Πσέντμπους
Συντεταγμένες: 51°5′N 19°53′E / 51.083°N 19.883°E
| Πσέντμπους | ||
|---|---|---|
.jpg) | ||
| ||
  Πσέντμπους | ||
| Χώρα | Πολωνία | |
| Διοικητική υπαγωγή | Gmina Przedbórz | |
| Έκταση | 6,13 km² | |
| Πληθυσμός | 3.313 (31 Μαρτίου 2021)[1] | |
| Ταχ. κωδ. | 97-570 | |
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | |
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | |
 Σχετικά πολυμέσα | ||
Το Πσέντμπους (πολωνικά: Przedbórz) είναι πόλη του Πόβιατ Ραντόμσκο στο Βοεβοδάτο Λοτζ της Πολωνίας. Ο πληθυσμός του είναι 3.649 κάτοικοι (2016).[2] Το Πσέντμπους βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Πιλίτσα στη βορειοδυτική γωνία της ιστορικής επαρχίας της Ελάσσονος Πολωνίας. Από την ίδρυσή του μέχρι τους διαμελισμούς της Πολωνίας, ανήκε στο Βοεβοδάτο Σαντόμιες της Ελάσσονος Πολωνίας.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η προέλευση του ονόματος της πόλης δεν είναι γνωστή. Υπάρχουν δύο εξηγήσεις - είτε προέρχεται από την τοποθεσία του στο przed borem (πριν το μεγάλο δάσος), γιατί στο Μεσαίωνα το Πσέντμπους περιβαλλόταν από τα τεράστια δάση της Πιλίτσα και των Άγιων Όρων ή από το αρχαίο σλαβικό όνομα Przedbor, το οποίο ήταν δημοφιλές στον Πρώιμο Μεσαίωνα (ένα άτομο που ονομαζόταν Przedbor μπορεί να είχε ιδρύσει έναν οικισμό εδώ).
Το Πσέντμπους (γνωστό στο παρελθόν ως Predbor, Predbrij, Pridborz, Przedborzs και Przedborze) αναφέρεται για πρώτη φορά σε έγγραφα που χρονολογούνται από το 1145 ως ότι ήταν υπό τη δικαιοδοσία της Μονής του Τσεμέσνο. Ο Βασιλιάς Καζίμιρ Γ΄ ο Μέγας του έδωσε το καθεστώς πόλης το 1370. Έχτισε επίσης ένα κάστρο και συχνά επισκεπτόταν την πόλη κατά τη διάρκεια των κυνηγετικών ταξιδιών του. Ο Πολωνός Βασιλιάς Λαδίσλαος Β΄ Γιαγκελόν επισκέφθηκε επίσης το Πσέντμπους πολλές φορές. Το 1512, το Πσέντμπους είχε σχολείο και ένα μεγάλο ζυθοποιείο. Το 1638, μια πυρκαγιά κατέστρεψε την πόλη και καταστράφηκε ξανά από τους Σουηδούς το 1655 κατά τη διάρκεια του Κατακλυσμού.
Κατά τη διάρκεια των διαμελισμών της Πολωνίας, το Πσέντμπους ήταν μια παραμεθόρια πόλη για ένα μικρό χρονικό διάστημα, όταν τα σύνορα Αυστρίας-Πρωσίας ιδρύθηκαν κατά μήκος του ποταμού Πιλίτσα το 1795. Το 1807, το Πσέντμπους προσαρτήθηκε από το Δουκάτο της Βαρσοβίας, το οποίο έγινε το υπό ρωσικό έλεγχο Βασίλειο της Πολωνίας το 1815. Τον 19ο αιώνα, το Πσέντμπους αναδείχθηκε ως τοπικό κέντρο βιομηχανίας. Το 1823, ο Βόιτσεχ Λάνγκε άνοιξε ένα εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας και ένα δημαρχείο χτίστηκε το 1838-1840. Κατά τη διάρκεια της Ιανουαριανής Εξέγερσης μια μάχη πραγματοποιήθηκε εδώ μεταξύ των ανταρτών και των Ρώσων (27 Ιουνίου 1863). Στη Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία, το Πσέντμπους, ως τμήμα του Πόβιατ Κόνσκιε ήταν μέρος του Βοεβοδάτου Κιέλτσε. Στην άλλη πλευρά του ποταμού Πιλίτσα, η προαστιακή κοινότητα Βιντόμα είχε 340 κατοίκους το 1862. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή του Πσέντμπους ήταν ένα κέντρο αντίστασης όπου λειτουργούσαν μονάδες του Ταγματάρχη Χένρικ Ντομπζάνσκι. Στις 10 Φεβρουαρίου 1944, ο Εσωτερικός Στρατός επιτέθηκε στο Πσέντμπους, καταστρέφοντας αρκετές εγκαταστάσεις.
Μια εβραϊκή κοινότητα είναι τεκμηριωμένη ότι ιδρύθηκε στο Πσέντμπους έως το 1570.[3] Στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πληθυσμός της πόλης ήταν κατά 60% εβραϊκός.[4] Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι τουρίστες έπρεπε να ταξιδέψουν στο Πσέντμπους για να επισκεφθούν την αρχιτεκτονικά αξιοσημείωτη Συναγωγή του Πσέντμπους.
Τον Ιανουάριο του 1940, οι Γερμανοί ίδρυσαν ένα γκέτο όπου συγκέντρωσαν 4.600 Εβραίους. Το 1942, οι Γερμανοί εκκαθάρισαν το γκέτο και όλοι οι Εβραίοι δολοφονήθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα. Μετά τον πόλεμο, το 1945, 9 Εβραίοι επέστρεψαν στο Πσέντμπους, όπου αργότερα δέχτηκαν επίθεση από υπόγειους αντισημίτες. Οι Εβραίοι δέθηκαν και μεταφέρθηκαν σε φορτηγό σε ένα δάσος στο Ραντοσίτσε, όπου πυροβολήθηκαν.[5] Δεν είναι γνωστό εάν υπήρχαν άλλοι επιζώντες.
Το Πσέντμπους δίνει το όνομά του στην κοντινή προστατευόμενη περιοχή, γνωστή ως Πάρκο Τοπίου Πσέντμπους.
Σημεία ενδιαφέροντος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Εκκλησία του Αγίου Αλεξίου (1278), ξαναχτίστηκε το 1341 και το 1659
- Κατοικίες του 18ου και 19ου αιώνα.
- Ερείπια κάστρου του 14ου αιώνα, το οποίο κάηκε το 1655 και εγκαταλείφθηκε το 1765.
Αξιοσημείωτα πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Ραβίνος Μόσε Μπίντερμαν (1776-1851), Ραβίνος του Πσέντμπους από το 1843 έως το 1850
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ bdl
.stat .gov .pl /api /v1 /data /localities /by-unit /051011712114-0968026?var-id=1639616&format=jsonapi. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2022. - ↑ Population. Size and Structure and Vital Statistics in Poland by Territorial Division in 2016, as of December 31 (PDF). Βαρσοβία: Κεντρική Στατιστική Υπηρεσία. 2017. σελ. 116.
- ↑ Μάρια και Καζίμιες Πιεχότκα, Heaven’s Gate: Wooden Synagogues in the Territory of the Former Polish-Lithuanian Commonwealth, Ινστιτούτο Τέχνης, Πολωνική Ακαδημία Επιστημών, Wydawnnictwo Krupski I S-ka, Βαρσοβία, 2004, σελ. 328
- ↑ "Berkeley Congregation Plans to Re-Create 17th Century Temple," Μάργκι Μέισον, Los Angeles Times, 26 Ιανουαρίου 2002
- ↑ «History - Jewish community before 1989 - Przedbórz - Virtual Shtetl». sztetl.org.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2017.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Πληροφορίες στο www.jewishgen.org
- Ένας παλιός χάρτης
- Ιστότοπος για το Πσέντμπους. Ιστορία, γκαλερί φωτογραφιών, Πάρκο Τοπίου Πσέντμπους, Μουσείο Παράδοσης του Πσέντμπους, ενδιαφέροντα μέρη στο Πσέντμπους
- Ιστότοπος του Πσέντμπους
|