Οικογένεια Παπατσώνη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η οικογένεια Παπατσώνη είναι παλιά οικογένεια προκρίτων και αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας[1]. Οι δραστηριότητες και τα επιτεύγματα των μελών της καλύπτουν μια περίοδο που ξεκινά πριν από την Ελληνική Επανάσταση και φτάνουν μέχρι και σήμερα. Σημαντική πηγή από την οποία αντλούνται στοιχεία για την ιστορία της οικογένειας, αποτελούν τα Απομνημονεύματα του αγωνιστή και πολιτικού Παναγιώτη Παπατσώνη, τα οποία επιμελήθηκε ο ιστορικός και πρώην διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Εμμανουήλ Πρωτοψάλτης[2]. Σε άρθρο της, η καθηγήτρια του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Καλαμάτας Φωτεινή Αργυροπούλου έχει επισημάνει τη σημαντική συνεισφορά της οικογένειας Παπατσώνη στην Ελληνική Επανάσταση και την νεότερη ελληνική ιστορία [3], ενώ την ίδια άποψη ενστερνίζεται και ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Ζανιάς, ο οποίος στο βιβλίο του «Ιστορία Ναζηρίου, Νεοχωρίου και Καλαμαρά» τονίζει ιδιαίτερα τις μεγάλες θυσίες που έκανε η οικογένεια κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία[4].

Στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενάρχης της θεωρείται ο Στυλιανός Στούπας, ο οποίος προερχόμενος από το Καλογερέσι της Τριπύλας εγκαταστάθηκε στο Ναζήρι Μεσσηνίας[5]. Εκεί άλλαξε και το επώνυμό του σε Τζώνης. Ο εγγονός του, Αναγνώστης Παπατσώνης, κατόρθωσε να αποκτήσει τεράστια περιουσία και να επιβληθεί στην περιοχή[6]. Οι απόγονοι του συμμετείχαν στην επανάσταση και ασχολήθηκαν με την πολιτική.

Η παλαιά κατοικία της οικογένειας στέκεται ακόμη σήμερα σε έναν χαμηλό λόφο, μόλις 1 χλμ. από το χωριό Εύα, Μεσσηνίας. Το σημείο επιλέχτηκε πιθανώς λόγω της στρατηγικής του θέσης, καθώς προσφέρει πανοραμική θέα της γύρω περιοχής. Χτισμένη κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, η κατοικία είναι διαμορφωμένη σε δύο ορόφους. Έχει υποστεί πολλές αναδιαμορφώσεις και η αρχική της μορφή παραμένει άγνωστη, αν και θεωρείται βέβαιο ότι διέθετε κάποιο είδος οχύρωσης. Βρίσκεται δίπλα σε ένα μικρό εκκλησάκι, το οποίο οικοδομήθηκε τη δεκαετία του 1980 από τον Όθωνα Παπατσώνη (βλ. Παρακάτω) για να τιμήσει τα μέλη της οικογένειας που έχουν ταφεί εκεί. Ολόκληρη η ιδιοκτησία καταλαμβάνει μια έκταση 35 στρεμμάτων σε μια εύφορη κοιλάδα. Η τοποθεσία είναι πολύ κοντά στην Αρχαία Μεσσήνη (5 χλμ.), την Καλαμάτα (10 χλμ.) και την παραλία Μπούκα (3 χλμ.).

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πριν την Επανάσταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1735, κυνηγημένος από τους Οθωμανούς, ο Στυλιανός Στούπας έφτασε στο χωριό Γιδόβρυση της Ανδρούσας με τη σύζυγό του και τον τρίχρονο γιο του, Δημήτριο[5]. Μετά από τρία χρόνια, η οικογένεια εγκαταστάθηκε μόνιμα στο χωριό Ναζήρι, το οποίο μετονομάστηκε σε Εύα το 1927. Το χωριό ανήκε στην ιδιοκτησία του πλούσιου Οθωμανού Μουσά Αγά, και τότε κατοικούνταν από 12 οικογένειες. Εκεί, ο Στυλιανός Στούπας άλλαξε το όνομά του σε Στυλιανός Τζώνης[7].

Το 1761, ο γιος του, Δημήτριος Τζώνης, χειροτονήθηκε ιερέας του Ναζηρίου και πολλών γειτονικών χωριών. Αργότερα, ο Δημήτριος διορίστηκε προεστός και έγινε γνωστός ως Παπατζώνης ή Παπατσώνης. Με τον τρόπο αυτό, προέκυψε το επίσημο όνομα της οικογένειας. Το 1765 απέκτησε έναν γιο, τον Αναγνώστη Παπατσώνη. Ένα χρόνο μετά τις μάχες της εξέγερσης των Ορλωφικών, η οποία αποτέλεσε πρόδρομο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, ο Δημήτριος Παπατσώνης επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη όπου κατάφερε να εξασφαλίσει συμφωνία υπενοικίασης των αυτοκρατορικών κτημάτων που ανήκαν στην αδελφή του Σουλτάνου, ένα σπάνιο επίτευγμα για Χριστιανό εκείνη την εποχή. Αυτά τα κτήματα περιλάμβαναν αρχικά 40 χωριά, και στη συνέχεια 44, διασκορπισμένα στις επαρχίες Ανδρούσας, Αρκαδίας, Λεονταρίου και Καλαμάτας. Τα χωριά αυτά συγχωνεύτηκαν στη συνέχεια σε μια ενιαία επαρχία, την επαρχία των Εμπλακίων[8]. Μετά το θάνατο του Δημητρίου, ο γιος του Αναγνώστης Παπατσώνης έγινε προεστός και διοικητής της επαρχίας των Εμπλακίων, τον Μάρτιο του 1807[7][9].

Ο Αναγνώστης Παπατσώνης φημιζόταν για τις ικανότητες και τις αρετές του. Βασίστηκε στον πλούτο του πατέρα του, καταφέρνοντας να αυξήσει την οικογενειακή περιουσία, ενώ έκανε επίσης κάθε προσπάθεια για να βοηθήσει τους κατοίκους της επαρχίας του και να βελτιώσει τη ζωή των υπόδουλων Ελλήνων. Κορυφαίο γεγονός κατά τη διάρκεια της πενταετούς θητείας του ως διοικητή των Εμπλακίων ήταν η κατασκευή σε διάστημα μόλις 40 ημερών της Εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Ναζήρι το 1811. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, ο Αναγνώστης πέθανε τραγικά σε ηλικία 46 ετών, δηλητηριασμένος από αντιπάλους του. Άφησε τρεις γιους, τον Δημήτριο, τον Παναγιώτη και τον Ιωάννη, ηλικίας 13, 11 και 9 αντίστοιχα, καθώς και πέντε κόρες, η μεγαλύτερη από τις οποίες, η Αναστασία, παντρεύτηκε τον Κανέλλο Δεληγιάννη, έναν από τους ηγέτες της ελληνικής επανάστασης στην Πελοπόννησο[7][9].

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δημοτικό τραγούδι για την απελευθέρωση της Καλαμάτας (23 Μαρτίου 1821), που αναφέρεται στους οπλαρχηγούς που έλαβαν μέρος
Φτάσαν μωρέ

Φτάσαν τα παλικάρια μας

Και όλοι οι καπετάναιοι

Γειά σας Έλληνες γενναίοι

Μπροστά, μωρέ,

μπροστά πάει ο Πετρομπέης

Και πίσω ο Παπατσώνης,

Μούρτζινος, Κολοκοτρώνης

Ποιος είναι μωρέ

Ποιος είναι αυτός

Που έρχεται από την Πόλη μέσα

Με το άλογο καβάλα

Και έχει δίπλα έχει το Κεφάλα

Αυτός μωρέ, αυτός

Αυτός μωρέ, αυτός

Είναι ο Δικαίος μας

που έρχεται από τη Πόλη μέσα

και τον λένε Παπαφλέσσα.

Ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του, ο Δημήτριος Παπατσώνης έγινε επίσης διοικητής των Εμπλακίων και, μαζί με τους αδελφούς του, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Στην πραγματικότητα, η οικία τους χρησιμοποιήθηκε ως κατηχητήριο της Εταιρείας. Ο Δημήτριος Παπατσώνης μετείχε στον αγώνα από την πρώτη μέρα της Επανάστασης, ως επικεφαλής ενός σώματος άνω των χιλίων Μεσσήνιων αγωνιστών, ανάμεσα στους οποίους και σπουδαίοι οπλαρχηγοί όπως ο Μήτρος Πέτροβας και ο Παναγιώτης Κεφαλάς[10][11]. Ο Δημήτριος Παπατσώνης έπαιξε εξέχοντα ρόλο στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821[10][12] και αρκετοί δρόμοι στη Μεσσηνία πήραν το όνομά τους από την οικογένεια. Στη συνέχεια, πολέμησε μαζί με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Νικήτα Σταματελόπουλο (Νικηταρά) και τον Δημήτρη Πλαπούτα στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και στη Μάχη του Βαλτετσίου[13][14][15][16][17]. Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς έγινε γερουσιαστής της Πελοποννησιακής Γερουσίας[13][16]. Όταν ο Μαχμούτ Πασάς Δράμαλης εκστράτευε στην Πελοπόννησο, ο Δημήτριος Παπατσώνης πολέμησε στην Αργολίδα, στη Μάχη των Δερβενακίων και σε άλλες μάχες, κερδίζοντας επαίνους για τον ηρωισμό του[13][16]. Το 1824, ο Δημήτριος φυλακίστηκε μαζί με τον Κολοκοτρώνη και άλλους ηγέτες της επανάστασης στην Ύδρα[16][13][18][19]. Πέθανε σε ηλικία 27 ετών τον Ιούνιο του 1825, στη Μάχη των Τρίκορφων, μετά από πολύωρη αναμέτρηση με τις δυνάμεις του Ιμπραήμ Πασά της Αιγύπτου [7] [13][16][20][21][22][23].

Όσον αφορά τη συμβολή του Δημήτριου Παπατσώνη στον αγώνα της ανεξαρτησίας, αξίζει να σημειωθεί ότι όταν ξέσπασε η επανάσταση, η οικογένεια Παπατσώνη ήταν μια από τις πλουσιότερες της Πελοποννήσου και είχε καλές σχέσεις με τους Οθωμανούς[1]. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τον Δημήτριο, ως επικεφαλής της οικογένειας σε ηλικία 23 ετών, να παραιτηθεί από τα προνόμιά του, αυξάνοντας και εξοπλίζοντας μια δύναμη 1.000 μαχητών και συμμετέχοντας σε όλες τις μεγάλες μάχες. Στην πραγματικότητα, η οικογένεια Παπατσώνη συνέβαλε στον απελευθερωτικό αγώνα με πολλούς τρόπους, όχι μόνο με πολεμιστές αλλά και οικονομική υποστήριξη. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι όταν ο Κολοκοτρώνης διορίσθηκε επικεφαλής των ενόπλων που θα ξεκινούσαν για την Καρύταινα μετά την απελευθέρωση της Καλαμάτας, ο Δημήτριος Παπατσώνης του πρόσφερε άλογο, ιπποσκευή και εκατό χρυσούς ρουμπιέδες[24]. Επίσης, αναφέρεται ότι όταν ο Παπαφλέσσας συγκέντρωνε στρατό για να ανακόψει την προέλαση του Ιμπραήμ Πασά, ο Έλληνας στρατηγός Μάρκος Μπότσαρης ήρθε στο Ναζήρι με ισχυρό σώμα στρατού και παρέμεινε στο χωριό για τέσσερις ημέρες. Η οικογένεια Παπατσώνη ανέλαβε τη διατροφή ολόκληρου του σώματος.

Ο αδελφός του Δημήτριου, Παναγιώτης Παπατσώνης, ήταν επίσης μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Διορίστηκε Έφορος των Εμπλακίων στις 17 Ιουνίου 1821 και μετά το θάνατο του αδελφού του έγινε επικεφαλής της στρατιωτικής δύναμης που ήταν υπό την ηγεσία του Δημήτριου. Στη συνέχεια συμμετείχε ως πληρεξούσιος της ίδιας επαρχίας στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (1826). Ένα χρόνο αργότερα συμμετείχε ως πληρεξούσιος Εμπλακίων στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827). Από τον Ιούνιο του 1827 διετέλεσε μέλος της Βουλής έως την αυτοδιάλυσή της τον Ιανουάριο του 1828. Μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια διετέλεσε επαρχιακός δημογέροντας Εμπλακίων. Το 1841 εξελέγη δήμαρχος Εύας Μεσσηνίας, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 1862, ενώ παράλληλα εξελέγη βουλευτής Μεσσήνης σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1844 έως το 1861, με εξαίρεση εκείνες του 1850. Μετά την έξωση του Όθωνα δεν επανεξελέγη. Απεβίωσε στη γενέτειρά του το 1888. Τα απομνημονεύματά του περιέχουν πολλές πληροφορίες για την οικογένεια και την ιστορία της περιοχής, ενώ περιγράφουν επίσης λεπτομερώς την Άλωση της Τριπολιτσάς, τη Μάχη του Βαλτετσίου και άλλες στρατιωτικές ενέργειες στις οποίες συμμετείχε.[25]

Ελληνικό Κράτος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο τρίτος αδελφός, Ιωάννης Παπατσώνης, γεννήθηκε το 1802. Πολέμησε με τον αδελφό Δημήτρη Παπατσώνη, μετά το θάνατο του οποίου ανέλαβε τον μεσσηνιακό στρατό. Παρέμεινε στη στρατιωτική υπηρεσία κατά τη περίοδο Καποδίστρια. Μετά τη συνταγματική μεταρρύθμιση, εκπροσώπησε τη Μεσσηνία ως πληρεξούσιος και βουλευτής. Κατείχε το αξίωμα του Συνταγματάρχη της Βασιλικής Φάλαγγας, ενός τιμητικού σώματος πρώην αγωνιστών της Επανάστασης που ιδρύθηκε το 1835. Διετέλεσε επίσης υπασπιστής του Βασιλιά Όθωνα (1852-1857). Ο Ιωάννης διακρίθηκε με τον Αργυρό και Χρυσό Σταυρό του τάγματος του Σωτήρος, το ανώτερο Τάγμα Αριστείας της Ελληνικής Δημοκρατίας και το παλαιότερο του Βασιλείου της Ελλάδος. Πέθανε το 1871.[7][26]

Μεταγενέστερα αξιοσημείωτα μέλη της οικογένειας Παπατσώνη περιλαμβάνουν:

  • Αναγνώστης Παπατσώνης. Πολιτικός, πληρεξούσιος των Εθνοσυνελεύσεων και βουλευτής, εγγονός του Αναγνώστη Παπατσώνη, ο οποίος ανοικοδόμησε την Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο χωριό Ναζήρι.
  • Τάκης Παπατσώνης (1895-1976). Αναγνωρισμένος Έλληνας ποιητής, συγγραφέας και ακαδημαϊκός. Γεννημένος στην Αθήνα από τον Κωνσταντίνο Παπατσώνη και την Αικατερίνη Πρασσά, ο Τάκης Παπατσώνης φοίτησε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Σε νεαρή ηλικία δημοσίευσε τα πρώτα του ποιήματα σε εφημερίδες και περιοδικά, μεταξύ των οποίων και η εφημερίδα Ακρόπολις. Στη συνέχεια σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών μέχρι το 1920 και το 1927 συνέχισε τις σπουδές του στις Οικονομικές Επιστήμες στη Γενεύη. Υπηρέτησε στο Υπουργείο Οικονομικών από το 1914 για σαράντα χρόνια και προβιβάστηκε στην θέση του Γενικού Γραμματέα και ύστερα του διευθυντή. Επίσης διετέλεσε σύμβουλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ειδικός οικονομικός σύμβουλος και γενικός γραμματέας του Υπουργείου Τύπου. Επιπλέον, διετέλεσε αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εμπορικής Τράπεζας (1941), Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης (1953-1964), Αντιπρόεδρος στο Διοικητικό Συμβούλιο του Εθνικού Θεάτρου (1955-1964). Βραβεύτηκε με το γαλλικό παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής (1920), ενώ του απονεμήθηκε το πρώτο Κρατικό Βραβείο της Ποίησης (1963) για την ποιητική του συλλογή Εθνεγερσία. Το 1967 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ο Τάκης Παπατσώνης παντρεύτηκε το 1932 και απέκτησε μία κόρη, την Μαρία Παπατσώνη, η οποία παντρεύτηκε τον Αλέξανδρο Κουντουριώτη. Από το 1935 και για πέντε χρόνια συνεργάστηκε με την εφημερίδα Καθημερινή, όπου δημοσίευσε κριτικά δοκίμια. Το 1938 αποσύρθηκε στο Άγιο Όρος και έζησε τη μοναστική ζωή για πολλούς μήνες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ταξίδεψε σε πολυάριθμα μέρη του κόσμου. Ως ποιητής με βαθιά πνευματικότητα, έδειξε ισχυρή θρησκευτική πίστη και παρέμεινε προσηλωμένος στις υψηλότερες αξίες της ζωής. Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων έργων του είναι η Εκλογή Α’ (1934), η Ursa Minor (1944) και η Εκλογή Β’ (1962)[27].

Μέλη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Στυλιανός Στούπας, γενάρχης της οικογένειας
  • Δημήτριος Τζώνης, ιερέας, πρόκριτος και γιος του Στυλιανού
  • Όθων Παπατσώνης, γιος Ιωάννη Παπατσώνη
  • Ιωάννης Παπατσώνης, γιος Όθωνα Παπατσώνη
  • Όθων Παπατσώνης, γιος του Ιωάννη Παπατσώνη και της Ελένης Μελετοπούλου, επιχειρηματίας. Σπούδασε νομικά και οικονομικά στη Γενεύη και το Παρίσι. Ίδρυσε εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων και ανέλαβε μια σειρά κατασκευαστικών έργων, συμπεριλαμβανομένης της οικιστικής κοινότητας Marbella με περισσότερα από 100 σπίτια στο Σούνιο.
  • Μαρίνα Παπατσώνη, κόρη Όθωνα Παπατσώνη, διευθύντρια μάρκετινγκ και ανάπτυξης επιχειρήσεων στο Costa Navarino της Μεσσηνίας. Ακολουθώντας τα βήματα του θείου της Τάκη Παπατσώνη, η Μαρίνα Παπατσώνη δημοσίευσε πρόσφατα την πρώτη της ποιητική συλλογή "Νόμιζα ότι η εξυπνάδα οδηγεί στην ευτυχία" (2011, Εκδόσεις Μίλητος). Είναι το πρώτο διαδραστικό βιβλίο που κυκλοφορεί στην Ελλάδα, το οποίο συνδυάζει ποίηση, ζωγραφική και video art. Σχολιάζοντας το έργο της, ο ποιητής Γιώργος Κακουλίδης σχολιάζει: «… τα συναισθήματα εναλλάσσονται γρήγορα, ανεπιτήδευτα… τα ποιήματά της καταφέρνουν να γίνουν μεσολαβητική δύναμη για το φως μέσα από την ειρωνεία της καθημερινής ζωής».
  • Μαρία Δεληγιάννη, σύζυγος Διονυσίου Χρυσοσπάθη και κόρη της Αναστασίας
  • Κωνσταντίνος Παπατσώνης, γιος του Παναγιώτη

Στη Λαϊκή Παράδοση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 23 Μαρτίου κάθε έτους εορτάζεται η επέτειος της απελευθέρωσης της Καλαμάτας με τέλεση δοξολογίας και επιμνημόσυνης δέησης στον Ναό των Αγίων Αποστόλων. Κατά τον εορτασμό, έξι ντόπιοι άνδρες ντυμένοι με παραδοσιακές στολές αναπαριστούν τους ήρωες που συνέβαλαν στην απελευθέρωση της πόλης. Ο Δημήτριος Παπατσώνης είναι ένας από τους έξι ήρωες που τιμώνται με αυτόν τον τρόπο.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. σελ. 98. 
  2. ↑ Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 5-6. 
  3. ↑ «Η ιστορική οικογένεια των Παπατσωναίων». 
  4. ↑ Ζανιάς, Κωνσταντίνος (1995). Ιστορία Ναζηρίου, Νεοχωρίου και Καλαμαρά. Αθήνα. 
  5. ↑ 5,0 5,1 Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 6. 
  6. ↑ Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 9-10. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 «Αρχείο Οικογένειας Παπατσώνη από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο». 
  8. ↑ Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 7-9. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 9-10. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 11. 
  11. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. σελ. 98-101. 
  12. ↑ Φραντζής, Αμβρόσιος (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Εκ της Τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας. σελ. 330-331. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου. σελ. 99. 
  14. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου. σελ. 120. 
  15. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου. σελ. 143. 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Δρανδάκης, Παύλος (1934). Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ.19. Αθήνα: Π. Γ. Μακρής. σελ. 580. 
  17. ↑ Φραντζής, Αμβρόσιος (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Εκ της Τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας. σελ. 337. 
  18. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Β. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου. σελ. 19. 
  19. ↑ Φραντζής, Αμβρόσιος (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Εκ της Τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας. σελ. 356. 
  20. ↑ Βακαλόπουλος, Απόστολος (1982). Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ. Θεσσαλονίκη: ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ. σελ. 158. 
  21. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου. σελ. 144. 
  22. ↑ Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου. σελ. 131. 
  23. ↑ Φραντζής, Αμβρόσιος (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Εκ της Τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας. σελ. 370. 
  24. ↑ Δεληγιάννης, Κανέλλος (1957). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Βιβλιοθήκη. σελ. 153. 
  25. ↑ Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 17-19. 
  26. ↑ Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο. σελ. 16-17. 
  27. ↑ «Παρουσίαση του Τάκη Παπατσώνη». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Βακαλόπουλος, Απόστολος (1982). Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος Ζ. Θεσσαλονίκη: ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ
  • Δεληγιάννης, Κανέλλος (1957). Απομνημονεύματα. Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος Βιβλιοθήκη
  • Δρανδάκης, Παύλος (1934). Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ.19. Αθήνα: Π. Γ. Μακρής
  • Ζανιάς, Κωνσταντίνος (1995). Ιστορία Ναζηρίου, Νεοχωρίου και Καλαμαρά. Αθήνα
  • Κόκκινος, Διονύσιος (1974). Η Ελληνική Επανάστασις, εκδόσεις Μέλισσα, έκτη έκδοση, Αθήνα
  • Παπατσώνης, Παναγιώτης (1960). Απομνημονεύματα Από Των Χρόνων Της Τουρκοκρατίας Μέχρι Της Βασιλείας Γεωργίου Α'. Αθήνα: Εθνικό Τυπογραφείο
  • Φραντζής, Αμβρόσιος (1839). Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, Τόμος Πρώτος. Αθήνα: Εκ της Τυπογραφίας Η Βιτώρια του Κωνστ. Καστόρχη και Συντροφίας
  • Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1888). Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως. Αθήνα: Τυπογραφείο Π. Δ. Σακελλαρίου
  • Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (1858). Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήνα: Τύποις και βιβλιοπολείω Π.Δ Σακελλάριου
  • Παρουσίαση του Τάκη Παπατσώνη Αρχειοθετήθηκε 2019-04-17 στο Wayback Machine.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Οικογένεια_Παπατσώνη&oldid=10175604"