Πρώτη Επανάσταση του Πέτσιγια
Η Πρώτη Επανάσταση του Πέτσιγια (σερβικά: прва Пецијина буна) ή Επανάσταση Ντολιάνι (Дољанска буна) ήταν μια εξέγερση στο Κνεσπόλιε υπό την ηγεσία του σέρβου ηγέτη Πετάρ Πόποβιτς-Πέτσιγια (1826-1875) κατά της οθωμανικής κυβέρνησης, η οποία εκδηλώθηκε την περίοδο Ιουνίου-Δεκεμβρίου 1858. Ήταν αποτέλεσμα της πίεσης κατά του τοπικού σερβικού πληθυσμού, με τις θηριωδίες του παρελθόντος που διεξήχθησαν από τους Οθωμανούς.
Παρασκήνιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1857, έγινε εξέγερση από τον Λούκα Βουκάλοβιτς στην Ερζεγοβίνη, ακολουθούμενη από την Επανάσταση του 1858[1] που περιλάμβανε την εξέγερση του Πρότα στο σρεζ του Γκράντατσατς (δήμος), υπό την ηγεσία του πρότα Αβράμοβιτς, ταυτόχρονα με την εξέγερση του Πέτσιγια στην Κράινα.[2]
Χρονολόγιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στα μέσα του 1858 ξέσπασε μια εξέγερση στη βορειοδυτική Βοσνία, που προήλθε από την οθωμανική πίεση εναντίον του τοπικού Σερβικού πληθυσμού. Στο Ιβάνισκα στον ναχίγια της Κρούπα, ο σερβικός πληθυσμός του εν λόγω χωριού με πλειοψηφία καθολικών αυξήθηκε.[3] Μετά από μικρούς πυροβολισμούς γύρω από την Ιβάνισκα, τα άλλα χωριά πήραν τα όπλα. Λέγεται ότι προήλθε από το ζουλούμ (τυραννία) από τους Οθωμανούς.[4] Τον Ιούνιο του 1858, η εξέγερση επεκτάθηκε στο Κνεσπόλιε.[4] Οι ηγέτες ήταν ο πρώην χαϊδούκος (ληστής) Πέταρ Πόποβιτς-Πέτσιγια (1826-1875), ο Πέταρ Γκάρατσα (1858), ο Σίμο Τσόσιτς και ο Ρίστο Γιέιτς.[5]
Ο αγροτικός πληθυσμός του Κνεσπόλιε αποτελείται κυρίως από Σέρβους Ορθόδοξους, ενώ ο μουσουλμανικός πληθυσμός ζούσε κυρίως στις πόλεις.[4] Στις 20 Ιουνίου, οι επαναστάτες ώθησαν τους μουσουλμάνους στην πόλη Νόβι. Περίπου 600 επαναστάτες ήταν έξω από το Νόβι, σκοπεύοντας να επιτεθούν στην πόλη.[4] Ταυτόχρονα, οι Πέτσιγια και Γκάρατσα κάλεσαν περίπου 3.000 επαναστάτες,[4] που εισήλθαν στην Ιβάνισκα προκειμένου να βοηθήσει τους τοπικούς αντάρτες. Στις 4 Ιουλίου, στη μάχη του Ντολιάνι κοντά στο Μπίχατς, σκοτώθηκαν περίπου 100 Τούρκοι. Μετά την μάχη ο Γιέιτς πέρασε στην Αυστρία, προσπαθώντας να πείσει τους Αυστριακούς ότι αυτοί οι αγρότες με δίκρανα και δρεπάνια αξίζουν περισσότερο από να ζήσουν από το ψωμί.[5] Στις 15 Ιουλίου έπεσε η πτέρυγα στη Ιβάνισκα, όπου ήταν ο Πέτσιγια και ο Γκάρατσα.[5] Οι ομάδες ανταρτών κοντά στην Ιβάνισκα είχαν μεγάλη συντριβή, με τους Πέτσιγια και Γκάρατσα να οδηγούν τους αντάρτες που επέζησαν στο Κνεσπόλιε, από όπου έδωσαν την τελική τους αντίσταση.[4]
Αυτή τη στιγμή τα οθωμανικά στρατεύματα ενισχύθηκαν με βοηθητικά αποσπάσματα που απεστάλησαν από όλες τις περιοχές της Βοσνίας και στις 21 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε η μάχη στο Τάβιγια κοντά στο σύγχρονο Κοστάινιτσα. Περίπου 1.000 αντάρτες υπερασπίστηκαν τις τάφρους τους, αλλά δεν μπορούσαν να αντισταθούν και οι περισσότεροι από αυτούς αποφάσισαν να φύγουν στην Αυστρία μετά την ήττα. Την επόμενη μέρα, έγινε μια μάχη κοντά στο χωριό Κούλγιαν. Ο Πέτσιγια και ο Γκάρατσα αποδυναμωμένοι από την αποχώρηση ενός μεγαλύτερου αριθμού ανταρτών προς την άλλη πλευρά του ποταμού Ούνα (αυστριακό έδαφος), δεν είχαν τη δύναμη να δώσουν σοβαρή αντίσταση στον καλά οργανωμένο οθωμανικό στρατό, κι έτσι αποφάσισαν επίσης να φύγουν στην Αυστρία. Ωστόσο, οι Αυστριακοί τους αρνήθηκαν την προστασία και προσπάθησαν να τους αφοπλίσουν και να τους παραδώσουν στην οθωμανική κυβέρνηση. Οι Πέτσιγια και Γκάρατσα αποφάσισαν να μην παραδοθούν και, με 300 περίπου επαναστάτες, έσπασαν τον οθωμανικό αποκλεισμό και κατέφυγαν στο βουνό Προσάρ.[4]Στις 20 Ιουνίου οι δυνάμεις των επαναστατών ήταν 3.600 άτομα, ενώ στις 21 Ιουλίου είχαν μειωθεί σε 1.000 και τον Αύγουστο του ίδιου έτους είχαν μείνει 300 άτομα.
Τους επόμενους μήνες, ο Πέτσιγια και ο Γκάρτσα συνέχισαν να πολεμούν κάνοντας ανταρτοπόλεμο πάνω από το Κνεσπόλιε, ωστόσο, η μεγάλη εξέγερση είχε καταρρεύσει. Τον Δεκέμβριο, ο Γκάρατσα σκοτώθηκε κοντά στην Κοστάινιτσα. Μετά τον θάνατο του Γκάρατσα, ο Πέτσιγια αποφάσισε να υποχωρήσει στην Αυστρία, ωστόσο η αυστριακή κυβέρνηση τον συνέλαβε έκπληκτο και τον παρέδωσε στους Οθωμανούς για ανταμοιβή 5.000 γρόσιων.[4] Ο Πέτσιγια μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να δικαστεί. Εκεί καταδικάστηκε σε θάνατο, επειδή, σύμφωνα με τις κατηγορίες, σκότωσε 98 Τούρκους.[6] Η εκτέλεση επρόκειτο να διεξαχθεί στο Εγιαλέτι της Βοσνίας, στην πατρίδα του. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη, ο Πέτσιγια κατάφερε να δραπετεύσει κοντά στο Ούζιτσε και μετακόμισε στο Πριγκιπάτο της Σερβίας.[4]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Εξέγερση της Ερζεγοβίνης (1852-62)
- Εξέγερση του Μίλιτς (Милићева буна)
- Εξέγερση του Σίμε (Буна господина Симе)
Σχόλια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Είναι γνωστή ως Πρώτη Επανάσταση του Πέτσιγια (прва Пецијина буна).[7][8] Στην περιοχή της Κοστάινιτσα είναι γνωστή ως Επανάσταση του Πέτσιγια (Пецијина буна), ενώ γύρω από το Μπίχατς είναι γνωστή ως Επανάσταση Ντολγιάνι, λόγω της μάχης στο Ντολγιάνι στο Μπίχατς.[9] Είναι επίσης γνωστή ως Αγροτική επανάσταση του Πέτσιγια (Пецијина сељачка буна),[10] Επανάσταση της Κοστάινιτσα,[11] και ως Πρώτη Επανάσταση του Κνεσπόλιε (прва кнешпољска буна)[12]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Bosanska vila. 19. Nikola T. Kašiković. 1904.
Год. 1858. букне устанак за ослобођење српске Босне и Херцеговине. Почео је око Бишћа под именом »Дољанска бунак, око босан. Костајннце под именом — »Пецијина буна а у Посавини, око Градачца и Брчког, под именом Посавачка буна. У том устанку учествовали су и дјетићи из Милановића куће, па и крв своју пролили за крст часни и слободу златну, јер у тој буни погину Милан Милановић. У пошљедњем устанку 1875. г. погину опет један Милановић из те ...
- ↑ Fedor Nikić (1982). Radovi: 1919-1929. Štampa Grafosrem.
У Херцеговини, јавља се 1857. први устанак Луке Вукаловића1 у Зупцима; у Босни 1858. јавља се једна буна у срезу градачачком, звана Посавачка Буна, под водством проте Аврамовића, а друга, у исто време, у Крајини, позната под именом Долинска Буна. Због оскудице оружја, муниције, и због недовољне организованости, све су ове буне пропале. После тога, 1875. године у Херце- говини и Босанској Крајини подижу Срби устанак ...
- ↑ Ekmečić 2008, σελ. 280.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Mikić 1995, σελίδες 148–151.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Srejović, Gavrilović & Ćirković 1981, σελ. 479
На челу устаника у Крајини био је нека- дашњи хајдук Петар Петровић-Пеција, а са њим Петар Гарача и Симо Ћосић, док се Ристо Јеић, искусан у путовањима у Србију, после команде четом [...] У бици код Дољана 4. јула 1858. код Бихаћа пало је око 100 Турака, па је Јеић тада пребегао на аустријску страну, покушавајући да увери свет у то како овим сељацима са вилама и косама није само до тога да живе од хлеба.
- ↑ Vujasinović 1933, σελ. 69.
- ↑ Srejović, Gavrilović & Ćirković 1981, σελ. ?
једном од вођа Станку Бојаџији, прва Пецијина буна 1857-58. у Босни по Петру Петровићу-Пецији, буна Луке Вукаловића у Херцеговини 1852-62, Димитраћева буна око Видина 1857. Буне се ређе називају по месту избијања, ...
- ↑ Gojko M. Solarić (1958). Istorija, 1830-1918 za viii razred osmogodišne škole. Nolit.
Нарочито је тежак био живот сељака Босанске Поса- вине и зато је 1858 год. и ту дошло до устанка. Он је почео у Кнешпољу и одатле се проширио ва Крајину. Назван је Прва Пецијина буна јер је устанком руководио Петар Пе- ција Петровић. Турске власти и домаћи феудалци угушили су све ове побуне на врло суров начин.
- ↑ Bosanska vila. 18. Nikola T. Kašiković. 1903. σελ. 82.
Године 1858. букне у Крајини устанак за ослобођење. Душа томе устанку био је Пеција, с тога се та буна око Костајнице у Кнежпољу и зове Пецијина буна, а око Бишћа Дољанска буна, јер је на Дољанима највећи бој био. У томе ...
- ↑ Danica Milić (1976). Simpozijum Oslobodilački pokreti jugoslovenskih naroda od XVI veka do početka prvog svetskog rata. Istorijski institut.
... устанак „капетана" Николе у Трновском крају исте године, Пецијина сељачка буна у босанској Крајини 1858. и у Посавини, егзе- куције великог везира Мехмед-паше Кибризли у Нишу, Пироту, Лесковцу, Власотинцу 1860. године ...
- ↑ Prilozi proučavanju jezika. Katedra za južnoslovenske jezike Filozofskog fakulteta. 1988.
Посљедице овако тешког стања биле су све чешће буне на подручју Поткозарја: Јаничићева или прва машичка буна 1809, друга машичка буна, март 1834, и Пецијина или костајничка, 1858, у којој поред Срба учествују и Хрвати и ...
- ↑ Branko Čubrilović (1934). Petar Kočić i njegovo doba. Tisak "Tipografija".
Позната прва кнешпољска буна, 1858, и Пецијино хајдуковање створило је најпре појединачна, па масовна одметништва. То је та препричавана ешкија. Она крстари од Змијања до Милан Кнежевине, па тамо Љевчу пољу све до ...
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Dušanić, Svetozar S. (1959). Spomenica povodom osamdesetogodišnjice okupacije Bosne i Hercegovine: 1878-1958 : pedesetogodišnjice anekcije, 1908-1958 i četrdesetogodišnjice oslobođenja i ujedinjenja, 1918-1958. Srboštampa.
- Vujasinović, S. (1933). Knešpolje i Vojvoda Petar Pecija Popović (Hajduk Pecija) 1830-1875. Štamp. Braća Jakšić.
- Ivančević, Petar S.· Brdar, Simo (1995). Petar (Pecija) Popović: srpski junak i ratoborac. Glas srpski. ISBN 978-86-7119-057-2.
- Ekmečić, Milorad (2008). Dugo kretanje između klanja i oranja. Belgrade.
- Mikić, Đorđe (1995). Banja Luka na krajini hvala. Banja Luka.
- Vujasinović, Slavko (1933). Manastir Moštanica. Banja Luka.
- Srejović, Dragoslav· Gavrilović, Slavko· Ćirković, Sima M. (1981). Istorija srpskog naroda: knj. Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa, 1804-1878 (2 v.). Srpska književna zadruga.