Πλατεία Ελευθερίας (Λευκωσία)

Πλατεία Ελευθερίας
Είδος	πλατεία
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°10′13″N 33°21′34″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Λευκωσίας
Τοποθεσία	Λευκωσία
Χώρα	Κύπρος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Πλατεία Ελευθερίας (τουρκικά: Eleftheria Meydanı, Özgürlük Meydanı‎‎) είναι η κεντρική πλατεία στο κέντρο της Λευκωσίας στην Κύπρο. Αποτελεί το σημείο τομής των οδών Λήδρας και Ονασαγόρου με τις λεωφόρους Στασινού, Ομήρου, Κωστάκη Παντελίδη, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και Ευαγόρου. Πριν από το 1974, το κέντρο της πόλης ήταν η Πλατεία Φανερωμένης.

Επισκόπηση

Στο παρελθόν η πλατεία ονομαζόταν Πλατεία Μεταξά, ως αναφορά στον Έλληνα στρατιωτικό Ιωάννη Μεταξά. Μετονομάστηκε το 1974, μετά από διαγωνισμό.

Η πλατεία βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, κάτω από τα Ενετικά τείχη της μεσαιωνικής πόλης. Εκεί βρίσκεται και το δημαρχείο Λευκωσίας.

Στην πλατεία λαμβάνουν χώρα πολλές δραστηριότητες. Εκεί γίνονται διαφημιστικές προσφορές, πολιτικές συγκεντρώσεις και συναντήσεις όπως η πρώτη συνεδρίαση του Occupy Buffer Zone, στις 15 Οκτωβρίου 2011. Επίσης γίνονται αθλητικές εκδηλώσεις. Γιορτές όπως η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση εορτάστηκαν κυρίως γύρω από την πλατεία. Σήμερα, η πλατεία δεν είναι πεζοδρομημένη. Ωστόσο, όταν γίνονται εκδηλώσεις μεγάλου βεληνεκούς, η κυκλοφορία ανακατευθύνεται.

Η πλατεία Ελευθερίας δεν ήταν μέρος της αρχικής κατασκευής των Ενετικών τειχών.

Έργα επέκτασης

Το 2005, ανακοινώθηκε διεθνης αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τον επανασχεδιασμό της πλατείας στον οποίο υπέβαλαν προτάσεις 35 γραφεία από διάφορες χώρες. Νικητές ήταν η ομάδα με επικεφαλής τη Ζάχα Χαντίντ και τον Χρίστο Πασά. Ο συλλογισμός του έργου παρουσιάστηκε σε διάφορες εκδηλώσεις τοσο στην Κύπρο όσο και στο Λονδίνο όπου έγινε ειδική έκθεση για παρουσίαση της ιδέας στο Hellenic Center του Λονδίνου, υπό την καλλιτεχνική εποπτεία του συν-δημιουργού του έργου Χρίστου Πασα. Τα προτεινόμενα σχέδια επικρίθηκαν από κάποιους τοπικούς αρχιτέκτονες που ασχολούνται κυρίως με την συντήρηση μνημείων. Το 2009, με παροτρυνση των Αρχιτεκτονων, οι αρχικές ανασκαφές αποκάλυψαν αρχαιολογικά ευρήματα που επέφεραν τροποποιήσεις στο αρχικό σχέδιο. Τον Φεβρουάριο του 2012, ξεκίνησαν τα έργα ανάπλασης. Το έργο ολοκληρώθηκε με καθυστέρηση 2 και πλέον ετών και δωθηκε στο κοινό σταδιακά και εν τελεί στις 11 Ιουνίου 2021. Η κατασκευή διήρκησε 6 χρόνια. Οι τεχνικες προκλήσεις κατά την διάρκεια της κατασκευής, αλλά και οι βελτιωτικές επεμβάσεις στις υποδομές του κέντρου της πόλης, ήταν τα κυρία αίτια, κάτι που είχε αναστατώσει την τοπική κοινωνία, κυρίως λόγω εμποδισμού στην κυκλοφορία.

Για την αισθητική και λειτουργικότητα του έργου έχουν εκφραστεί επίσης αντικρουόμενες απόψεις. Κάποιες από τις κριτικές που έχει δεχτεί το έργο είναι για την επιλογή των δέντρων που εμφυτεύθηκαν, τα οποία είναι ως επί το πλείστο πυραμιδοειδή κυπαρίσσια που δεν προσφέρουν επαρκή σκιά, κοκ. Το έργο κατά κοινή ομολογία αποτελεί μια προοδευτική προσέγγιση στη δημιουργία δημοσίου χώρου και εν τελεί πολλές από τις κριτικές ενδεχομένως οφείλονταν σε παρερμηνεία της σχεδιαστικής πρόθεσης. Το έργο έχει περιγράφει ως ένας πρότυπος κυπριακός κήπος με την σύνθεση αρχαιολογικών, οικολογικών και αρχιτεκτονικών στοιχείων σε ένα ενιαίο σύνολο. Το έργο έχει λάβει πολλά βραβεία για την όλη σχεδιαστική προσέγγιση και την θετική επίπτωση που έχει στο αστικό κέντρο της Λευκωσιας, ως μια ολοκληρωμένη πρόταση που συνθέτει τα αρχαιολογικά, οικολογικά και λειτουργικά στρώματα σε ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο. Τον Νοέμβριο 2022 απονεμήθηκε στο Έργο το Ευρωπαϊκό Αρχιτεκτονικό Βραβείο από το Chicago Athaeneum. Τον Ιανουάριο 2023, απονεμήθηκε, εξ´ημισιας, το πρώτο Κρατικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής στην κατηγορία Αξιόλογο Αρχιτεκτονικό Έργο, στον συν-δημιουργό του έργου Χρίστο Πασα, που ανέλαβε την αποπεράτωση των εργασιών μετά το θάνατο της Ζαχα Χαντιντ. Η απονομή του Βραβείου έγινε από την Α.Ε τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κο Νίκο Αναστασιάδη.