Κερά Ονυθέ
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Κερά Ονυθέ ονομάζεται αρχαιολογική θέση στην Κρήτη, στο νομό Ρεθύμνου και κοντά στον οικισμό των Γουλεδιανών.[1]
Κατά τη διάρκεια ανασκαφών το 1946 ήρθαν στην επιφάνεια κατάλοιπα πόλεως της αρχαιότητας η οποία ταυτίζεται ενδεχομένως με την αρχαία Οσμίδα ή την αρχαία Φάλαννα. Από μεταγενέστερες ανασκαφές του Νικόλαου Πλάτωνα και της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας έχει έρθει στο φως - από την παλαιοχριστιανική φάση της πόλης ξυλόστεγη βασιλική που εκτιμάται πως ανήκει στον 5ο αι. μ.Χ.
Γεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο οικισμός των Γουλεδιανών βρίσκεται στο Νομό Ρεθύμνης, σε απόσταση 16χλμ. νότια του Ρεθύμνου. Στη θέση Ονυθέ, 2,5χλμ. νοτιοανατολικά των Γουλεδιανών, ήλθαν στην επιφάνεια κατάλοιπα πόλεως της αρχαιότητας.
Κατά τα έτη 1954-1956 ο Έφορος Αρχαιοτήτων της Κρήτης Νικόλαος Πλάτων προέβη σε ανασκαφική διερεύνηση της περιοχής. Από την παλαιοχριστιανική φάση της πόλης ανεσκάφη τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με υπερώα, νάρθηκα με προθάλαμο στα δυτικά και δευτερεύοντα κτίσματα (πιθανώς βαπτιστήριο με τέσσερις χώρους) στα βορειοδυτικά. Το ανατολικό τμήμα του κεντρικού κλίτους συνιστά το Ιερό, το αντίστοιχο των δύο πλαγίων κλιτών διαμορφώνεται ως ιδιαίτερος χώρος, ενδεχομένως παστοφόριο, που επικοινωνεί μέσω θυρών με το υπόλοιπο κλίτος και με το Ιερό. Το δάπεδο του βορείου παστοφορίου, του Ιερού, του κεντρικού κλίτους και του νάρθηκα κάλυπταν ψηφιδωτά με γεωμετρικά θέματα και πλαίσια από πλοχμό και βλαστό με φύλλα κισσού. Το δάπεδο του νοτίου μέρους έχει σχηματιστεί πάνω σε λαξευμένο βράχο καλυμμένο με λευκό επίχρισμα, ενώ το βορείου μέρους έχει δημιουργηθεί από αλεπάλληλες στρώσεις χώματος, πετρών και επιχρίσματος. Οι στυλοβάτες των μεταξύ τους κιονοστοιχιών επίσης παρουσιάζουν ανομοιογένεια (λαξευμένος στο φυσικό βράχο ο νότιος, κτιστός ο βόρειος).
Η οικοδόμηση του ναού και η δημιουργία των ψηφιδωτών ανάγεται ενδεχομένως στο τέλος του 5ου αι.
Σε τμήμα της αψίδας του Ιερού της βασιλικής κτίστηκε σε μεταγενέστερη περίοδο ναΰδριο της Θεοτόκου Κεράς, η οικοδόμηση του οποίου οδήγησε στην καταστροφή τμημάτων του ψηφιδωτού του δαπέδου. Στο εσωτερικό της αψίδας επίσης αποκαλύφθηκε τρίβαθμο σύνθρονο και αμέσως στα δυτικά του θριαμβικού τόξου το εγκαίνιο το ναού. Ο προσαρτημένος στη νότια πλευρά του νάρθηκα προθάλαμος προσέφερε πρόσβαση στην κύρια πιθανότατα είσοδο του ναού, τη νότια θύρα του νάρθηκα.
Το βορειοδυτικό κτίσμα, σύγχρονο του κυρίως ναού, ερμηνεύεται πιθανώς ως βαπτιστήριο με τέσσερις χώρους: εξώτερο οίκο, φωτιστήριο και δύο μικρότερους, ορθογώνιους, πιθανώς αποδυτήριο και χρισμάριο. Οι τρεις τελευταίοι χώροι επικοινωνούσαν μεταξύ τους, με το νάρθηκα (το φωτιστήριο) και με το βόρειο κλίτος του ναού (το χρισμάριο ή αποδυτήριο).
Εκτός των ανασκαφών, ο Ν. Πλάτων προέβη και σε συμπλήρωση της τοιχοποιίας της αψίδας, της ΒΑ. και της ΝΑ. γωνίας του κυρίως ναού.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Α.Κ. Ορλάνδος, Κρήτη. Γουλεδιανά Ρεθύμνης, Έργον 1954, 52
- Ν. Πλάτων, Ανασκαφή Ονυθέ Γουλεδιανών Ρεθύμνης, ΠΑΕ 1954, 382
- Α.Κ. Ορλάνδος, Κρήτη. Ρέθυμνα, Έργον 1955, 102-103
- Ν. Πλάτων, Ανασκαφή Ονυθέ Γουλεδιανών Ρεθύμνης, ΠΑΕ 1955, 303-305,
- Α.Κ. Ορλάνδος, Κρήτη. Κερά (Ρεθύμνης), Έργον 1956, 116-118.
- Ν. Πλάτων, Ανασκαφή παλαιοχριστιανικής βασιλικής Κεράς Ονυθέ Γουλεδιανών Ρεθύμνης, ΠΑΕ 1956, 229-231, πίν. 110γ-111
- Chronique des fouilles et découvertes archéologiques en Grèce en 1955, BCH 80, 1956, 356-357
- Ι.Η. Βολανάκης, Τα παλαιοχριστιανικά βαπτιστήρια της Ελλάδος (Αθήναι 1976), 135, εικ. Χβ
- Ι. Βολανάκης, Τα παλαιοχριστιανικά μνημεία της Κρήτης, Κρητικά Χρονικά ΚΖ’, 1987, 247
- Ι.Η. Βολανάκης, Τα βαπτιστήρια της Κρήτης και η τελετή του μυστηρίου του βαπτίσματος κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους (4ος-6ος αι. μ.Χ.), Νέα Χριστιανική Κρήτη 20, 2001, 70-71
Παραπομπές-Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Διαδραστικός χάρτης των ανασκαφών στην περιοχή: https://www.archaiologia.gr/blog/archaeological_site/ονυθέ-γουλεδιανών