Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή

Μαρία Καντακουζηνή
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή (Ελληνικά)
Γέννηση	13ος αιώνας Αυτοκρατορία της Νίκαιας
Χώρα πολιτογράφησης	Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Αλέξιος Φιλής Κωνσταντίνος Τιχ Ιβάιλο
Τέκνα	Μιχαήλ Ασέν Β΄
Γονείς	Ιωάννης Καντακουζηνός και Ειρήνη Ευλογία Παλαιολογίνα
Αδέλφια	Θεοδώρα Ραούλαινα Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή Ευγενία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή
Οικογένεια	Οικογένεια Καντακουζηνών
Σχετικά πολυμέσα

Η Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή από την Οικογένεια Καντακουζηνών ήταν σύζυγος πρώτα του Αλέξιου Φιλή, έπειτα του Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας και τέλος του Ιβάιλο της Βουλγαρίας.

Καταγωγή

Ήταν η δεύτερη κόρη του Ιωάννη Καντακουζηνού πιγκέρνη και δούκα των Θρακησίων και της Ειρήνης Παλαιολογίνας, αδελφής του Μιχαήλ Η΄. Γονείς της Ειρήνης ήταν ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος και η Θεοδώρα Παλαιολογίνα.

Κατά τον ιστορικό Γεώργιο Παχυμέρη, η Μαρία ήταν ασυνήθιστα αναξιόπιστη και πονηρή και είχε επιρροή στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στον κλήρο. Λέγεται ότι αυτή παρότρυνε τον θείο της Μιχαήλ Η΄ να τυφλώσει τον νεαρό Ιωάννη Δ΄ Βατάτζη. Η Μαρία παντρεύτηκε τον Αλέξιο Φιλή μέγα δομέστικο, που όμως απεβίωσε στην αιχμαλωσία, μετά από την ήττα στο Μακρυπλάγι το 1263/4.

Ο δεύτερος γάμος της

Ο Ιωάννης Δ΄ ήταν αδελφός της Ειρήνης, συζύγου του Κωνσταντίνου Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας, που εξεγέρθηκε εναντίον του Μιχαήλ Η΄. Το 1268 η Ειρήνη Βατάτζη απεβίωσε και ο Κωνσταντίνος Α΄ θέλησε να συμφιλιωθεί με τον Μιχαήλ Η΄ νυμφευόμενος μία συγγενή του. Ο Αυτοκράτορας του πρόσφερε την ανιψιά του Μαρία. Ο Κωνσταντίνος Α΄ συμφώνησε με τον όρο να έχει ως προίκα την Μεσημβρία και την Αγχίαλο.

Παντρεύτηκαν το 1269, αλλά ο Μιχαήλ Η΄ καθυστερούσε την παράδοση των δύο πόλεων. Η θέση της Μαρίας στην Αυλή της Βουλγαρίας κλονίστηκε και η σχέση της με τον σύζυγό της. Όταν συνειδητοποίησε τη συμπεριφορά του θείου της, παρότρυνε τον σύζυγό της να του επιτεθεί. Έτσι ο Κωνσταντίνος Α΄ Τιχ συνήψε συμμαχία με τον Κάρολο Α΄ της Νάπολης, που ήθελε να εκστρατεύσει για την αποκατάσταση της Λατινικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης. Ο Μιχαήλ Η΄ αντέδρασε παντρεύοντας την νόθη κόρη του Ευφροσύνη με τον Νογκάι χαν της Χρυσής Ορδής, που λεηλάτησε το 1274 τη Βουλγαρία.

Κατά τα τελευταία έτη του ο Κωνσταντίνος Α΄ Τιχ υπέφερε από παραλυσία και άλλες ασθένειες. Η διακυβέρνηση περιήλθε στη Μαρία, που έστεψε τον γιο τους Μιχαήλ Β΄ συμβασιλιά μετά τη γέννησή του το 1274. Διηύθυνε τις διπλωματικές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη. Το 1275 ο ισχυρός Γιακόβ Σβέτοσλαβ δεσπότης του Βιντίν διεκδικούσε τον θρόνο. Η Μαρία του υποσχέθηκε να τον υιοθετήσει και να του επιτρέπει τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση. Τον κάλεσε στην πρωτεύουσα Τάρνοβο και σε επίσημη τελετή ανακηρύχθηκε δεύτερος γιος της Μαρίας. Όμως όταν επέστρεψε στο Βιντίν, απεβίωσε λίγο μετά από δηλητηρίαση. Ο Παχυμέρης κατηγορεί τη Μαρία ως υπαίτια γι' αυτό.

Ο τρίτος γάμος της

Οι πόλεμοι εξουθένωσαν οικονομικά τους υπηκόους, καθώς και οι Μογγολικές εισβολές. Το 1277 ο ιδιοκτήτης χοίρων Ιβάιλο έγινε αρχηγός των δυσαρεστημένων, που εξεγέρθηκαν και κατέλαβαν μία περιοχή. Ο Κωνσταντίνος Α΄ Τιχ κινήθηκε εναντίον του, αλλά σκοτώθηκε από τον Ιβάιλο. Μεγάλο μέρος της χώρας αποδέχθηκε τον στασιαστή, αλλά οι ευγενείς στο Τάρνοβο έμειναν πιστοί στον Μιχαήλ Β΄ και στη μητέρα του Μαρία.

Η επιτυχία του Ιβάιλο προβλημάτισε τον Μιχαήλ Η΄, ο οποίος έστειλε τον Ιβάν Γ΄, γιο του Μίτσο πρώην βασιλιά της Βουλγαρίας που είχε καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη, να ανακτήσει τον θρόνο. Τον νύμφευσε με την πρώτη κόρη του Ειρήνη και του απέστελνε συχνά στρατό για να τον υποστηρίξει. Τότε η Μαρία συμμάχησε με τον Ιβάιλο και τον παντρεύτηκε το 1278 αναγνωρίζοντάς τον βασιλιά με τον όρο να μην εκτοπίσει τον γιο της Μιχαήλ Β΄. Η συμπεριφορά της εξόργισε την Αυλή της Κωνσταντινούπολης, επειδή παντρεύτηκε τον φονέα του συζύγου της και ντρόπιασε την ευγενή οικογένεια των Παλαιολόγων με το γάμο της με έναν χοιροβοσκό.

Ο Παχυμέρης αναφέρει ότι ο Ιβάιλο απεχθανόταν τις θωπείες της· την πρόσβαλε και τη χτυπούσε. Φύλασσε επιτυχώς τα περάσματα και ο στρατός που έστελνε ο Μιχαήλ Η΄ δεν είχε αποτέλεσμα. Τότε ο Μιχαήλ Η΄ έστειλε τους συμμάχους του Μογγόλους εναντίον του, που τον απέκλεισαν στα Σίλιστρα (Δορίστολο) για τρεις μήνες. Ο Ρωμαϊκός στρατός μπόρεσε να προωθηθεί και να πολιορκήσει το Τάρνοβο. Όταν διαδόθηκε η φήμη του θανάτου του Ιβάιλο, οι ευγενείς παραδόθηκαν και αποδέχθηκαν τον Ιβάν Γ΄. Η Μαρία και ο Μιχαήλ Β΄ στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ιβάιλο εμφανίστηκε στο Τάρνοβο και το πολιόρκησε. Ο Ιβάν Γ΄ διέφυγε με την Ειρήνη στην Κωνσταντινούπολη.

Οικογένεια

Πρώτα παντρεύτηκε τον Αλέξιο Φιλή μέγα δομέστικο, που απεβίωσε μετά το 1263/4 αιχμάλωτος μετά από μάχη που ηττήθηκε.

Σε δεύτερο γάμο παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Α΄ Τιχ της Βουλγαρίας και είχε τέκνο:

• Μιχαήλ Β΄ Τιχ συμβασιλιάς της Βουλγαρίας.

Ο Κωνσταντίνος Α΄ σε εξέγερση σκοτώθηκε από τον στασιαστή Ιβάιλο το 1277 και η Μαρία παντρεύτηκε σε τρίτο γάμο τον Ιβάιλο της Βουλγαρίας, με τον οποίο είχε:

• μία κόρη.

Πηγές

• Vasil Zlatarski, "История на българската държава през средните векове. Том III. Второ българско царство. България при Асеневци (1187—1280)" издателство "Наука и изкуство", София 1972 г.
• Yordan Andreev, Ivan Lazarov, Plamen Pavlov, "Кой кой е в средновековна България", издателство "Петър Берон", 1999 г.