Μονή Συντζαφίου Λακωνίας

Πανοραμική φωτογραφία της Μονής Συντζαφίου από τα νότια, (Αρχείο Ν.Ι.Κουφού).

Η ιστορική Μονή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, είναι χτισμένη στη θέση Συντζάφι, η οποία βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Χρύσαφα Λακωνίας.

Ιστορία

Είναι χτισμένη σε θέση τελείως απόμερη, μέσα σε μια ρεματιά και η φρουριακή αρχιτεκτονική της με τα κατάλληλα οχυρωματικά έργα την προστάτευαν από επιθέσεις πειρατών και άλλων επιδρομέων. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που είναι αναγεγραμμένη  στην εσωτερική πλευρά του δυτικού τοίχου του Καθολικού, πάνω από τη θύρα εισόδου του, ο Ναός αυτός «[Ανηγέρθη] εκ βάθρων γης και ανιστορήθη … εν έτει 1625». Το έτος ανεγέρσεως του Καθολικού δεν προϋποθέτει απαραίτητα και την ταυτόχρονη ανέγερση των υπόλοιπων κτιρίων της Μονής, τα οποία είναι πιθανόν να προϋπήρχαν, αφού υπάρχουν αμυδρές ενδείξεις ότι η Μονή του Συντζαφίου προϋπήρχε του έτους 1625 «είτε με ολοκληρωμένη την κτιριακή της συγκρότηση, είτε με τη μορφή μονυδρίου, ιδρυμένου από ολιγάριθμους ασκητές».

Η Μονή ήταν Σταυροπηγιακή, δηλαδή υπαγόταν απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Σιγγίλιο του Εθνομάρτυρος Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄ «προς το ιερόν και σεβάσμιον μοναστήριον του Τιμίου Προδρόμου, του επιλεγομένου Σιντζάφι», βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον κ. Νικόλαο Κουφό, στο βιβλίου του περί της Ιεράς Μονής του Συντζαφίου, το έτος 2019.  Με την Μονή συνδέονταν άμεσα, κυρίως η Χρύσαφα και ο Βασσαράς, αφού από τα χωριά αυτά προέρχονταν οι περισσότεροι μοναχοί της και εντός των ορίων τους βρίσκονταν κατά την ακμή της τα σημαντικά μετόχια της, αποτελούμενα από κτηματική περιουσία, οικήματα, λινούς και ελαιοτριβεία.

Η Μονή λειτουργούσε κανονικά σε όλη την περίοδο της δουλείας του Έθνους, κατά τη οποία ανέπτυξε σημαντική εθνική εκπαιδευτική και φιλανθρωπική δράση, αλλά υπέστη μεγάλη καταστροφή κατά τον Αύγουστο του 1826, από τα διερχόμενα στρατεύματα του Ιμπραήμ πασά, που τη λεηλάτησαν και πυρπόλησαν το Καθολικό της.

Η Μονή όμως που άντεξε όλα τα δεινά της Τουρκοκρατίας, δεν άντεξε την πολιτική Διοίκηση των Βαυαρών που έβλεπαν την Εκκλησία ως μια κρατική υπηρεσία. Έτσι, η ζωή της Μονής ανακόπηκε βίαια κατά το έτος 1834, με την εφαρμογή του Βασιλικού Διατάγματος του Όθωνος της 25.9.1833, περί διαλύσεως των μονών (που είχαν λιγότερους από έξι μοναχούς) και δημεύσεως της περιουσίας τους από το Δημόσιο.    

Οι τελευταίοι μοναχοί ήταν οι Βασσαραίοι Ιερομόναχοι, Ιάκωβος Αναστασίου (Ηγούμενος) και Ιωαννίκιος Κοσμάς. Η κινητή περιουσία της Μονής (Άγια λείψανα, φορητές εικόνες, ιερά σκεύη, άμφια και λειτουργικά βιβλία) διενεμήθη εις τους Ενοριακούς ναούς Χρύσαφας και Βασσαρά ενώ τα μετόχια της αξιοποιήθηκαν, περί το έτος 1840 για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των δύο προαναφερόμενων χωριών· το οίκημα στον Βασσαρά χρησιμοποιήθηκε ως διδακτήριο του εκεί νεοσυσταθέντος Δημοτικού Σχολείου και αυτό της Χρύσαφας, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του εκεί διδασκάλου, ο οποίος μέχρι τότε κατοικούσε σε κελί του ναού της Παναγίας, ο δε ναός, χρησίμευε ως διδακτήριο του Δημοτικού Σχολείου.

Έκτοτε η Μονή, που αναφέρεται πλέον ως διαλελυμμένη, περιήλθε σε αφάνεια, τα κτίριά της ερημώθηκαν και σιγά – σιγά κατέπεσαν, αλλά η ίδια δεν έσβησε ποτέ από τη συνείδηση και τη μνήμη των κατοίκων αυτού του τόπου. Από την Ενορία Χρυσάφων, τελούνταν κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου (Αποτομή Τιμίας Κεφαλής Προδρόμου) ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, ενώ πολλοί χριστιανοί προσέρχονταν σ’ αυτή μεμονωμένα ή ομαδικά για να προσκυνήσουν ευλαβικά τον Τίμιο Πρόδρομο τον Συντζάφη και να πάρουν ευλογία από τη Χάρη του.

Αρχιτεκτονική

Το σωζόμενο Καθολικό της Μονής είναι μικρών διαστάσεων, στον τύπο της μονοκάμαρης βασιλικής, φέρει σε όλες τις εσωτερικές επιφάνειές του αγιογραφίες, οι οποίες αποδίδονται από τους ειδικούς στον αγιογράφο Δημήτριο Κακαβά «εκ χώρας Ναυπλίου» ο οποίος ήταν ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της εποχής εκείνης και φαίνεται ότι σ’ αυτόν ανήκει και ο διάκοσμος του Ναού του Αγίου Δημητρίου Χρυσάφων.

Στο πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα του ναού, ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτες είναι οι δώδεκα σωζόμενες σκηνές από τη ζωή του Προδρόμου, αφού κάποιες από αυτές, σπανίζουν γενικά στην Ορθόδοξη εικονογραφία.

Κατά τα έτη 2017–2018, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, σε συνεργασία με το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Χρυσάφων, πραγματοποίησε το έργο «της δομικής αποκατάστασης και ανάδειξης του καθολικού της Μονής».

Τέλος, με πρόταση του Σεβασιωτάτου Μητροπολίτου Μονεμβασίας & Σπάρτης κ. κ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ, η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Συντζαφίου, δια της υπ’ αριθμ. 1672/928/12-5-2021 Απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, δημοσιευθείσης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 2390/7-6-2021 τ. Β΄), ανασυστάθηκε και ήδη με απόφαση του οικείου Μητροπολίτου, (1-9-2021) συγκροτήθηκε η Διοικούσα αυτής Επιτροπή.

Πηγή

• Νικολάου Ι. Κουφού, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Συντζάφι-Χρύσαφα Λακωνίας, Το γεραρό ασκητομονάστηρο, Ενορία Χρυσάφων, Σπάρτη 2019, ISBN: 978-618-84249-0-6