Κεντημένο ψωμί

Ως κεντημένο καλείται το ψωμί, στην επιφάνεια του οποίου υπάρχουν διαφορετικές αναπαραστάσεις και σχέδια. Θεωρείται ότι ο τρόπος με τον οποίο είναι στολισμένο θυμίζει κέντημα, γι’ αυτό και ονομάστηκε «κεντημένο». Το κεντημένο ψωμί δεν είναι απλώς ένα διατροφικό είδος, αλλά φέρει πολλαπλούς συμβολισμούς, καθώς συνδέεται με μεγάλες θρησκευτικές γιορτές και διαβατήριες τελετουργίες του κύκλου της ζωής.

Το 2023 η τέχνη του κεντημένου ψωμιού του Βαρνάβα Αττικής εγγράφηκε ως στοιχείο στο Εθνικό Ευρετήριο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Η χρονική αφετηρία της πρακτικής του κεντήματος του ψωμιού δεν μπορεί να οριστεί με ακρίβεια. Η προσπάθεια να καθοριστεί προκύπτει από την ανάλυση των συνεντεύξεων  που παραχώρησαν κεντήστρες της κοινότητας σε συνδυασμό με την ηλικία τους. Με την πιο ηλικιωμένη πληροφορήτρια να είναι σήμερα 88 ετών και να έχει παρακολουθήσει το κέντημα του ψωμιού από μικρό παιδάκι, εύλογα κάποιος μπορεί να πάει στο παρελθόν τουλάχιστον εκατό χρόνια πίσω. Ωστόσο, γνωρίζοντας ότι στην ομάδα των κεντηστριών συμμετείχαν συχνά μανάδες αλλά και γιαγιάδες, η αναγωγή στο παρελθόν θα μπορούσε να είναι βαθύτερη από το διάστημα των εκατό ετών.

Την αντοχή του στοιχείου στον χρόνο επιβεβαιώνουν με μαρτυρίες τους οι γυναίκες-κεντήστρες του Βαρνάβα, αλλά και η  τοπική κοινότητα, η οποία αισθάνεται ότι η συνέχιση της τέχνης του κεντημένου ψωμιού αποτελεί μέρος της διαφύλαξης της πολιτισμικής της ταυτότητας. Το ενδιαφέρον για την εκμάθηση της τέχνης του «κεντήματος» εμφανίζεται ανανεωμένο, ιδιαιτέρως για τις ηλικίες μεταξύ 50-60, όταν δηλαδή οι γυναίκες της κοινότητας που βρίσκονται κοντά σε αυτήν την ηλικία παντρεύουν τα παιδιά τους και θεωρούν «επιβεβλημένο» να κεντήσουν τα κουλούρια τους γάμου τους.