολίας συγχρότρου SPring-8.[72]

Αποτελέσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το τεύχος της 26ης Αυγούστου 2011 του περιοδικού Science φιλοξενούσε 6 άρθρα με ευρήματα από το υλικό που συνέλεξε το Χαγιαμπούσα.[73] Η ανάλυση των επιστημόνων υπέδειξε ότι πιθανώς ο Ιτοκάβα ήταν αρχικώς μέρος ενός μεγαλύτερου αστεροειδή: Οι κόκκοι της χονδρής σκόνης που συλλέχθηκαν από την επιφάνειά του πιστεύεται ότι ήταν εκτεθειμένοι εκεί επί οκτώ περίπου εκατομμύρια έτη.[73]

Ο Ιτοκάβα είναι αστεροειδής φασματικού τύπου S (λιθώδης), του οποίου η σύσταση ταιριάζει με αυτή ενός χονδρίτη μετεωρίτη τύπου LL (ταυτόσημη με εκείνη του μετεώρου του Τσελιάμπινσκ).[74]

Επιδράσεις στον πολιτισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Στην Ιαπωνία τρεις ανταγωνίστριες κινηματογραφικές εταιρείες ανακοίνωσαν την παραγωγή τριών διαφορετικών ταινιών μεγάλου μήκους με υπόθεση (όχι ντοκιμαντέρ) βασισμένες πάνω στην ιστορία του Χαγιαμπούσα, σε μία από τις οποίες (τη Hayabusa: Harukanaru Kikan, 2012) πρωταγωνιστεί ο Κεν Γουατανάμπε.[75][76]
  • Η εταιρεία παιχνιδιών Lego κυκλοφόρησε ένα μοντέλο του Χαγιαμπούσα από τον ιστότοπο Cuusoo.[77]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Amos, Jonathan (14 Ιουνίου 2010). «Hayabusa asteroid-sample capsule recovered in Outback». BBC News. https://www.bbc.co.uk/news/10307048. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2011. 
  2. ↑ «Two-Way Asteroid Trip Takes Off». Astrobiology Magazine. NASA. 12 Μαΐου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2010. 
  3. ↑ «Hot Information HAYABUSA: Resumption of return cruise by combining two ion engines» (PDF). JAXA. 24 Νοεμβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2009. 
  4. ↑ T. Yoshimitsu; S. Sasaki; M. Yanagisawa; T. Kubota (2004). «Scientific capability of Minerva rover in Hayabusa asteroid mission». Lunar and Planetary Science 35: 1517–1518. http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2004/pdf/1517.pdf. 
  5. ↑ Oberg, James (2005-11-14). «Asteroid-hopping robot misses its mark». MSNBC. http://www.msnbc.msn.com/id/10013920/. Ανακτήθηκε στις 2009-03-07. 
  6. ↑ «分離後の「ミネルバ」が「はやぶさ」を撮影». JAXA. 13 Νοεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2009. 
  7. ↑ «Japan's asteroid archaeologist», Sky and Telescope, Ιούνιος 2005, σσ. 34-37
  8. ↑ «Japan's Hayabusa [MUSES-C] Swings By Earth on Way to Asteroid Itokawa – Planetary News | The Planetary Society». Planetary.org. 20 Μαΐου 2004. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  9. ↑ Kuninori Uesugi (Οκτώβριος 2010). «MUSES-C 打ち上げ延期». ISAS News (ISAS) (259). http://www.isas.jaxa.jp/ISASnews/No.259/isas.html#muses-c. Ανακτήθηκε στις 2010-06-14. 
  10. ↑ «Ten times the solar system reminded us sample collection is hard», της Emily Lakdawalla, The Planetary Society, 24 Φεβρουαρίου 2018
  11. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (9 Μαΐου 2003). «HAYABUSA: Research in the Asteroid 'Sample & Return' Explorer, "HAYABUSA" / Special Feature». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  12. ↑ «Stardust | JPL | NASA». Stardust.jpl.nasa.gov. 21 Οκτωβρίου 1994. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  13. ↑ «MUSES-Cの大いなる挑戦〜世界初の小惑星サンプルリターンへ向けて〜» (στα ιαπωνικά). Planetary People (Japanese Society for Planetary Sciences) 11 (2). 2002. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2020-08-01. https://web.archive.org/web/20200801160913/http://www.minorbody.org/yuseijin/interview/interview04.html. Ανακτήθηκε στις 2018-09-15. 
  14. ↑ «M-V事情 2000.9 No.234». Isas.jaxa.jp. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  15. ↑ «MIT's LINEAR asteroid named for Japan's 'Dr. Rocket'». MIT. 29 Σεπτεμβρίου 2003. 
  16. ↑ 宇宙航空研究開発機構（JAXA）宇宙科学研究所. «はやぶさの現状と今後の予定 / トピックス». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  17. ↑ 宇宙航空研究開発機構（JAXA）宇宙科学研究所. «「はやぶさ」地球と月の撮影に成功！ / トピックス». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  18. ↑ 宇宙航空研究開発機構（JAXA）宇宙科学研究所. «「はやぶさ」イオンエンジン本格的に再稼動 / トピックス». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  19. ↑ 宇宙航空研究開発機構（JAXA）宇宙科学研究所. «「はやぶさ」遠日点通過！〜太陽から史上最も離れた電気推進ロケット〜 / トピックス». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  20. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (15 Αυγούστου 2005). «Hayabusa performed the Star Tracker imaging of Itokawa! / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  21. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (5 Σεπτεμβρίου 2005). «Hayabusa successfully captured Itokawa Shape for the first time in Space / Topics». ISAS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  22. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (11 Σεπτεμβρίου 2005). «Itokawa Image on September 10 / Topics». ISAS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  23. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (12 Σεπτεμβρίου 2005). «Hayabusa arrives Itokawa / Topics». ISAS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  24. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (14 Σεπτεμβρίου 2005). «The synthesized pseudo-color image of Itokawa which took by Hayabusa / Topics». ISAS. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  25. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (4 Οκτωβρίου 2005). «Hayabusa arrives at Home Position, and Current Status of Hayabusa Spacecraft / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  26. ↑ in はやぶさリンク, 宇宙開発. «「はやぶさリンク」：11/4降下リハーサル中止の記者会見: 松浦晋也のL/D». Smatsu.air-nifty.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  27. ↑ «Hayabusa: JAXA Regrouping for Touch-Down Landings on Asteroid – Planetary News | The Planetary Society». Planetary.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Νοεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  28. ↑ «JAXA｜「はやぶさ」のリハーサル降下再試験について». Jaxa.jp. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  29. ↑ «Hayabusa Does Not Land on Asteroid in First Attempt, But Successfully Delivers Target Marker – Planetary News | The Planetary Society». Planetary.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  30. ↑ 2005.11.20 in Hayabusa (20 Νοεμβρίου 2005). «Fate of Hayabusa: 5thstar_管理人_日記». 5thstar.air-nifty.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  31. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency. «Hayabusa Landed on and Took Off from Itokawa successfully – Detailed Analysis Revealed / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  32. ↑ «Japan probe 'almost certainly' collected first-ever asteroid samples». Spacedaily.com. 26 Νοεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  33. ↑ «Space news and outer space articles from New Scientist – New Scientist Space – New Scientist». New Scientist Space. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. [νεκρός σύνδεσμος]
  34. ↑ in はやぶさリンク. «[HAYABUSA link] The press conference at 16:00 JST 26th: 松浦晋也のL/D». Smatsu.air-nifty.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  35. ↑ «Hayabusa: Team Re-Establishes Command and Works to Bring its Falcon Home – Planetary News | The Planetary Society». Planetary.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  36. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (14 Δεκεμβρίου 2005). «Status of the Hayabusa / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  37. ↑ in はやぶさリンク. «[Hayabusa link]: Συνέντευξη τύπου της 14ης Δεκεμ.: 松浦晋也のL/D». Smatsu.air-nifty.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  38. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency. «Current Status of Hayabusa Spacecraft – Communication and Operation Resumption / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  39. ↑ in はやぶさリンク. «本日午後7時からの記者会見: 松浦晋也のL/D». Smatsu.air-nifty.com. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  40. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (1 Ιουνίου 2006). «Recent Status of Hayabusa spacecraft as of the end of May, 2006 / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  41. ↑ Jun'ichiro Kawaguchi (2007). «「はやぶさ」の現状». ISAS News (JAXA) (314). ISSN 0285-2861. http://www.isas.jaxa.jp/ISASnews/No.313/ISASnews313.pdf. 
  42. ↑ 宇宙航空研究開発機構（JAXA）宇宙科学研究所. «「はやぶさ」地球帰還に向けた本格巡航運転開始! / トピックス». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  43. ↑ «Hayabusa leaves for Earth». JAXA. 1 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  44. ↑ «Hayabusa project top». Hayabusa.isas.jaxa.jp. 28 Ιουλίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  45. ↑ «Hayabusa Finished First Leg of Orbit Maneuver toward Earth». 29 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  46. ↑ Japan Aerospace Exploration Agency (4 Φεβρουαρίου 2009). «HAYABUSA: Firing ion engine and starting second phase orbit maneuver to return to Earth / Topics». ISAS. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. 
  47. ↑ JAXA (2009-11-09). Asteroid Explorer "HAYABUSA" Ion Engine Anomaly. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2009-11-23. Αρχειοθετήθηκε 2009-11-23 στο Wayback Machine. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2018. 
  48. ↑ JAXA (2009-11-19). Restoration of Asteroid Explorer, HAYABUSA's Return Cruise. Δελτίο τύπου. Ανακτήθηκε στις 2009-11-23. Αρχειοθετήθηκε 2009-11-23 στο Wayback Machine. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Νοεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2018. 
  49. ↑ Shinya Matsuura (19 Νοεμβρίου 2009). «はやぶさリンク：はやぶさ、帰還に向けてイオンエンジン再起動». Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2009. 
  50. ↑ 小惑星探査機「はやぶさ」 (στα Ιαπωνικά). 10 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2010. 
  51. ↑ 軌道情報 (στα Ιαπωνικά). 5 Μαρτίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2010. 
  52. ↑ 小惑星探査機「はやぶさ」搭載イオンエンジンの連続運転による軌道制御の終了について (στα Ιαπωνικά). JAXA. 27 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 27 Μαρτίου 2010. 
  53. ↑ 小惑星探査機「はやぶさ」搭載カプセルの地球帰還について [Regarding the Arrival of Return Capsule of the Asteroid Probe "Hayabusa"] (στα Ιαπωνικά). JAXA. 21 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2010. 
  54. ↑ Jun'ichiro Kawaguchi (12 Απριλίου 2010). 軌道情報 (στα Ιαπωνικά). JAXA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2010. 
  55. ↑ «TCM-1 operation was successfully completed». 4 Μαΐου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2010. 
  56. ↑ «Hayabusa Live Archive». Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2010. 
  57. ↑ «TCM-3 operation started, shift the target from Earth's outer rim to WPA». 3 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2010. 
  58. ↑ «TCM-3 operation completed, shift the target from Earth's outer rim to WPA». 5 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουνίου 2010. 
  59. ↑ «TCM-4 operation completed, precise guidance to WPA». 9 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 9 Ιουνίου 2010. 
  60. ↑ Mission Accomplished For Japan's Asteroid Explorer Hayabusa Αρχειοθετήθηκε 2010-06-16 στο Wayback Machine.
  61. ↑ «Space Probe, Perhaps with a Chunk of Asteroid, Returns to Earth Sunday». Space.com. 13 Ιουνίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουνίου 2010. 
  62. ↑ «Hayabusa Re-Entry airborne observing campaign». The SETI Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Μαΐου 2010. 
  63. ↑ «NASA Team Captures Hayabusa Spacecraft Reentry». NASA. 2010-06-14. https://www.youtube.com/watch?v=gfYA4f-AIL0. Ανακτήθηκε στις 2010-06-14. 
  64. ↑ はやぶさ回収ボックス (στα Ιαπωνικά). Matsuda R&D Co. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2010. 
  65. ↑ «HAYABUSA Capsule Arrived at JAXA Sagamihara Campus». JAXA. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουνίου 2010. 
  66. ↑ «JAXA's 032» (PDF) (στα Ιαπωνικά). JAXA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 17 Ιουνίου 2011. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2010. 
  67. ↑ «Identification of origin of particles brought back by Hayabusa». JAXA. 16 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2010. 
  68. ↑ Stephen Clark (17 Νοεμβρίου 2010). «Japan says Hayabusa brought back asteroid grains». Spaceflight Now. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2010. 
  69. ↑ Dennis Normile (16 Νοεμβρίου 2010). «Spacecraft Successfully Returns Asteroid Dust». Science. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2010. 
  70. ↑ Tariq Malik (16 Νοεμβρίου 2010). «Asteroid Dust Successfully Returned by Japanese Space Probe». SPACE.com. Ανακτήθηκε στις 17 Νοεμβρίου 2010. 
  71. ↑ Japan launches second asteroid mission (Physicsworld.com)
  72. ↑ «Dust in Hayabusa asteroid probe capsule could be extraterrestrial». Mainichi Shimbun. 7 Οκτωβρίου 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2010. 
  73. ↑ 73,0 73,1 «Asteroid Dust Confirms Meteorite Origins». New York Times. 25 Αυγούστου 2011. https://www.nytimes.com/2011/08/30/science/30obmeteor.html. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2011. 
  74. ↑ «Most Earth meteorites linked to single asteroid». Los Angeles Times. 26 Αυγούστου 2011. http://www.latimes.com/news/science/la-sci-asteroid-meteorites-20110826,0,4632492.story. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2011. 
  75. ↑ Nishida, Kensaku (12 Ιουλίου 2011). (στα ιαπωνικά)Asahi shinbun. http://www.asahi.com/showbiz/movie/TKY201107120311.html. Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2011. 
  76. ↑ Shoji, Kaori, "In a galaxy not so far away....", Japan Times, 23 Σεπτεμβρίου 2011, σελ. 20
  77. ↑ «The Second LEGO® CUUSOO Product : Hayabusa». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2018. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χαγιαμπούσα&oldid=10524758"