Εκπαίδευση στην Ιταλία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η εκπαίδευση στην Ιταλία είναι υποχρεωτική από την ηλικία των 6 έως και την ηλικία των 16 ετών[1] και χωρίζεται σε πέντε επίπεδα: το νηπιαγωγείο (scuola dell'infanzia), το δημοτικό (scuola primaria ή scuola elementare), την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (scuola secondaria di primo grado ή scuola media inferiore), την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (scuola secondaria di secondo grado ή scuola media superiore) και το πανεπιστήμιο (università)[2], και διαθέτει τόσο δημόσια, όσο και ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Ιστορική αναδρομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Ιταλία, κρατικό σχολικό σύστημα ή Εκπαιδευτικό Σύστημα υπάρχει από το 1859, όταν με τον νόμο Καζάτι (Legge Casati) θεσπίστηκαν εκπαιδευτικές υποχρεώσεις για το επερχόμενο ιταλικό κράτος (η Ιταλική ενοποίηση πραγματοποιήθηκε το 1861). Ο νόμος Καζάτι θέσπισε ως υποχρεωτική την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και είχε ως στόχο την ανάπτυξη του γραμματισμού. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, υπεύθυνες για την διεύθυνση και τον έλεγχο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι οι πόλεις, για τη δευτεροβάθμια είναι οι περιφέρειες, ενώ τα πανεπιστήμια ελέγχονται από το κράτος. Βέβαια, ακόμη και μετά τη θέσπιση αυτού του νόμου και της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, στις επαρχιακές (και κυρίως νότιες) περιοχές το ποσοστό αποχής από το σχολείο ήταν αρκετά υψηλό. Είναι αξιοσημείωτο ότι το ποσοστό συμμετοχής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση θα φτάσει το 90% μόλις 70 χρόνια μετά, ενώ το ποσοστό αναλφαβητισμού (που έφτανε σχεδόν το 80% το 1861) χρειάστηκε περισσότερο από 50 χρόνια για να μειωθεί κατά το ήμισυ. 

Ο επόμενος σημαντικός νόμος, σχετικά με το ιταλικό εκπαιδευτικό σύστημα, ήταν ο νόμος Τζεντίλε (Legge Gentile). Ο νόμος αυτός εκδόθηκε το 1923, όταν, δηλαδή, ήταν στην εξουσία ο Μπενίτο Μουσολίνι και το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα του. Στην πραγματικότητα, το έργο που ανατέθηκε στον Τζιοβάνι Τζεντίλε ήταν η δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος κατάλληλα διαμορφωμένου για το φασιστικό σύστημα. Η υποχρεωτική ηλικία φοίτησης ανήλθε στην ηλικία των 14 και η εκπαίδευση ήταν κατά κάποιο τρόπο βασισμένη σ’ ένα κλιμακωτό σύστημα. Σύμφωνα μ’ αυτό, μετά τα πρώτα πέντε χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ο μαθητής είχε τη δυνατότητα να επιλέξει τη φοίτηση στο αντίστοιχο γυμνάσιο, γνωστό και ως “Scuola media”, που θα του επέτρεπε μετέπειτα πρόσβαση στο λύκειο (liceo) και σε άλλα ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ή μπορούσε να ακολουθήσει το “avviamento al lavoro” (είδος πρακτικής άσκησης), το οποίο είχε ως στόχο να εισάγει τους μαθητευόμενους στην δουλειά των χαμηλών στρωμάτων του εργατικού δυναμικού.

Η μεταρρύθμιση ενίσχυσε τον ρόλο του Κλασικού Λυκείου (Liceo Classico), που ιδρύθηκε το 1859 με τον νόμο Καζάτι και προοριζόταν να αποτελέσει την κορωνίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κατά την φασιστική περίοδο, με στόχο την διαμόρφωση των μελλοντικών ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Επίσης, ιδρύθηκαν τα Τεχνικά, Εμπορικά και Βιομηχανικά Ινστιτούτα και το Επιστημονικό Λύκειο (Liceo Scientifico). Το Liceo Classico ήταν το μοναδικό ίδρυμα δευτεροβάθμιας που παρείχε πρόσβαση σε όλους τους τύπους ανώτατης εκπαίδευσης μέχρι το 1968. Η επιρροή του Ιδεαλισμού του Gentile ήταν σημαντική[3] και είναι χαρακτηριστική η άποψη του ότι ο καθολικισμός αποτελεί «το θεμέλιο λίθο και την κορώνα» της εκπαίδευσης. Το 1962 το “avviamento al lavoro” καταργήθηκε και όλα τα παιδιά έως την ηλικία των 14, ήταν υποχρεωμένα να ακολουθήσουν ένα και μοναδικό πρόγραμμα, που συμπεριλάμβανε το δημοτικό ως βασική εκπαίδευση (scuola elementare) και τη μέση εκπαίδευση (scuola media). 

Από το 1962 έως και σήμερα, η βασική δομή της ιταλικής πρωτοβάθμιας (και δευτεροβάθμιας) εκπαίδευσης παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ίδια, πέρα από μερικές τροποποιήσεις, όπως τον περιορισμό του χάσματος ανάμεσα στα δύο φύλα, μέσω της συγχώνευσης των δύο διαφορετικών προγραμμάτων για την τεχνική εκπαίδευση και την προαιρετική εισαγωγή μεικτών τάξεων γυμναστικής. Επίσης, πραγματοποιήθηκε μια αλλαγή στη δομή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (νόμος Μπερλίνγκερ) και η ίδρυση νέων λυκείων, "τεχνικών λυκείων" και "επαγγελματικών λυκείων", διευρύνοντας έτσι τις επιλογές των μαθητών.

Το 1999, το ιταλικό σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αλλάζει, ακολουθώντας τις οδηγίες που ορίζει η Συνθήκη της Μπολόνια και μεταβαίνει από το παλιό σύστημα (vecchio ordinamento), που οδηγούσε στο παραδοσιακό 5ετές πτυχίο Laurea, στο νέο σύστημα (nuovo ordinamento). To nuovo ordinamento διαίρεσε το προηγούμενο Laurea σε ένα σύστημα δύο ταχυτήτων: το Laurea triennale, ένα 3ετές πτυχίο, αντίστοιχο του προπτυχιακού διπλώματος, και το 2ετές Laurea specialistica, αντίστοιχο του μεταπτυχιακού. Το τελευταίο μετονομάστηκε σε Laurea Magistrale το 2007. Παρ' όλα αυτά, έχει πλέον θεσμοθετηθεί η ύπαρξη ενός και μόνο 5ετούς προγράμματος “Laurea Magistrale a Ciclo Unico” για πτυχία όπως αυτό της Νομικής και ένα 6ετές για την Ιατρική.

Επιπλέον υιοθετήθηκε ένα σύστημα διδακτικών μονάδων (1 διδακτική μονάδα ισούται με 25 διδακτικές ώρες), έτσι ώστε να υπολογιστούν οι διδακτικές ώρες που χρειάζονται για κάθε μάθημα και εξέταση αλλά και για να ενισχύσουν τη δυνατότητα των φοιτητών να αλλάξουν πορεία σπουδών και να διευκολύνει την μεταφορά των διδακτικών μονάδων είτε για περαιτέρω σπουδές είτε για να ακολουθήσουν κάποιο πρόγραμμα ανταλλαγής, όπως το Erasmus, σε άλλη χώρα.  

Πρωτοβάθμια εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δημοτικό σχολείο στην Κοιλάδα της Αόστα, με ονομασία και στη γαλλική και στην ιταλική γλώσσα

Συνήθως, πριν από το δημοτικό σχολείο (scuola primaria ή scuola elementare) προηγούνται 3 χρόνια μη υποχρεωτικής εκπαίδευσης στο νηπιαγωγείο (“asilo”). Το scuola elementare διαρκεί 5 χρόνια. Μέχρι την μέση εκπαίδευση το ωρολόγιο πρόγραμμα παραμένει ίδιο για όλους τους μαθητές και, ενώ υπάρχει η δυνατότητα φοίτησης σε δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο, τα γνωστικά αντικείμενα παραμένουν ίδια, με εξαίρεση τα ειδικά σχολεία. Οι μαθητές αποκτούν βασικές γνώσεις πάνω στην Ιταλική, τα Αγγλικά, τα μαθηματικά, τις φυσικές επιστήμες, την ιστορία, την γεωγραφία, τις κοινωνικές επιστήμες, την φυσική αγωγή, τα εικαστικά και την μουσική.

Μέχρι το 2004, προβλέπονταν εισαγωγικές εξετάσεις για την ένταξη στο «γυμνάσιο» (Scuola secondaria di primo grado), κατά τις οποίες προβλεπόταν η σύνθεση μιας σύντομης έκθεσης στην Ιταλική, ένα τεστ μαθηματικών και προφορικές εξετάσεις στα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα. Μετά από την κατάργηση των εξετάσεων, η εισαγωγή στο γυμνάσιο γίνεται πλέον ελεύθερα.

Δευτεροβάθμια εκπαίδευση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Τεχνικό-Οικονομικό Λύκειο Agostino Bassi στο Λόντι.
Το Κλασικό Λύκειο Vittorio Emanuele II στο Παλέρμο, δίπλα στον Καθεδρικό.

Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ιταλία διαρκεί 8 χρόνια και είναι χωρισμένη σε δύο επίπεδα: τη Scuola secondaria di primo grado ή Scuola media inferiore, που αντιστοιχεί στην κατώτατη μέση εκπαίδευση, δηλαδή το γυμνάσιο, και τη Scuola secondaria di secondo grado ή Scuola media superiore[4], που αντιστοιχεί στην ανώτατη μέση εκπαίδευση, δηλαδή το λύκειο.  

Το «γυμνάσιο» διαρκεί τρία χρόνια (περίπου από την ηλικία των 11 έως τα 13) και το λύκειο πέντε (περίπου από την ηλικία των 14 έως τα 19). Κάθε επίπεδο περιλαμβάνει μια αξιολόγηση στο τέλος του τελευταίου έτους, που ονομάζεται esame di maturità και απαιτείται για την απόκτηση απολυτηρίου και για την πρόσβαση σε μια περαιτέρω πανεπιστημιακή εκπαίδευση.

Για ιστορικούς λόγους, υπάρχουν τρία είδη λυκείου με διαφορετική ειδίκευση. Επί του παρόντος, όλα τα ιδρύματα ανώτατης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ιταλία ακολουθούν ως επί το πλείστων κοινή δομή και γνωστικά αντικείμενα (όπως η ιταλική γραμματική, η ιστορία και τα μαθηματικά)[5], ενώ υπάρχουν και ορισμένα ιδιαίτερα μαθήματα που ακολουθούν τη δομή συγκεκριμένου προγράμματος σπουδών (όπως τα Αρχαία Ελληνικά στο Κλασικό Λύκειο, τα Οικονομικά των Επιχειρήσεων στο Τεχνικό-Οικονομικό Λύκειο, ή η σκηνογραφία στο Καλλιτεχνικό Λύκειο):

  • Liceo (Λύκειο): οι γνώσεις που αποκτούνται στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα είναι κατά κύριο λόγο θεωρητικές, με ειδίκευση σε κάποιο συγκεκριμένο τομέα σπουδών (ανθρωπιστικές, φυσικές επιστήμες ή τέχνες).[6]
  • Istituto tecnico (Τεχνικό Λύκειο): η εκπαίδευση που προσφέρεται εδώ καλύπτει τόσο τα θεωρητικά προαπαιτούμενα όσο και την εξειδίκευση σε κάποιο συγκεκριμένο τομέα (π.χ. οικονομικές επιστήμες, ανθρωπιστικές, διοίκηση επιχειρήσεων, νομική, τεχνολογία, τουρισμός), ενώ συνήθως περιλαμβάνει και μια τρίμηνη ή εξάμηνη πρακτική άσκηση σε εταιρεία, οργανισμό ή πανεπιστημιακό ίδρυμα, κατά τη διάρκεια του πέμπτου και τελευταίου έτους φοίτησης.[7] 
  • Istituto proffesionale (Επαγγελματικό Λύκειο): αυτός ο τύπος ιδρύματος προσφέρει ένα είδος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που προσανατολίζεται σε εργασίες πρακτικής φύσης (μηχανική, γεωργία, γαστρονομία, τεχνική υποστήριξη) και επιτρέπει στους μαθητές να ξεκινήσουν την αναζήτηση εργασίας απευθείας μετά την αποφοίτηση τους ή και νωρίτερα, καθώς ορισμένα ιδρύματα προσφέρουν πτυχίο στα 3 αντί στα 5 χρόνια. 

Κάθε τύπος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που διαρκεί 5 χρόνια επιτρέπει πρόσβαση στην τελική εξέταση, esame di maturità ή esame di stato, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο κατά την περίοδο Ιουνίου-Ιουλίου και προσφέρει πρόσβαση στο πανεπιστήμιο[8]. Ένας Ιταλός φοιτητής, λοιπόν, όταν εισέρχεται στο πανεπιστήμιο είναι 19 ετών, ενώ στις υπόλοιπες χώρες η συνήθης ηλικία είναι 18.  

Το 2013, το Διεθνές πρόγραμμα αξιολόγησης μαθητών Pisa, υπό τον συντονισμό του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD), τοποθετεί την ιταλική δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην 21η θέση παγκοσμίως, πάνω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και πάνω από τον μέσο όρο του OECD[9]. Από την άλλη, όμως, παρατηρείται μεγάλο χάσμα ανάμεσα στα αποτελέσματα των σχολείων της Νότιας και της Βόρειας Ιταλίας, καθώς τα τελευταία παρουσίασαν σημαντικά καλύτερες επιδόσεις, άνω του εθνικού μέσου όρου (και ανάμεσα στις καλύτερες παγκοσμίως σε ορισμένα γνωστικά αντικείμενα)[10]. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι οι μαθητές που φοιτούν σε δημόσια σχολεία αποδίδουν καλύτερα από τους μαθητές των ιδιωτικών. 

Τριτοβάθμια εκπαίδευση  [Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια ιδρύθηκε το 1088 και αποτελεί το παλαιότερο πανεπιστήμιο σε Ιταλία και Ευρώπη.

Η Ιταλία διαθέτει ένα μεγάλο και διεθνώς αναγνωρισμένο δίκτυο δημόσιων πανεπιστημίων και σχολών που προσφέρουν πτυχία ανώτερης εκπαίδευσης. Τα κρατικά πανεπιστήμια καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ιταλία και η διαχείριση τους γίνεται υπό την εποπτεία του Ιταλού Υπουργού Παιδείας. 

Τα ιταλικά πανεπιστήμια είναι ανάμεσα στα παλαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Πιο συγκεκριμένα, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια (ιδρύθηκε το 1088), το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα (ιδρύθηκε το 1222) και το Πανεπιστήμιο της Νάπολης Federico II, το παλαιότερο δημόσιο και λαϊκό πανεπιστήμιο παγκοσμίως, είναι τα παλαιότερα πανεπιστήμια στην Ευρώπη.[11][12]  

Υπάρχουν επίσης και αρκετές Ανώτατες Σχολές (Scuola Superiore Universitaria)[13], οι οποίες προσφέρουν επίσημα αναγνωρισμένους τίτλους, συμπεριλαμβανομένου και του Διπλώματος Αριστείας (Diploma di Perfezionamento), αντίστοιχο του διδακτορικού διπλώματος (Dottorato di Ricerca), όπως το Ph.D (Doctor Philosophiae)[14]. Μερικές από τις ανώτατες σχολές οργανώνουν επίσης προγράμματα μεταπτυχιακού κύκλου (Master’s degree). Υπάρχουν τρεις Ανώτατες Σχολές πανεπιστημιακού επιπέδου, τρία ιδρύματα διδακτορικού επιπέδου (Doctoral College), τα οποία λειτουργούν και σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο και εννέα άλλες σχολές, οι οποίες αποτελούν παρακλάδια πανεπιστημίων. Η πρώτη απ’ αυτές είναι η Scuola Normale Superiore di Pisa, η οποία ιδρύθηκε από τον Ναπολέοντα το 1810, ως παρακλάδι της École Normale Supérieure. Αυτά τα ιδρύματα αναφέρονται συνήθως ως «Σχολές Αριστείας» (“Scuole di Eccellenza”).[13][15]

Τα ιταλικά πανεπιστήμια κατέχουν, επίσης, σημαντικές θέσεις στις διεθνείς κατατάξεις. Το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια (ίσως το παλαιότερο πανεπιστήμιο παγκοσμίως)[16], σύμφωνα με την εφημερίδα The Times, είναι το μοναδικό ιταλικό πανεπιστήμιο που έχει συγκαταλεχθεί στα 200 καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως, ενώ το Πανεπιστήμιο Bocconi του Μιλάνο έχει συγκαταλεχθεί στις 20 καλύτερες σχολές διοίκησης επιχειρήσεων παγκοσμίως, σύμφωνα με τις διεθνείς κατατάξεις της εφημερίδας The Wall Street Journal. Τη θέση του αυτή τη χρωστάει κυρίως στο μεταπτυχιακό του πρόγραμμα στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (M.B.A.), το οποίο το 2007 κατατάχθηκε 17ο παγκοσμίως, όσον αφορά την προτίμηση σε προσλήψεις πτυχιούχων από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες[17]. Επιπλέον, το πανεπιστήμιο Bocconi κατατάχθηκε ως το καλύτερο παγκοσμίως στην κατηγορία Value for Money[18] από το περιοδικό Forbes, ενώ τον Μάιο του 2008 ξεπέρασε ορισμένες από τις καλύτερες κατά παράδοση σχολές διοίκησης επιχειρήσεων στην κατάταξη του Financial Times Executive education και έφτασε στην 5η θέση Ευρωπαϊκώς και στην 15η παγκοσμίως.[19]

Άλλα κορυφαία πανεπιστήμια και πολυτεχνικές σχολές είναι το LUISS στην Ρώμη, η Πολυτεχνική Σχολή του Τορίνο (Polytechnic University of Turin), το Πολυτεχνείο του Μιλάνου (Politecnico di Milano), το οποίο το 2011 κατατάχθηκε ως το 48ο καλύτερο πολυτεχνείο στον κόσμο από το QS World University Rankings[20], και το Πανεπιστήμιο της Ρώμης La Sapienza (University of Rome La Sapienza), το οποίο το 2005 ήταν το 33ο καλύτερο πανεπιστήμιο της Ευρώπης[21] και ανάμεσα στα 150 καλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως[22], ενώ το 2013 το Διεθνές Κέντρο Πανεπιστημιακών Κατατάξεων, το τοποθέτησε στην 62η θέση παγκοσμίως και πρώτο στην Ιταλία στη Διεθνή Κατάταξη Πανεπιστημίων.[23]


Ανάμεσα στα κορυφαία συγκαταλέγεται επίσης και το Πανεπιστήμιο του Μιλάνο, του οποίου η έρευνα και οι διδακτικές του δραστηριότητες αναπτύχθηκαν σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια, ενώ έχει δεχτεί σημαντική διεθνή αναγνώριση. Το Πανεπιστήμιο του Μιλάνο είναι και το μοναδικό ιταλικό πανεπιστήμιο που είναι μέλος του LERU (League of European Research Universities), το οποίο αποτελεί μια υψηλού κύρους ομάδα 20 Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, που ασχολούνται εντατικά με την έρευνα. Επίσης, έχει καταταχθεί 1ο στην Ιταλία και 7ο στην Ευρώπη, σύμφωνα με την κατάταξη του πανεπιστημίου του Λέιντεν (The Leiden Ranking – Universiteit Leiden). 

Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων National Science Indicators (1981-2002), που αναπτύχθηκε από την Ομάδα Ερευνητικών Υπηρεσιών και περιέχει λίστες δημοσιεύσεων και στατιστικές παραπομπών για περισσότερες από 90 χώρες, η Ιταλία έχει αριθμό δημοσιεύσεων επιστημονικών μελετών άνω του μέσου όρου (όσον αφορά μελέτες με τουλάχιστον έναν από τους συγγραφείς να κατάγεται από την Ιταλία) στους παρακάτω τομείς: στην επιστήμη του διαστήματος (με ποσοστό 9,75% των επιστημονικών μελετών παγκοσμίως να προέρχονται από την Ιταλία), στις μαθηματικές επιστήμες (με ποσοστό 5,51%), στην πληροφορική, τη νευροεπιστήμη και τη φυσική. Το χαμηλότερο ποσοστό δημοσιεύσεων, αλλά και πάλι άνω του μέσου όρου, εντοπίζεται στις κοινωνικές επιστήμες, την ψυχολογία, την ψυχιατρική, τις οικονομικές επιστήμες και τη διοίκηση επιχειρήσεων.[24]  

Σύνοψη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επίπεδο Ονομασία Διάρκεια Δίπλωμα
 Προσχολική εκπαίδευση Scuola dell'infanzia (Νηπιαγωγείο) 3 χρόνια (ηλικία: 3 έως 6)
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Scuola primaria

(Δημοτικό σχολείο)

5 χρόνια (ηλικία: 6 έως 11) Licenza di scuola elementare  (μέχρι το 2004)[25]
Κατώτερη Δευροβάθμια εκπαίδευση Scuola secondaria di primo grado (Γυμνάσιο) 3 χρόνια (ηλικία: 11 έως 14) Diploma di scuola secondaria di primo grado
Ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Scuola secondaria di secondo grado (Λύκειο) 5 χρόνια (ηλικία: 14 έως 19) Diploma di liceo

Diploma di istituto tecnico

Diploma di istituto professionale

Formazione professionale (Επαγγελματική εκπαίδευση) 3 ή 5 χρόνια (ηλικία: 14 έως 17 ή 14 έως 19) Qualifica professionale (3 χρόνια),

Licenza professionale (5 χρόνια)

Τριτοβάθμια Εκπαίδευση Laurea (Προπτυχιακό δίπλωμα)

Diploma accademico di primo livello

3 χρόνια
Laurea magistrale (Μεταπτυχιακό δίπλωμα)

Diploma accademico di secondo livello

2 χρόνια
Laurea magistrale a ciclo unico (Προπτυχιακό+Μεταπτυχιακό Δίπλωμα) 5 χρόνια μόνο για τους εξής κλάδους:

Farmacia (Φαρμακευτική)

Chimica e tecnologie farmaceutiche (Φαρμακευτική χημεία)

Medicina veterinaria (Κτηνιατρική)

Giurisprudenza (Νομική)

Architettura (Αρχιτεκτονική)

Ingegneria edile-Architettura (Αρχιτεκτονική Μηχανική)

Conservazione dei beni culturali (Συντήρηση πολιτισμικών αγαθών)

Scienze della formazione primaria (Επιστήμη της Δημοτικής Εκπαίδευσης), απαραίτητη για την άσκηση διδακτικού έργου σε νηπιαγωγεία και δημοτικά

6 χρόνια, μόνο για τις εξής επιστήμες:

Medicina e chirurgia (Ιατρική και Χειρουργική)

Odontoiatria e protesi dentaria (Οδοντιατρική)

Dottorato di ricerca (PhD)

Diploma accademico di formazione alla ricerca

Diploma di Perfezionamento – Διδακτορικό Δίπλωμα (Superior Graduate Schools in Italy)

3, 4 ή 5 χρόνια

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  2. ↑ http://hdr.undp.org/en/media/HDR_20072008_EN_Complete.pdf
  3. ↑ Moss, M. E. (2004). Mussolini's fascist philosopher: Giovanni Gentile reconsidered. New York: P. Lang.pp 26–73.
  4. ↑ http://dizionari.corriere.it/dizionario_italiano/L/liceo.shtml
  5. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  6. ↑ http://archivio.pubblica.istruzione.it/riforma_superiori/nuovesuperiori/doc/Allegato_A_definitivo_02012010.pdf
  7. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 14 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  8. ↑ http://www.istruzione.it/esame_di_stato/
  9. ↑ http://ourtimes.wordpress.com/2008/04/10/oecd-education-rankings/
  10. ↑ http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results-overview.pdf
  11. ↑ http://www.treccani.it/enciclo%5b%5bUniversity[νεκρός σύνδεσμος]
  12. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  13. ↑ 13,0 13,1 «Pagina di transizione». www.ricercaitaliana.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  14. ↑ http://www.istruzione.it/alfresco/d/d/workspace/SpacesStore/8efd760c-b779-4716-9566-2338ddff59e1/07_allegato_4_equipollenze_perfezionamenti_e_dottorati.pdf
  15. ↑ «Scuole - Scuole di Eccellenza». scuoledieccellenza.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  16. ↑ «Università di Bologna (oldest university in the world) in Bologna, Italy» (στα αγγλικά). Virtual Globetrotting. 2006-10-21. http://virtualglobetrotting.com/map/universit-di-bologna-oldest-university-in-the-world/. Ανακτήθηκε στις 2017-01-20. 
  17. ↑ «Incontra gli MBA». SDA Bocconi School of Management. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-04-09. https://web.archive.org/web/20080409123912/http://mba.sdabocconi.it/home/main.php?id=12001&ym=2007-09. Ανακτήθηκε στις 2017-01-20. 
  18. ↑ «Gatech :: OIE :: GT Study Abroad Programs». 8 Μαΐου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. CS1 maint: Unfit url (link)
  19. ↑ «Sda Bocconi supera London Business School - ViviMilano». 24 Σεπτεμβρίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. CS1 maint: Unfit url (link)
  20. ↑ «Politecnico di Milano». Top Universities. 2012-12-09. http://www.topuniversities.com/institution/politecnico-di-milano. Ανακτήθηκε στις 2017-01-20. 
  21. ↑ «Top 100 European Universities». 30 Απριλίου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Απριλίου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. CS1 maint: Unfit url (link)
  22. ↑ «ARWU2008». 22 Αυγούστου 2008. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. CS1 maint: Unfit url (link)
  23. ↑ http://www.cwur.org/top100.html
  24. ↑ ISI, Nancy Imelda Schafer,. «SCI-BYTES: Science in Italy, 1998-2002». in-cites.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
  25. ↑ «Archivio Corriere della Sera». archiviostorico.corriere.it (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 20 Ιανουαρίου 2017. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Εκπαίδευση_στην_Ιταλία&oldid=10110974"