Παναγία Υπακοή

Η Παναγία η Υπακοή είναι βυζαντινός ναός στο Λωβοκομείο Χίου.

Ιστορία

Κατά την παράδοση, την κοιλάδα στα δυτικά της περιοχής Κοφινά βρήκαν οι αρχαίοι Χιώτες ως πλέον κατάλληλη για να κτίσουν ένα ιερό προς τιμή της Επηκόου Αφροδίτης. Η Αφροδίτη ως θεά γεννημένη στη θάλασσα είχε άμεση σχέση με το από αρχαιοτάτων χρόνων ναυτικό νησί της Χίου. Το άγαλμα της Αφροδίτης βρέθηκε αποκεφαλισμένο στην περιοχή Φραγκομαχαλά, πλησίον της περιοχής του ιερού και βρίσκεται πλέον στο αρχαιολογικό μουσείο Χίου.

Ο Ναός κτίστηκε την βυζαντινή περίοδο πάνω σε ιερό της θεάς Αφροδίτης. Αργότερα έγινε καθολικός από τους Γενοβέζους και επανήλθε ορθόδοξος επί τουρκοκρατίας. το 1881 κατέρρευσε η οροφή και παραμένει ασκεπής μέχρι σήμερα.

Όταν ήρθε στο Βυζάντιο ο Χριστιανισμός, πάνω στο Ιερό της Επηκόου Αφροδίτης χτίστηκε ο ναός της Επηκόου Παναγίας ή, όπως κατέληξε σε παράφραση αργότερα, της Παναγίας (ή Αγίας) Υπακοής. Έτσι, ολόκληρη η κοιλάδα ονομάστηκε κοιλάδα της Υπακοής στην περιοχή Σήφι (τάγμα του Αγίου Ιωσήφ), όπως αναφέρεται και στους περιηγητές που επισκέφτηκαν κατά καιρούς τη Χίο. Εόρταζε δε ως Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Αργότερα ο ναός άρχισε να εορτάζει στο Γενέσιον της Θεοτόκου όπως και σήμερα, 8 Σεπτεμβρίου.

Όταν ήρθαν οι Γενοβέζοι ως δυνάστες στη Χίο, πήραν και άλλαξαν το ναό της Παναγίας σε καθολικό. Από το 1538 ο ναός της Παναγίας ανακαινίστηκε το 1707, ενώ το 1737 γύρω του κτίζονται και άλλοι οικίσκοι για τους 150 τροφίμους λεπρούς. Το 1822 κάηκαν οι δύο ναοί του ιδρύματος και σφαγιάστηκαν σχεδόν όλοι οι λεπροί εκτός από 5 τροφίμους με τον εφημέριο πατέρα Άνθιμο Πουλάκη που κρύφτηκαν κάτω από την αυλή της Παναγίας, μέσα στη στοά όπου περνά ο χείμαρρος και σώθηκαν. Αργότερα ο ναός αναστηλώθηκε, αλλά γκρεμίστηκε από τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε το νησί το 1881, όπως και ένα μεγάλο μέρος των οικίσκων. Από τότε δεν αναστηλώθηκε ποτέ πια.

Ο ασκεπής για 140 χρόνια ναός της Παναγίας Υπακοής, με πολλά απομεινάρια τοιχογραφιών και δένδρα στο εσωτερικό του. Κάηκε και βανδαλίστηκε το 1822 κατά την σφαγή του νησιού από τους Τούρκους.

Μια από τις πιο καλά διατηρημένες τοιχογραφίες του Αγ. Αρσενίου στην Παναγία Υπακοή στο Λωβοκομείο Χίου.

Όταν έφυγαν οι Γενοβέζοι απ' το νησί και ανέλαβαν την διοίκηση οι Τούρκοι (1566), οι σκορπισμένοι Φράγκοι την αντάλλαξαν με αυτή του Αγίου Ελισσαίου (Αλιτζαίου) στην περιοχή Κοφινά, όπου έκαμαν το καθολικό κοιμητήρι τους και το χρησιμοποιούν μέχρι σήμερα (παρεκκλήσιο του ενοριακού κοιμητηρίου της Αμιάντου Συλλήψεως στον Κοφινά της Χίου, το οποίο αιώνες τώρα είναι γνωστό από τους Χιώτες ως “Άγιος Ελισσαίος”).

Στην αυλή του έχει βοτσαλωτά σχέδια και κάτω απ αυτά μια στοά που αφήνει να περνά ο χείμαρρος. Πάνω από την μικρή σχετικά πόρτα που οδηγεί στο εσωτερικό του, υπάρχει μια σκαλιστή πλάκα. Γράφει μια χρονολογία 1707 και τα ονόματα των εύπορων οικογενειών Σγούτα και Μαυρογορδάτου. Σήμερα ασκεπής, πεύκα και κυπαρίσσια έχουν αντικαταστήσει τις κολώνες του. Υπάρχουν πολλές τοιχογραφίες ξεβαμμένες από την πολυκαιρία, τον ήλιο και τις βροχές.