Ρυμοτομία

Η Ρυμοτομία είναι κλάδος της πολεοδομίας που ασχολείται με τη διαρρύθμιση του χώρου, μέσα στον οποίο πρόκειται να κτιστεί οικισμός, πόλη ή οποιοδήποτε οικοδομικό συγκρότημα. Η διαρρύθμιση περιλαμβάνει αρχικά τη χάραξη οικοπέδων, δρόμων, πλατειών, το εύρος αυτών, τις οικοδομικές γραμμές κ.λπ. και στη συνέχεια μετά την προέγκρισή τους στη διάνοιξη αυτών. Γενικά η εργασία αυτή διέπεται από επιστημονικούς πολεοδομικούς κανόνες, σύγχρονες αντιλήψεις αισθητικής, αλλά και πρακτικών κανόνων ικανών ώστε ο επιχειρούμενος σχεδιασμός και διάνοιξη να καλύψουν και μελλοντικές ανάγκες σε βάθος τουλάχιστον μιας εκατονταετίας.

Γενικά

Εξαιτίας του πλήθους των παραγόντων που υπεισέρχονται, τα ρυμοτομικά προβλήματα είναι πολύ δύσκολα, αλλά υπάρχουν ορισμένοι γενικοί κανόνες που διευκολύνουν την επίλυσή τους. Η ρυμοτομία διενεργείται είτε για δημιουργία νέας πόλης σε ελεύθερο χέρσο έδαφος ή σε επέκταση υφιστάμενης πόλης, είτε τέλος σε τροποποίηση υφιστάμενης. Γενικά η ρυμοτομία μιας νέας πόλης παρουσιάζει μικρότερες δυσχέρειες από τη διαρρύθμιση μιας ήδη κτισμένης πόλης. Τα συμπεράσματα των ρυμοτομικών μελετών και οι σχετικές αποφάσεις ενσωματώνονται στο λεγόμενο ρυμοτομικό σχέδιο.

Ιστορία

Όπως όλες οι άλλες τέχνες, η ρυμοτομία έχει μια εξαιρετική εξελικτική ιστορία. Αρχικά στους παλαιολιθικούς οικισμούς παρουσιάζεται ο πρώτος επάλληλος περιφερειακός τύπος γύρω από το ανάκτορο ή την οικία του αρχηγού της φυλής όπου και το ιερότερο σημείο. Στη συνέχεια ακολουθείται η ελεύθερη ανάπτυξη γύρω από το ανάκτορο όχι όμως σε κυκλική μορφή. Στη συνέχεια οι κατακλυσμοί που επήλθαν ανάγκασαν τους ανθρώπους να καταφύγουν σε λόφους και βουνά ρυμοτομώντας τις κορυφές και τις πλαγιές αυτών και πάλι κυκλικά. Ακολουθεί η επαναστατική εξέλιξη της ρυμοτομίας όπως αυτή εκδηλώνεται ως αυγή πολεοδομικού προβληματισμού στο μύθο του Ηρακλή με τον καθαρισμό των στάβλων του Αυγεία, όπου και καθιερώνεται πλέον η ρυμοτόμηση παρόχθιων εκτάσεων ποταμών.

Έτσι φθάνουμε στην αρχαία κλασσική περίοδο όπου παρόχθιες και παραθαλάσσιες εκτάσεις ρυμοτομούνται κατά τετραγωνισμούς με πλέγμα παράλληλων οριζοντίων και καθέτων οδών, ενώ παρατηρούνται και οι πρώτες μετατροπές παλαιότερων υφισταμένων.
Διάσημοι υπήρξαν επ΄ αυτού οι αρχαίοι Έλληνες αρχιτέκτονες και πολεοδόμοι όπως ο Ιππόδαμος με τις εξαιρετικές ρυμοτομίες του στη Ρόδο και τον Πειραιά, καθώς και ο Δεινοκράτης στη ρυμοτομία της Αλεξάνδρειας που εκτός των άλλων εισήγαγαν και τον προσανατολισμό του σχεδιασμού.

Η ελληνιστική περίοδος βρίσκει την ρυμοτομία κυρίαρχη τέχνη της πολεοδομίας. Στη συνέχεια οι Ρωμαίοι προτιμώντας να έχουν κέντρο των πόλεων τις αγορές αυτών ακολούθησαν την ακτινωτή ρυμοτομία πέριξ αυτών. Το σύστημα αυτό επικράτησε και καθ΄ όλο τον μεσαίωνα. Στους νεότερους χρόνους εξ ανάγκης των τεχνικών εξελίξεων ακολουθήθηκε ο σύνθετος τύπος ρυμοτόμησης, δηλαδή η ακτινωτή του κέντρου και η τετραγωνισμένη με παραλλήλους και καθέτους στις επεκτάσεις ή προεκτάσεις αυτού. Το τελευταίο αυτό σύστημα καλύπτει πλέον και τις μικρότερες μετατροπές υφιστάμενων ρυμοτομιών.
Για τις ιστορικές παλαιές πόλεις δεν ακολουθείται αλλαγή ρυμοτομίας, αντίθετα είτε επιβάλλονται ιδιαίτερα μέτρα κυκλοφορίας με εφαρμογή δακτυλίων, ή την κυκλοφορία μικροτέρων σε διαστάσεις μέσων μαζικής μεταφοράς, ή τέλος με ανάπτυξη πεζοδρομήσεων.