Ινκαουάσι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ινκαουάσι
Τα ηφαίστεια Νεβάδο ντε Ινκαουάσι (αριστερά) και Ελ Φράιλε (δεξιά) μπροστά από τη Λαγούνα Βέρδε.
Χάρτης
Ύψος6.621 μέτρα
ΟροσειράΆνδεις
ΉπειροςΑμερική
ΧώρεςΧιλή και Αργεντινή
wikidata (π • σ • ε )

Το Ινκαουάσι (ισπανικά: Incahuasi‎‎, ισπανική προφορά: iŋkaˈwasi, από την κέτσουα Inka Wasi, δηλαδή «σπίτι των Ίνκας»[1][2] είναι ηφαίστειο στις Άνδεις, στη Νότια Αμερική. Βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ της επαρχίας Καταμάρκα (νομός Τινόγαστα) στην Αργεντινή και του διαμερίσματος Ατακάμα στη Χιλή. Φτάνει σε υψόμετρο 6.638 μέτρων, καθιστώντας το το έβδομο ψηλότερο ηφαίστειο στον κόσμο (ενεργά και ανενεργά ηφαίστεια μαζί).[2]

Το ηφαίστειο αποτελείται από μια καλδέρα πλάτους 3,5 χλμ. και δύο στρωματοηφαίστεια. Τέσσερις πυροκλαστικοί δόμοι βρίσκονται 7 χλμ. στα βορειοανατολικά και έχουν παράγει ροές λάβας με βασάλτη-ανδεσίτη που έχουν καλύψει μια έκταση 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[3]

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Θέση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ινκαουάσι βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Αργεντινής και Χιλής[4], στην περιοχή Πάσο ντε Σαν Φρανσίσκο[5], συγκεκριμένα νότια του ηφαιστείου Σαν Φρανσίσκο, και αποτελεί το ανατολικό άκρο μιας μικρής αλυσίδας ογκωδών ηφαιστείων που συγκαταλέγονται μεταξύ των υψηλότερων στον πλανήτη και περιλαμβάνουν το Όχος ντελ Σαλάδο, το Νασιμιέντος, το Σέρο Μπάγιο και το Νεβάδο Τρες Κρούσες.

Σε κοντινή απόσταση, στα δυτικά, βρίσκεται το ηφαίστειο Ελ Φράιλε (6.068 μέτρα), στη συνέχεια το ηφαίστειο Νεβάδο (6.000 μέτρα), και στα νότια το ηφαίστειο Νέγρο (5.373 μέτρα), το οποίο έχει παρουσιάσει σημαντική δραστηριότητα πρόσφατα.

Το Ινκαουάσι βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Κεντρικής Ηφαιστειακής Ζώνης των Άνδεων με 110 άλλα Τεταρτογενή ηφαίστεια.[6] Η ιστορία της ηφαιστειακής δραστηριότητας είναι ελάχιστα γνωστή για τα περισσότερα από αυτά τα ηφαίστεια λόγω της έλλειψης χρονολόγησης, μόνο λίγες εκρήξεις έχουν καταγραφεί, όπως η έκρηξη του Όχος ντελ Σαλάδο το 1993[6], το υψηλότερο ηφαίστειο στον κόσμο[7] που βρίσκεται νοτιοδυτικά του Ινκαουάσι.[4] Σχηματίζουν μαζί με το Ελ Φράιλε]], το Σέρο Ελ Μουέρτο, το Νεβάδο Τρες Κρούσες και το Ελ Σόλο μια μακρά ηφαιστειακή αλυσίδα 50 χιλιομέτρων.[8]

Η περιοχή κυριαρχείται από ηφαίστεια που ήταν ενεργά πριν από 1,5 εκατομμύριο χρόνια.[9] Κοντά στο Ινκαουάσι βρίσκονται επίσης τα Φάλσο Ασούφρε και Νεβάδο Σαν Φρανσίσκο[5], καθώς και στα ηφαίστεια του Μειοκαίνου, Σέρο Μορότσο και Σέρο Όχο ντε Λας Λόσας.[10]

Τοπογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ινκαουάσι αποτελείται από μια καλδέρα πλάτους 3,5 χλμ. Στην καλδέρα[4] έχουν σχηματιστεί δύο συγχωνευμένα στρωματοηφαίστεια με διάμετρο 15 χλμ.[11] Ένας δόμος λάβας μεγέθους 6,4 χλμ. βρίσκεται στην ανατολική πλευρά.[11] Το ηφαίστειο έχει όγκο περίπου 231 κυβικών χιλιομέτρων[12] και καλύπτει μια έκταση περίπου 207 τετραγωνικών χιλιομέτρων.[13] Με υψόμετρο 6.638 μέτρα, το Ινκαουάσι είναι η 12η ψηλότερη κορυφή στη Νότια Αμερική[14] και ένα από τα ψηλότερα ηφαίστεια στον κόσμο.[13]

Οι δυτικές και νοτιοδυτικές πλαγιές του Ινκαουάσι είναι γεμάτες με δόμους λάβας[4], οι οποίοι είναι πιο μικροί σε μέγεθος από ό,τι σε άλλα ηφαίστεια της περιοχής.[15] Ροές λάβας πλάτους μικρότερου από 1 χλμ. και μήκους 5 χλμ.[11] είναι ορατές στις πλευρές του ηφαιστείου.[4] Φτάνουν μέχρι την έρημο Σαλάρ ντε Αλισάρο της Λας Κολάδας, ανατολικά του Ινκαουάσι.[16] Δύο ροές μήκους 2 χλμ. εκτείνονται βόρεια και ανατολικά από τον κύριο κρατήρα.[11]

Τέσσερις πυροκλαστικοί δόμοι βρίσκονται 7 χλμ. βορειοανατολικά του Ινκαουάσι. Καλύπτουν μια έκταση 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων από λάβα[4] αλλά πιθανώς αποτελούν ένα ανεξάρτητο ηφαιστειακό σύστημα, παρόμοιο με άλλα φεμικά στην περιοχή.[17] Στην ανατολική πλευρά του Ινκαουάσι βρίσκεται ένας μεγάλος θόλος λάβας και ένα πεδίο ροής λάβας.[10] Το Ινκαουάσι βρίσκεται σε ένα υψηλό οροπέδιο με υψόμετρο μεταξύ 4.300 μ. και 4.700 μ.[18]

  • Το Ινκαουάσι από τον αυτοκινητόδρομο 60, Φλαμπάλα (Αργεντινή).
    Το Ινκαουάσι από τον αυτοκινητόδρομο 60, Φλαμπάλα (Αργεντινή).

Γεωλογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ηφαιστειότητα στην περιοχή χρονολογείται από το Ολιγόκαινο και το Μειόκαινο, όταν το κύριο ηφαιστειακό τόξο βρισκόταν 40 χλμ. δυτικά της ζώνης Μαρικούνγκα. Μεταξύ 6 και 9 εκατομμύρια χρόνια πριν, η ηφαιστειακή δραστηριότητα στη ζώνη Μαρικούνγκα μειώθηκε πριν τελικά σταματήσει. Ταυτόχρονα, η λεκάνη του οπισθογενούς τόξου παρουσίασε αύξηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας.[19]

Όπως πολλά ηφαίστεια των Άνδεων, οι εκρήξεις του Ινκαουάσι έχουν παράγει ανδεσίτη που περιέχει κεροστίλβη και πυρόξενο[5] αλλά και τραχυανδεσίτη και τραχυδακίτη.[20] Οι ροές λάβας στο στρωματοηφαίστειο είναι δακιτικές.[4]

Οι εκρήξεις από τους τέσσερις κώνους στα βορειοανατολικά του κύριου ηφαιστείου εκτόξευσαν βασαλτικό ανδεσίτη.[4] Ομοίως, ο σχηματισθείς κώνος παρήγαγε βασαλτικό ανδεσίτη, πλούσιο σε μαγνήσιο.[21] Ορυκτά όπως ο κλινοπυρόξενος και ο ολιβίνης[5] βρίσκονται σε αυτά τα πετρώματα.

Η παρουσία τέτοιων βασικών μάγματων σε ένα ηφαιστειακό περιβάλλον που κυριαρχείται από δακίτη φαίνεται να είναι συνέπεια της τοπικής τεκτονικής, η οποία περιλαμβάνει την επέκταση του φλοιού από το καθεστώς συμπίεσης δυτικότερα.[9] Προερχόμενα από τον μανδύας, τα μάγματα ανέβηκαν γρήγορα στα ρήγματα και μολύνθηκαν από υλικά που αποτελούν τον γήινο φλοιό.[5] Ο ίδιος ο μανδύας είχε προηγουμένως τροποποιηθεί από υλικά του φλοιού που προστέθηκαν από την αποκόλληση του κατώτερου φλοιού και διαβρωτική υποβύθιση.[22] Υπάρχει η υπόθεση ότι η κάθετη αλυσίδα ηφαιστείων που περιλαμβάνει το Όχος ντελ Σαλάδο είναι η καταβύθιση της πλάκας Χουάν Φερνάντες κάτω από την Τάφρο Περού και Χιλής.[23]

Κλίμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ινκαουάσι δεν έχει παγετώνες[24], ούτε στον κρατήρα του, αλλά έχει προσωρινή χιονοκάλυψη[4].

Η μέση βροχόπτωση στο Ινκαουάσι είναι περίπου 300-500 χιλιοστά/έτος. Το ηφαίστειο βρίσκεται νότια της λεγόμενης άγονης διαγωνίου, και το μεγαλύτερο μέρος της βροχόπτωσης πέφτει κατά τη διάρκεια του χειμώνα.[18] Αυτή η ξηρασία προκαλείται από το φαινόμενο της σκιάς της βροχής των υποανδικών οροσειρών, οι οποίες εμποδίζουν την υγρασία από τον Ατλαντικό Ωκεανό.[25]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορία εκρήξεων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια ροή ανδεσιτικής λάβας στη βορειοδυτική πλαγιά του Ινκαουάσι έδωσε δύο χρονολογίες, η μία 1,15 ± 0,5 εκατομμύρια χρόνια πριν και η άλλη 710.000 ± 80.000 έτη}}.[26] Με βάση τη διατήρησή τους, οι ροές λάβας φαίνεται να έχουν περίπου συγκρίσιμες ημερομηνίες.[11] Πρόσθετες χρονολογίες ελήφθησαν στην κύρια δομή, 1,57 ± 0,1 εκατομμύρια έτη, 1,14 ± 0,37 εκατομμύρια έτη και 1,00 ± 0,13 εκατομμύρια έτη.[27]

Οι κώνοι είναι ενεργοί εδώ και 500.000 χρόνια.[21] Περιλαμβάνουν τα πεδία δόμου λάβας και ροής λάβας (760.000 ± 90.000 έτη και 740.000 ± 50.000 έτη αντίστοιχα) και μια ροή λάβας από πυροκλαστικούς κώνους, που χρονολογείται στα 350.000 ± 30.000 έτη}}.[27]

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στο Ινκαουάσι μπορεί να συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια του Ολόκαινου.[4] Οι αρχαίες χρονολογήσεις που λαμβάνονται με ραδιομετρική χρονολόγηση υποδεικνύουν ένα ανενεργό ηφαίστειο, αν και είναι γνωστό ότι η δραστηριότητα των ηφαιστείων των Άνδεων περιλαμβάνει μεγάλες φάσεις ανάπαυσης μεταξύ των εκρήξεων (έως και ένα εκατομμύριο χρόνια).[17] Έχει αναφερθεί φουμαρολική δραστηριότητα. Το ηφαίστειο θεωρείται δυνητικός γεωλογικός κίνδυνος στην Αργεντινή.[28] και στη Χιλή, όπου ο χάρτης SERNAGEOMIN τον προσδιορίζει ως δυνητική απειλή.[29] Ωστόσο, η απομακρυσμένη θέση του ηφαιστείου σημαίνει ότι πιθανές μελλοντικές εκρήξεις είναι απίθανο να επηρεάσουν κατοικημένες περιοχές.[30]

Λοιπά γεγονότα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο ηφαίστειο ανέβηκαν για πρώτη φορά οι Ίνκας. Το 1912, ο Γερμανός γεωλόγος Βάλτερ Πενκ έφτασε στην κορυφή. Ο θρύλος λέει ότι ο Έντουαρντ Φλιντ, μηχανικός σιδηροδρόμων, πραγματοποίησε την ανάβαση μεταξύ 1854-1859.[31]

Το 1913, ανακαλύφθηκε μια τελετουργική δομή των Ίνκας στην κορυφή του Ινκαουάσι.[14] Ένας άλλος αρχαιολογικός χώρος, ο "Fiambalá-1" βρίσκεται στους πρόποδες του ηφαιστείου.[32]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Diccionario Quechua - Español - Quechua, Academía Mayor de la Lengua Quechua, Gobierno Regional Cusco, Cusco
  2. ↑ 2,0 2,1 Teofilo Laime Ajacopa, Diccionario Bilingüe Iskay simipi yuyayk'ancha, La Paz, 2007
  3. ↑ «Nevado de Incahuasi Volcano, Chile/Argentina | John Seach» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2023. 
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 «Global Volcanism Program - Nevado de Incahuasi». Smithsonian Institution - Global Volcanism Program (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2023. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Kay, Coira & Mpodozis 2008, σελ. 163.
  6. ↑ 6,0 6,1 Grosse και άλλοι 2018, σελ. 2.
  7. ↑ Gonzalez-Ferran, Baker & Rex 1985, σελ. 434.
  8. ↑ Kay, Mpodozis & Gardeweg 2014, σελ. 310.
  9. ↑ 9,0 9,1 Kay, Coira & Mpodozis 2008, σελ. 162.
  10. ↑ 10,0 10,1 Grosse και άλλοι 2018, σελ. 11.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Grosse, P.· Orihashi, Y.· Guzman, S.· Petrinovic, I. (2014). «Volcanismo Cuaternario en la Zona del Paso San Francisco, Catamarca». conicet.gov.ar (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2023. 
  12. ↑ Diego, Aravena· Ignacio, Villalón· Pablo, Sánchez (Απριλίου 2015). «Igneous Related Geothermal Resources in the Chilean Andes» (PDF). pangea.stanford.edu (στα Αγγλικά). σελ. 5. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Grosse και άλλοι 2018, σελ. 10.
  14. ↑ 14,0 14,1 Rundel & Kleier 2014, σελ. 3.
  15. ↑ Gonzalez-Ferran, Baker & Rex 1985, σελ. 436.
  16. ↑ Valero-Garcés και άλλοι 2000, σελ. 345.
  17. ↑ 17,0 17,1 Grosse και άλλοι 2018, σελ. 18.
  18. ↑ 18,0 18,1 Gspurning, Lazar & Sulzer 2006, σελ. 61.
  19. ↑ Kay, Coira & Mpodozis 2008, σελ. 160.
  20. ↑ Grosse και άλλοι 2018, σελ. 7.
  21. ↑ 21,0 21,1 Mpodozis, Constantino; Cornejo, Paula; Kay, Suzanne M.; Tittler, Andrew (1995). «La Franja de Maricunga: sintesis de la evolucion del Frente Volcanico Oligoceno-Mioceno de la zona sur de los Andes Centrales» (στα Ισπανικά). Andean Geology 22 (2): 308. ISSN 0718-7106. http://www.andeangeology.cl/index.php/revista1/article/view/V22n2-a10. 
  22. ↑ Kay, Mpodozis & Gardeweg 2014, σελ. 324.
  23. ↑ Gonzalez-Ferran, Baker & Rex 1985, σελ. 425.
  24. ↑ Gspurning, Lazar & Sulzer 2006, σελ. 61-63.
  25. ↑ Valero-Garcés και άλλοι 2000, σελ. 344.
  26. ↑ Gonzalez-Ferran, Baker & Rex 1985, σελ. 435.
  27. ↑ 27,0 27,1 Grosse και άλλοι 2018, σελ. 12.
  28. ↑ Perucca, Laura P.· Moreiras, Stella M. (2009). «Seismic and Volcanic Hazards in Argentina». Developments in Earth Surface Processes. Natural Hazards and Human-Exacerbated Disasters in Latin America (στα Αγγλικά). 13. Amsterdam, Netherlands/Boston Mass.: Elsevier. σελ. 292. doi:10.1016/S0928-2025(08)10014-1. ISBN 978-0-444-53117-9. 
  29. ↑ «Peligros Volcanicos» (PDF). sernageomin.cl (στα Ισπανικά). 2011. ISSN 0717-7305. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 2 Απριλίου 2017. 
  30. ↑ Grosse και άλλοι 2018, σελ. 19.
  31. ↑ Echevarria, Evelio (1987). «Early British Ascents in the Andes (1831-1946)» (στα αγγλικά). Alpine Journal: 64-65. http://www.alpinejournal.org.uk/Contents/Contents_1987_files/AJ%201987%2061-66%20Echevarria%20Andes.pdf. 
  32. ↑ Orgaz, Martín; Norma, Ratto (3 July 2015). «Estrategias De Ocupacion Incaica Al Sur Del Tawantinsuyu (Tinogasta, Catamarca, Argentina)» (στα es). Ñawpa Pacha 35 (2): 233. doi:10.1080/00776297.2015.1108125. ISSN 0077-6297. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00776297.2015.1108125. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ινκαουάσι&oldid=10327033"