Ερωτηματικές προτάσεις (Νέα Ελληνική)

Οι ερωτηματικές προτάσεις, γνωστές και ως ευθείες ερωτήσεις, είναι ανεξάρτητες προτάσεις (κύριες προτάσεις), τις οποίες κανονικά χρησιμοποιούμε για να ζητήσουμε μια πληροφορία. Ανάλογα με το αν η ζητούμενη πληροφορία αφορά το σύνολο του περιεχομένου της πρότασης ή μέρος του περιεχομένου της πρότασης, διακρίνονται αντίστοιχα σε ερωτήσεις ολικής άγνοιας ή ερωτήσεις μερικής άγνοιας.

Ερωτήσεις ολικής άγνοιας

Στις ερωτήσεις ολικής άγνοιας η απάντηση είναι ένα ναι ή ένα όχι, μια άλλη βεβαιωτική ή αρνητική λέξη/φράση, ένα ρήμα ή και τα δυο μαζί. Η απάντηση στις ερωτήσεις αυτές αναφέρεται σε όλο το περιεχόμενο της ερωτηματικής πρότασης.

• Θα έρθει και η Ειρήνη μαζί σου; - Ναι / Όχι / Βέβαια / Φυσικά κ.λπ.
• Θα πας τελικά στο θέατρο; - Θα πάω / Ναι, θα πάω.

Στον προφορικό λόγο οι ερωτήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την επιτονική καμπύλη της ανόδου και της πτώσης του ύψους της φωνής προς το τέλος της δομής, ενώ στον γραπτό από το ερωτηματικό στο τέλος της περιόδου. Μια ερώτηση ολικής άγνοιας μπορεί να είναι διμελής, αποτελούμενη από δύο ερωτηματικές προτάσεις (μια καταφατική ερωτηματική πρόταση και μια αρνητική ερωτηματική πρόταση, πλήρη ή ελλιπή) που συνδέονται με τον διαζευκτικό σύνδεσμο ή. Αυτές μπορούν ν' απαντηθούν με το κατάλληλο για την περίσταση ρήμα ή με το ναι / όχι μαζί με ρήμα:

• Θα έρθεις ή δεν θα έρθεις μαζί μας; / Θα έρθεις ή όχι; - Θα έρθω.
• Σοβαρολογείς ή αστειεύεσαι; - Ναι, σοβαρολογώ.

Οι ερωτήσεις ολικής άγνοιας συχνά εισάγονται με τις λέξεις άρα, άραγε, μην, μήπως, τάχα, να (=άραγε), να μη (=μήπως δεν):

• Άραγε το έχει μάθει;
• Μήπως κάτι μου κρύβεις;
• Μην τον είδες;
• Τάχα ήρθε;
• Να ξέρει πού είμαστε;
• Να μην είναι αυτός που ψάχνουμε;

Ερωτήσεις μερικής άγνοιας

Οι ερωτήσεις μερικής άγνοιας ζητούν πληροφορίες σχετικά με ένα συστατικό της πρότασης, έχουν δηλαδή ανάγκη διασαφήσεως μέρους μόνον του όλου περιεχομένου τους, το οποίο εκφράζεται με την κατάλληλη ερωτηματική αντωνυμία (ποιος, τι, πόσος) ή ερωτηματικό επίρρημα (πώς, πού, πότε, γιατί, πόσο):

• Τι κάνεις;
• Πού πηγαίνετε;
• Ποιος είναι;

Και σ' αυτές τις προτάσεις ενδέχεται να υπάρχει ένα από τα ερωτηματικά μόρια άραγε, τάχα, να (=άραγε), τα οποία κανονικά εξαγγέλλουν ερωτήσεις ολικής άγνοιας:

• Τι ώρα να είναι;
• Ποιος είναι άραγε αυτός που το έκανε;

Ερωτήσεις αυτού του τύπου μπορούν να διατυπωθούν για το υποκείμενο (α), το άμεσο αντικείμενο (β), το έμμεσο αντικείμενο (γ), το εμπρόθετο έμμεσο αντικείμενο (δ), την προθετική φράση (ε), το επιρρηματικό (ς), το συμπλήρωμα πρόθεσης (ζ), όπως φαίνεται στα παρακάτω παραδείγματα:

• (α) Ποιος είπε κάτι τόσο χυδαίο; / Ποιος άνθρωπος είπε κάτι τόσο χυδαίο;
• (β) Ποιον συνάντησες χθες βράδυ; / Ποιον φίλο σου συνάντησες χθες βράδυ;
• (γ) Ποιανού χάρισες το δώρο; / Ποιανού παιδιού χάρισες το δώρο;
• (δ) Σε ποιον έδωσες το κλειδί; / Σε ποιον άνθρωπο έδωσες το κλειδί;
• (ε) Για ποιο πράγμα μιλούσες στο τηλέφωνο; / Για τι μιλούσες στο τηλέφωνο;
• (ς) Πώς θα πάμε εκεί; / Με ποιον τρόπο θα πάμε εκεί;
• (ζ) Για πού το έβαλες πρωί πρωί;

Βιβλιογραφία

• Holton, D., Mackridgre, P., Φιλιππάκη-Warburton, Ε. 1999. Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας. Μετάφραση: Βασίλης Σπυρόπουλος. Αθήνα: Πατάκης.
• Καρανικόλας, Α., Αγγελίδου, Δ., Βετσοπούλου, Μ., Γρηγοριάδης, Ν., Κάνδρος, Π., Καρπούζα, Δ., Λανάρης, Ε., Μουμτζάκης, Α., Τομπαΐδης, Δ., Τσολάκης, Χ., Σακαλής, Ι. 1984⁷. Συντακτικό της Νέας Ελληνικής. Βοήθημα για το δάσκαλο. Αθήνα: ΟΕΔΒ.
• Mackridge, P. 1990. Η Νεοελληνική Γλώσσα. Μετάφραση: Κ. Ν. Πετρόπουλος. Αθήνα: Πατάκης.
• Τζάρτζανος, Α. 1996, 1999². Νεοελληνική σύνταξις. Θεσσαλονίκη: Εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη.
• Χατζησαββίδης, Σ., Χατζησαββίδου, Α. 2011. Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Α, Β, Γ Γυμνασίου. Αθήνα: ΟΕΔΒ.