Τυπογραφικό σήμα

Τυπογραφικό σήμα είναι το έμβλημα ή το διακριτικό σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι εκδότες από τον 15ο αιώνα.

Το πρώτο τυπογραφικό σήμα στην ιστορία του βιβλίου αποτυπώνεται στο Ψαλτήριο (Psalterium), που κυκλοφόρησε στη Μαγεντία από τον Johann Fust και τον Peter Schoeffer στις 14 Αυγούστου του 1457. Το βιβλίο αυτό αποτελεί και το πρώτο έντυπο που στον κολοφώνα του περιλαμβάνει τα πλήρη στοιχεία της έκδοσης: τίτλο, τόπο, όνομα τυπογράφου και χρονολογία. Για το εκδοτικό αυτό σήμα οι δύο πρωτοτυπογράφοι επέλεξαν ένα σύμπλεγμα με τα οικόσημα ή εμβλήματα της οικογένειας του Fust και του Schoeffer. Το σήμα που κοσμεί τον κολοφώνα του Ψαλτηρίου εκτυπώθηκε με ερυθρά μελάνη.

Από τη δεκαετία του 1470 και μετά και άλλοι αρχετυπογράφοι άρχισαν να κοσμούν τις εκδόσεις τους με ανάλογα σήματα, τόσο στην Ιταλία όσο και στον Βορρά. Αρχικά, τα περισσότερα από αυτά ήταν μονογράμματα, που περικλείονταν είτε σε μαύρο είτε σε ερυθρό φόντο και συχνά κατέληγαν σε σταυρό, που έστεφε την όλη σύνθεση. Απλή και γραμμική ήταν και η κορνίζα, ή το περιθώριο καλύτερα, που τα περιέβαλλε, όπως λ.χ. τα τυπογραφικά σήματα του Laurentius de Rubeis de Valentia (Φερράρα, 1482), του Thomas de Blavis (Βενετία, 1483), του Antonius Zarotus (Μιλάνο, 1495), του Fridericus Meynberger (Τούμπινγκεν, 1499) και άλλων πολλών.

Τυπογραφικά σήματα που δηλώνουν τη λειτουργία ελληνικών τυπογραφείων, πρωτοεμφανίστηκαν το 1499: του Νικόλαου Βλαστού και του Ζαχαρία Καλλιέργη. Τα σήματα αυτά αντιπροσωπεύουν τη σύσταση και λειτουργία του πρώτου ελληνικής ιδιοκτησίας τυπογραφείου, που στήθηκε από τους δύο λόγιους αυτούς Κρητικούς, στη Βενετία. Έκτοτε, από τις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα, όλα τα ελληνικά βιβλία, κοσμούνται στη σελίδα τίτλου και στον κολοφώνα με τυπογραφικά-εκδοτικά σήματα.