Κοινοτικά δάση του Νεπάλ
Τα Κοινοτικά Δάση του Νεπάλ θεσμοθετήθηκαν από την κυβέρνηση του Νεπάλ με στόχο να αντιμετωπιστεί η προοδευτική υποβάθμιση των δασών, με την υιοθέτηση πρακτικών που συμβάλλουν τόσο στη δασική αναγέννηση όσο και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των μελών της τοπικής κοινότητας. Το Νεπάλ είναι μια από τις πρωτοπόρες χώρες που αναγνωρίζει τη σημαντική συμβολή της ενεργού συμμετοχής της κοινότητας στη μακροβιότητα των δασικών πόρων και παραχωρεί σε αυτή δικαιώματα χρήσης και διαχείρισής τους.[1]
Ιστορική αναδρομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πριν από το 1950, η διαχείριση των δασών του Νεπάλ πραγματοποιούνταν κυρίως από τοπικές ελίτ του φεουδαρχικού αυταρχικού καθεστώτος Rana, στις οποίες είχαν αποδοθεί οι δασικοί πόροι της χώρας ως ιδιωτικές περιουσίες. Μετά την κατάλυση του καθεστώτος Rana το 1950, η κυβέρνηση του Νεπάλ εθνικοποίησε τα δάση με το νόμο του 1957, με τον οποίο όλοι οι ιδιωτικοί δασικοί πόροι τέθηκαν υπό τον έλεγχο του κράτους. Όμως, η χωρίς κανόνες απόσπαση δασικών πόρων από τους ανθρώπους της τοπικής κοινότητας είχε ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη αποψίλωση των δασών και την εμφάνιση συγκρούσεων ανάμεσα σε εκείνους και την κρατική διοίκηση. Η εθνική διαχείριση παρέμεινε η κυρίαρχη προσέγγιση δασικής διαχείρισης του Νεπάλ μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1970, οπότε η κυβέρνηση άρχισε να εκδηλώνει έντονη ανησυχία για την επιταχυνόμενη υποβάθμιση των δασών και τις αρνητικές της περιβαλλοντικές συνέπειες. Προκειμένου να αναστραφεί αυτή η τάση, διαμορφώθηκε το Εθνικό Δασικό Σχέδιο του 1976 το οποίο παρείχε στις τοπικές κοινότητες το δικαίωμα διαχείρισης και χρήσης των τοπικών δασών. Με το Δασικό Νόμο του 1978 ορίστηκαν νέες κατηγορίες δασών, διαχειριζόμενων από τοπικές κοινότητες, θρησκευτικές ομάδες και ιδιώτες, και επιτράπηκε η ενοικίαση δασών σε ιδιώτες ή κοινότητες. Τα αδύναμα σημεία του παραπάνω νόμου ήταν η απουσία μηχανισμών συμπερίληψης ανθρώπων όλων των κοινωνικών στρωμάτων στη λήψη αποφάσεων και διασφάλισης των προσδοκώμενων οφελών από τη διατήρηση και διαχείριση των δασικών πόρων. Η μεγαλύτερη ώθηση στο πρόγραμμα κοινοτικής διαχείρισης σημειώθηκε με το Κύριο Σχέδιο Δασοκομίας του 1988, με βάση το οποίο στόχος των Κοινοτικών Δασών είναι η κάλυψη των αναγκών της κοινότητας με την ταυτόχρονη προστασία του δάσους, και ακολούθως με τους Δασικούς Νόμους του 1993 και του 1995 που παρείχαν λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές και όλο το πλαίσιο για τη μεταβίβαση της διαχείρισης των δασών στις τοπικές κοινότητες. Σημειώνεται πως τα δάση εξακολουθούν να βρίσκονται στην ιδιοκτησία του κράτους.[2]
Στις μέρες μας, πάνω από 4,2 εκατομμύρια νοικοκυριά συμμετέχουν στη διαχείριση των Κοινοτικών Δασών, που αποτελούν το 38% των δασών του Νεπάλ[3] και εντοπίζονται κυρίως στους λόφους της χώρας που περιλαμβάνουν περιοχές όπως η Κατμαντού, η Ποκάρα, η Μπανέπα και η Τρισούλι.
Πλαίσιο διαχείρισης των Κοινοτικών Δασών του Νεπάλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το πρώτο βήμα για την κοινοτική διαχείριση είναι η δημιουργία μιας Ομάδας Χρηστών Κοινοτικού Δάσους (Community Forest User Group) η οποία υποβάλλει αίτηση στο Περιφερειακό Δασαρχείο (District Forest Office) που αποτελεί το εποπτικό κρατικό όργανο, καταθέτοντας ένα σχέδιο διαχείρισης του τοπικού δάσους διαμορφωμένο μέσα από τη γενική τους συνέλευση, με τη βοήθεια τεχνικού εμπειρογνώμονα από το κράτος, στο οποίο περιγράφονται η τοπική δασική έκταση και όλες οι δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν σε αυτή σε βάθος δεκαετίας, σεβόμενες τις κατευθυντήριες γραμμές του νόμου.[4] Στη συνέχεια, το Περιφερειακό Δασαρχείο παραχωρεί στην Ομάδα Χρηστών το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης των τοπικών δασικών πόρων, προς όφελος της κοινότητας, έχει όμως τη δυνατότητα να πάρει πίσω τον έλεγχο του δάσους, σε περίπτωση κακής χρήσης των πόρων, κατάχρησης εξουσίας ή για λόγους δημοσίου συμφέροντος.[5]
Δικαίωμα συμμετοχής στην Ομάδα Χρηστών Κοινοτικού Δάσους έχουν τα μέλη από κάθε νοικοκυριό της περιοχής που χρησιμοποιεί τους δασικούς πόρους.[6] Όλες οι αποφάσεις για τους κανόνες διαχείρισης και χρήσης των δασικών πόρων λαμβάνονται στις γενικές συνελεύσεις, στις οποίες εκλέγεται και μια εκτελεστική επιτροπή που φέρει την ευθύνη για την τήρησή τους και αποτελεί το συνδετικό κρίκο με το Περιφερειακό Δασαρχείο.[5]
Οι χρήστες υποχρεούνται να συμμετέχουν σε δραστηριότητες αναδάσωσης και καθαρισμού των δασών, καθώς και στη φύλαξή τους, είτε επιτηρώντας τα οι ίδιοι είτε καταβάλλοντας εισφορές για την πρόσληψη φυλάκων.[6] Στους χρήστες που δεν είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους επιβάλλονται κυρώσεις, ακόμη και η καθαίρεσή τους από την Ομάδα.[7] Παράλληλα, οι χρήστες δικαιούνται να συλλέγουν από το Κοινοτικό Δάσος προϊόντα όπως ξυλεία, καυσόξυλα, φαρμακευτικά φυτά, ζωοτροφές, φρούτα, ρετσίνι, για να καλύψουν τις ανάγκες τους και ό,τι περισσεύει μπορούν να το πουλήσουν μεμονωμένα ή συλλογικά, αυξάνοντας έτσι το εισόδημα τους.[2]
Από το συλλογικό κοινοτικό εισόδημα, το 25% χρησιμοποιείται για δράσεις δασικής διατήρησης και αναγέννησης, το 50% για την ενδυνάμωση των γυναικών και των οικονομικά ασθενέστερων μελών της τοπικής κοινότητας, ενώ το υπόλοιπο 25% μοιράζεται στους χρήστες.[8]
Επιπλέον, υπάρχουν Δίκτυα Ομάδων Χρηστών που διακινούν και πωλούν τα δασικά προϊόντα,[7] καθώς και μια Ομοσπονδία Ομάδων Χρηστών Κοινοτικών Δασών (Federation of CFUGs) που παίρνει μέρος σε συζητήσεις με την κυβέρνηση για την χάραξη πολιτικής για μια πιο αποτελεσματική κοινοτική διαχείριση.[5]
Επιτεύγματα των Κοινοτικών Δασών του Νεπάλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η κοινοτική δασική διαχείριση στο Νεπάλ συμβάλλει στην αποκατάσταση και αναγέννηση των δασών, στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Επιπλέον, επιτυγχάνεται παρεμπόδιση της διάβρωσης του εδάφους και των πλημμυρών, εμπλουτισμός του υδροφόρου ορίζοντα και διατήρηση των καταφυγίων της άγριας πανίδας. Παράλληλα, τα Κοινοτικά Δάση του Νεπάλ, προμηθεύουν τα μέλη των τοπικών κοινοτήτων με τα απαραίτητα για τις ανάγκες τους δασικά προϊόντα και βελτιώνουν το εισόδημά τους με την πώλησή τους.[5] Επιπλέον, συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της κοινότητας με έργα κατασκευής κτιρίων, δρόμων, σχολείων και ιατρείων, καθώς και ηλεκτροδοτικά και υδροδοτικά έργα.[2] Τέλος, η συμμετοχή στην κοινοτική διαχείριση συντελεί στην ενδυνάμωση των γυναικών και ανθρώπων που βρίσκονται σε δυσμενέστερη οικονομική και κοινωνική θέση, αφού παίρνουν μέρος στις αποφάσεις, αίροντας έτσι τις κοινωνικές ανισότητες.[5]
Σημεία προς βελτίωση των Κοινοτικών Δασών του Νεπάλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα πρόβλημα που παρατηρήθηκε στη λειτουργία των Κοινοτικών Δασών του Νεπάλ και πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι η μειωμένη συμμετοχή των γυναικών και ατόμων που ανήκουν σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα και η κυριαρχία των πιο εύρωστων οικονομικά μελών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, με αποτέλεσμα να προωθούνται τα συμφέροντα εκείνων που συγκεντρώνουν την εξουσία στην τοπική κοινότητα.[2] Ένα ακόμη σημείο που χρειάζεται βελτίωση είναι η εξασφάλιση μιας δίκαιης και ισότιμης κατανομής των οφελών που προκύπτουν από την κοινοτική διαχείριση, ανάμεσα στα μέλη της τοπικής κοινότητας.[6] Τέλος, η εφαρμογή δασοκομικών τεχνικών στη διαχείριση του δάσους και η έγκαιρη επίλυση προστριβών μεταξύ των μελών της Ομάδας Χρηστών, αλλά και με το Περιφερειακό Δασαρχείο, θα συνέβαλε σε μια πιο αποτελεσματική δασική διαχείριση.[8]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Pandit, Ram; Bevilacqua, Eddie (2011-06). «Forest users and environmental impacts of community forestry in the hills of Nepal» (στα αγγλικά). Forest Policy and Economics 13 (5): 345–352. doi:. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1389934111000281.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Thoms, Christopher A. (2008-05). «Community control of resources and the challenge of improving local livelihoods: A critical examination of community forestry in Nepal» (στα αγγλικά). Geoforum 39 (3): 1452–1465. doi:. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0016718508000080.
- ↑ Raj Pathak, Bhoj; Yi, Xie; Bohara, Radhika (2017). «Community Based Forestry in Nepal: Status, Issues and Lessons Learned» (στα αγγλικά). International Journal of Sciences 3 (03): 119–129. doi:. ISSN 2305-3925. http://www.ijsciences.com/pub/article/1232.
- ↑ «Protecting forests, improving livelihoods – Community forestry in Nepal». Fern (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Gautum, Nabaraj (2013). «Community Forestry in Nepal a Model of Community Governance». ResearchGate. The Post. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Adhikari, Bhim (2004). «Community forestry in Nepal: management rules and distribution of benefits» (PDF). SANDEE. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 7,0 7,1 «Community Forest Management in the Middle Hills of Nepal: The Changing Context». ODI: Think change (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ 8,0 8,1 Ghimire, Pramod; Lamichhane, Uchita (2020-06-22). «Community Based Forest Management in Nepal: Current Status, Successes and Challenges» (στα αγγλικά). Grassroots Journal of Natural Resources 3 (2): 16–29. doi:. ISSN 2581-6853. http://journals.grassrootsinstitute.net/journal1-natural-resources/vol-3/issue-2/nr.03-02-2.ghimire-lamichhane.pdf.