Αισθητική χειρουργική

Η αισθητική ή κοσμητική χειρουργική είναι τομέας της ειδικότητας της πλαστικής χειρουργικής, που προσφέρει επιστημονικούς τρόπους βελτίωσης της εξωτερικής εμφάνισης σε υγιείς ανθρώπους, ως αποτέλεσμα της θέλησής τους για καλύτερη αισθητική κάποιων χαρακτηριστικών του προσώπου και του σώματός τους. Διακρίνεται από την επανορθωτική πλαστική χειρουργική, η οποία διορθώνει και αποκαθιστά τη μορφή και τη λειτουργικότητα μελών του σώματος μετά από επίκτητες (τραύματα από ατυχήματα ή εγκαύματα) ή συγγενείς βλάβες (απλασίες, υπερπλασίες), όγκους ή νόσους. Βέβαια, παρόλη τη διακριτότητα των δύο αυτών τομέων της πλαστικής χειρουργικής, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σε κάθε επανορθωτική επέμβαση επιδιώκεται το βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα και σε κάθε αισθητική επέμβαση είναι κρίσιμης σημασίας η διατήρηση της λειτουργικότητας του υπό τροποποίηση χαρακτηριστικού και της υγείας του υποβληθέντα στην επέμβαση.

Ιστορική αναδρομή της αισθητικής χειρουργικής

Η αισθητική χειρουργική έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα (Taschen, 2005, σσ. 62-104), με το ρόλο της να έχει υπάρξει σημαντικός σε δύσκολες ιστορικές καταστάσεις (παγκόσμιοι πόλεμοι, ανίατες ασθένειες με επιπτώσεις στην εικόνα του σώματος).

Πριν από 4.000 χρόνια ήταν γνωστή μέθοδος αποκατάστασης της μύτης ύστερα από ακρωτηριασμό στο πεδίο των μαχών ή ως τιμωρία για μοιχεία ή άλλους λόγους. Οι πρώτες αναφορές για την εφαρμογή της ήρθαν από την Αίγυπτο και την Ινδία αλλά και στην αρχαία Κίνα οι γιατροί καλούνταν να αντιμετωπίζουν δυσμορφίες του προσώπου, όπως για παράδειγμα παραμορφωμένες μύτες. Ο ακρωτηριασμός της μύτης, των χειλιών ή των αυτιών αποτελούσε συνηθισμένη τιμωρία για τους αιχμαλώτους πολέμου, ακόμα και στη Βυζαντινή περίοδο. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Β΄ υποβλήθηκε σε επέμβαση «ρινοπλασίας». Ακόμα και ο Ιπποκράτης αναφέρεται στην ανάταξη των ρινικών καταγμάτων, συνιστώντας προσοχή, ώστε να μην διαταράσσεται η αισθητική αρμονία του προσώπου. Ο Κέλσος (τον 1^ο αιώνα μ.Χ.) σχεδίασε και εφάρμοσε δερματικούς κρημνούς. Ο Παύλος ο Αιγινήτης, που έζησε κατά τον 7^ο αιώνα, περιέγραψε χειρουργικές μεθόδους διόρθωσης καταγμάτων της μύτης και της γνάθου.

Το τέλος του Μεσαίωνα «σφραγίστηκε» με τη δραματική εξάπλωση της σύφιλης, που είχε ως συνέπεια την ανάπτυξη χειρουργικών τεχνικών για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ασθένειας, τα οποία ήταν στην πλειονότητά τους παραμορφωμένες μύτες. Έτσι, η πρώτη ρινοπλαστική πραγματοποιήθηκε το 1597 στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια από τον καθηγητή Gasparo Taglhiacozzi, διάσημο Ιταλό χειρουργό της εποχής. Τον 16^ο αιώνα η οικογένεια Branka, στη Σικελία, αξιοποίησε τη λεγόμενη ιταλική μέθοδο ανασύστασης της κομμένης μύτης, με τη χρήση ενός τμήματος δέρματος του βραχίονα. Εξαιρετικής σημασίας, όμως, είναι και η θέση του Αμβρόσιου Παρέ, του διασημότερου χειρουργού της Αναγέννησης, στην ιστορία της χειρουργικής, ο οποίος ασχολήθηκε με την αποκατάσταση τραυμάτων από πυροβόλα όπλα.

Η εφαρμογή της τοπικής αναισθησίας και η εισαγωγή της αντισηψίας έπαιξαν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της αισθητικής χειρουργικής. Ωστόσο, την έναρξη της σύγχρονης ιστορίας της αισθητικής χειρουργικής σήμανε η επαναστατική φιλοσοφία του Διαφωτισμού ότι το κάθε άτομο έχει δικαίωμα να μετασχηματίσει το σώμα του στην επιδίωξη της ευτυχίας και υπήρξε καθοριστική καθ’όλη τη διάρκεια του 19^ου αιώνα. Οι Carl Ferdinand von Graefe, Eduard Zeis, Hermann Eduard Fritze, Jacques Joseph, είναι ορισμένοι από τους πρωτοπόρους που καθόρισαν τις πρακτικές της αισθητικής χειρουργικής σε ολόκληρο τον κόσμο. Μεταξύ 1840 και 1900 εφαρμόστηκαν πλαστικές επεμβάσεις πολλών ειδών, με την πρώτη κοιλιοπλαστική να πραγματοποιείται το 1899 στη Βαλτιμόρη, την πρώτη βλεφαροπλαστική το 1906 στο Σικάγο και το πρώτο λίφτινγκ προσώπου το 1901 στο Βερολίνο.

Πολλά από τα επιτεύγματα της κοσμητικής χειρουργικής συνδέονται με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918), αφού πολλοί από τους διασωθέντες έφεραν τα στίγματα τραυμάτων και εγκαυμάτων. Η πείρα που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά και μετά τον πόλεμο, είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη νέων και πρωτοποριακών χειρουργικών τεχνικών. Η αισθητική χειρουργική δεν λειτούργησε, όμως, μόνο ως ένας τρόπος βελτίωσης της εμφάνισης, αλλά και ως τρόπος ελαχιστοποίησης ή εξάλειψης φυσικών χαρακτηριστικών τα οποία –όπως τα ίδια τα άτομα πίστευαν- τους στιγμάτιζαν ως «διαφορετικούς». Έτσι, ένα από τα ζητούμενα ήταν η εξάλειψη ορισμένων φυλετικών χαρακτηριστικών που λειτουργούσαν αρνητικά για πολλούς ανθρώπους στις λίγο-πολύ ρατσιστικές κοινωνίες της Δύσης. Στην Κεντρική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, υπήρξε μια συστηματική αντίθεση προς την εβραϊκή φυλή που ονομάστηκε αντισημιτισμός. Εξαπλώθηκαν στερεοτυπικές εικόνες, στιγματίζοντας το εβραϊκό σώμα ως διαφορετικό, δύσμορφο και «παθολογικό». Οι Εβραίοι θεωρούνταν ότι είχαν επίπεδα πόδια, αποκρουστικές παθήσεις του δέρματος και χαρακτηριστικές μύτες. Έτσι, στη Γερμανία της δεκαετίας του 1890 ο Jacques Joseph, Εβραίος χειρουργός και θεμελιωτής της σύγχρονης ρινοπλαστικής, αναλάμβανε να «απαλλάσσει» τους ομοεθνείς του από τις «εβραϊκές» χαρακτηριστικές μύτες τους.

Ενώ τα πρώτα χρόνια οι αποδέκτες της αισθητικής χειρουργικής ήταν κυρίως άνδρες (που έφεραν τα στίγματα τραυμάτων και εγκαυμάτων που είχαν υποστεί στους πολέμους), οι επεμβάσεις, που άρχισαν να πραγματοποιούνται από το 1920 και μετά, ταυτίστηκαν με τις γυναίκες και με την επιδίωξη της ομορφιάς αλλά και τη διατήρηση της νεότητας. Έτσι, μετά και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1939-1945), σημαντικές για την εξάπλωση της αισθητικής χειρουργικής υπήρξαν η αυξητική στήθους και η λιποαναρρόφηση.

Το πρώτο βιβλίο πάνω στην αισθητική χειρουργική Η διόρθωση των ατελειών των χαρακτηριστικών (1907) δημοσιεύτηκε από έναν γιατρό στο Σικάγο, τον Charles Miller, ενώ η πρώτη ολοκληρωμένη εργασία για την κοσμητική χειρουργική, Πλαστική και Κοσμητική Χειρουργική (1911), συγγράφηκε από τον Frederick Kolle από τις ΗΠΑ. Το 1955 πραγματοποιήθηκε το πρώτο παγκόσμιο συνέδριο πλαστικής χειρουργικής στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, ενώ από το τέλος του 19^ου αιώνα μέχρι σήμερα, η αισθητική χειρουργική αναπτύχθηκε πιο πολύ από ποτέ.

Σήμερα, η ανάπτυξη της ιατρικής γνώσης, της τεχνογνωσίας και της φαρμακευτικής βιομηχανίας, η βελτίωση των χειρουργικών μεθόδων και τεχνικών, η αύξηση του προσδόκιμου ορίου επιβίωσης και η μεγαλύτερη προσβασιμότητα έχουν κάνει τις αισθητικές επεμβάσεις πολύ περισσότερο ελκυστικές στο ευρύ κοινό. 

Σώμα και αισθητική χειρουργική

Το σώμα, ως κύριο συστατικό της ατομικής ταυτότητας και αναπόσπαστο στοιχείο έκφρασης της προσωπικότητας, δεν συνιστά ένα απλό βιολογικό και αμετάβλητο αντικειμενικό στοιχείο αλλά μια ζωντανή και σύνθετη κοινωνικοσυναισθηματική οντότητα, μέσω της οποίας δεχόμαστε πληροφορίες από τον εξωτερικό κόσμο, βιώνουμε εμπειρίες και υλοποιούμε τη δράση μας. Παράλληλα, το σώμα συνιστά προσωπικό μέσο και κοινωνικό σύμβολο, το οποίο μεταφέρει μηνύματα προς το κοινωνικό περιβάλλον για τα ατομικά χαρακτηριστικά και τη μοναδικότητά μας, κατέχοντας κεντρική θέση στις καθημερινές μας επαφές και αλληλεπιδράσεις. Έτσι, στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες της κυριαρχίας της αίσθησης της όρασης και του «φαίνεσθαι», ο έλεγχος, που ασκεί το ανθρώπινο βλέμμα αλλά και η έμφαση που δίνεται στη νεότητα και την ομορφιά, ως χαρακτηριστικών γνωρισμάτων ενός επιθυμητού σώματος, ενεργοποιούν το ενδιαφέρον των ατόμων για την καθημερινή παρουσίαση του εαυτού και την εικόνα του σώματός τους –όπως αναδεικνύεται και από σύγχρονες κοινωνιολογικές θεωρίες και έρευνες (Δηλάκη, 2013, σσ. 51-115, 158-171).

Στο πλαίσιο της αναστοχαστικότητας της μοντέρνας κοινωνικής ζωής, όπου τα άτομα δημιουργούν διαρκώς νέες εμπειρίες ή επαναξιολογούν τις παλιές, τείνουν να διαχειρίζονται το σώμα τους ως μια εύπλαστη οντότητα και ως μέσο έκφρασης και αναπαράστασης των επιθυμιών τους. Έτσι, όλο και περισσότερο φλερτάρουν με την αισθητική πλαστική χειρουργική, σε μια διαρκή αναζήτηση για τη διαμόρφωση ή αναθεώρηση της ατομικής τους ταυτότητας: σώμα-εαυτός-ατομική ταυτότητα συνθέτουν ένα αλληλένδετο τρίπτυχο.

Βέβαια, η εικόνα του σώματος είναι μια ευρεία και δυναμική έννοια, αφού δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό που κάποιος βλέπει στον καθρέφτη αλλά περιλαμβάνει και τις σκέψεις, τις αντιλήψεις και τα συναισθήματά του για το σώμα του. Γι’αυτό και προϋπόθεση για τη βίωση υψηλών επιπέδων μετεγχειρητικής ικανοποίησης είναι, παράλληλα με τη βελτίωση της εξωτερικής τους εμφάνισης, να μπορέσουν οι υποβληθέντες σε αισθητική επέμβαση να βελτιώσουν και τα παραπάνω στοιχεία, που έχουν να κάνουν με το πώς βλέπουν οι ίδιοι τον εαυτό τους.

Επεμβάσεις της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής

Η αισθητική πλαστική χειρουργική καλύπτει ένα ευρύ πεδίο όσον αφορά στις επεμβάσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν, ώστε δεν υπάρχει σήμερα κανένα σημείο του σώματος που να μην μπορεί να τροποποιηθεί χειρουργικά [1]. Η παρούσα καταγραφή αφορά τις πιο κλασικές επεμβάσεις της αισθητικής χειρουργικής και είναι ενδεικτική, αφού η αισθητική χειρουργική εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και νέες μέθοδοι και τεχνικές εφαρμόζονται καθημερινά στην κλινική πράξη.

α). Αισθητική χειρουργική προσώπου

Το λίφτινγκ προσώπου αντιμετωπίζει τη χαλάρωση του δέρματος του προσώπου και του λαιμού, που οφείλεται στη διαδικασία της γήρανσης ή τη μαζική απώλεια βάρους, επαναφέροντας την πτώση των μαλακών μορίων στη φυσική τους θέση.    

Η βλεφαροπλαστική είναι η πιο συχνή πλαστική επέμβαση στο πρόσωπο και πραγματοποιείται για να βελτιώσει την εικόνα των άνω βλεφάρων, των κάτω βλεφάρων ή και των δύο, που ενδέχεται να δημιουργούν ακόμα και προβλήματα στην όραση. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές παραλλαγές εκτέλεσης του χειρουργείου. Με τα χρόνια έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι που επιτρέπουν όχι μόνο την βελτίωση της εικόνας και της λειτουργικότητας των βλεφάρων αλλά αναδιαμόρφωση του σχήματός τους και διόρθωσης ακόμα και των πολύ δυσδιάκριτων ατελειών. Στα άνω βλέφαρα αφαιρείται η περίσσεια δέρματος ή/και λίπους. Στα κάτω βλέφαρα γίνεται κυρίως επανατοποθέτηση του λίπους ώστε να βελτιωθεί η εικόνα του "σακουλιάσματος". Η αφαίρεση δέρματος γίνεται συντηρητικά για να αποφευχθούν προβλήματα μετεγχειρητικά που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία του ματιού.

Η ρινοπλαστική βελτιώνει την εμφάνιση και τη λειτουργικότητα της μύτης. Πιο συγκεκριμένα, με την πλαστική μύτης μπορεί να μειωθεί ή να αυξηθεί το μέγεθος της μύτης, να διορθωθούν ατέλειες στο ακρορρίνιο ή στη ράχη της μύτης, να μειωθεί το μέγεθος των ρουθουνιών, να διορθωθεί η γωνία ανάμεσα στη μύτη και το άνω χείλος, να αποκατασταθούν τυχόν συγγενείς ή μετατραυματικές δυσμορφίες, αλλά και να αντιμετωπιστούν προβλήματα αναπνοής.

Η χειρουργική αντιμετώπιση των αφεστώτων ώτων καλείται ωτοπλαστική και γίνεται με σκοπό τη διόρθωση του σχήματος και του μεγέθους των αυτιών.

Η αναδιαμόρφωση του πηγουνιού αφορά είτε την αύξησή του είτε τη μείωσή του και ονομάζεται γενειοπλαστική ή πωγωνοπλαστική.

   β). Αισθητική χειρουργική σώματος

Η αυξητική στήθους είναι η επέμβαση, η οποία αυξάνει το μέγεθος των μαστών με τη χρήση ενθεμάτων σιλικόνης. Αντίθετα, η μείωση του όγκου των μαστών, με την αφαίρεση της περίσσειας του μαζικού αδένα και δέρματος και την επανατοποθέτηση των θηλών στο κατάλληλο ύψος, ονομάζεται μειωτική στήθους. Η ανόρθωση στήθους ή μαστοπηξία ανυψώνει και διαμορφώνει τους πτωτικούς μαστούς. Η επέμβαση στήθους που αφορά τον ανδρικό πληθυσμό είναι γνωστή ως αντιμετώπιση της γυναικομαστίας. Συνίσταται στην αφαίρεση μέρους ή και ολόκληρου του μαζικού αδένα του υπερτροφικού ανδρικού μαστού, καθώς και της περίσσειας του λίπους.

Η βραχιονοπλαστική ή πλαστική βραχιόνων συνίσταται στη μείωση της περίσσειας του δέρματος ή και του λίπους από την περιοχή των μπράτσων και τη βελτίωση του περιγράμματός τους.

Με την κοιλιοπλαστική γίνεται πραγματικότητα η επίπεδη και καλοσχηματισμένη κοιλιά, αφού απομακρύνονται η περιττή επιδερμίδα και λίπος από το μέσο και κατώτερο τμήμα της κοιλιάς, καθώς και οι ραβδώσεις (ραγάδες) μετά από εγκυμοσύνη, με παράλληλη ενίσχυση των κοιλιακών τοιχωμάτων.

Η ανόρθωση γλουτών είναι η επέμβαση με την οποία εξαλείφεται η χαλάρωση, η οποία μπορεί να είναι αποτέλεσμα της γήρανσης ή περίσσειας δέρματος μετά από απώλεια πολλών κιλών και βελτιώνεται το σχήμα και το μέγεθος των γλουτών.

Η αφαίρεση του ανεπιθύμητου σωματικού λίπους με αναρρόφηση ονομάζεται λιποαναρρόφηση και πραγματοποιείται με λεπτεπίλεπτες κάνουλες και τη βοήθεια  του αναρροφητήρα, που εξασφαλίζει αρνητική πίεση. Στην περίπτωση που πραγματοποιηθεί μεταφορά του αφαιρεθέντος λίπους και έγχυσή του, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, σε άλλες περιοχές του σώματος που χρειάζονται «γέμισμα», η επέμβαση ονομάζεται λιπογλυπτική.

Επίσης, μετά από μεγάλη απώλεια σωματικού βάρους (ως αποτέλεσμα δίαιτας ή βαριατρικής επέμβασης) η χαλάρωση του δέρματος που εμφανίζεται στο πρόσωπο, το λαιμό, τους βραχίονες, το στήθος, την κοιλιά, τους γλουτούς και τους μηρούς αντιμετωπίζεται με έναν συνδυασμό κάποιων από τις παραπάνω αισθητικές επεμβάσεις και ονομάζεται ολική μεταμόρφωση σώματος (total makeover).

Εκτός από τις χειρουργικές επεμβάσεις, σήμερα κερδίζουν έδαφος όλο και περισσότερες μη επεμβατικές εφαρμογές της αισθητικής πλαστικής χειρουργικής. Οι πιο δημοφιλείς είναι οι ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης - botox, το υαλουρονικό οξύ, η μεσοθεραπεία, η λιπόλυση, το laser, τα νήματα PDO, αλλά και η χρήση βλαστοκυττάρων, που διαχωρίζονται με μηχανικό τρόπο από το αυτόλογο λίπος που λαμβάνεται από σημεία του σώματος όπου υπάρχει διαθέσιμο και εγχύονται, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, ως υγροποιημένο διάλυμα, σε άλλα σημεία για την ανανέωση εκ των έσω της ποιότητας του δέρματος.

Πριν την αισθητική επέμβαση

Η επιλογή του πλαστικού χειρουργού

Η αισθητική χειρουργική τροποποιεί υγιή μέρη του σώματος και γι’αυτό η επιλογή του πλαστικού χειρουργού από τους υποψήφιους αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιτυχία της αισθητικής τους επέμβασης. Στο πλαίσιο της έρευνας για την επέμβαση και την επιλογή πλαστικού χειρουργού, οι ενδιαφερόμενοι χρειάζεται να αναζητήσουν πληροφορίες για την επιστημονική κατάρτιση και τεχνογνωσία του πλαστικού χειρουργού, την εκπαίδευση και τη μετεκπαίδευσή του, καθώς και την εμπειρία του στην επέμβαση που τους ενδιαφέρει.

Επιπλέον, η επίσημη πιστοποίηση του πλαστικού χειρουργού από κάποιον επίσημο φορέα τους διασφαλίζει πρώτον ως προς την επιστημονική του επάρκεια και δεύτερον ότι η αισθητική επέμβαση θα πραγματοποιηθεί από πλαστικό χειρουργό και όχι ανειδίκευτο γιατρό ή γιατρό άλλης ειδικότητας που πραγματοποιεί επεμβάσεις αισθητικής χειρουργικής. Η Ελληνική Εταιρεία Πλαστικής Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής (ΕΕΠΕΑΧ) αποτελεί την αναγνωρισμένη επιστημονική εταιρεία για την πιστοποίηση των πλαστικών χειρουργών που είναι εγκατεστημένοι και ασκούν το επάγγελμα στην Ελλάδα.

   Η σημασία της προεγχειρητικής συνεδρίας

Η προεγχειρητική συνεδρία (consultation) με τον πλαστικό χειρουργό είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της αισθητικής επέμβασης, γιατί κατά τη διάρκειά της αναπτύσσεται η σχέση πλαστικού χειρουργού-υποψήφιου. Ο πλαστικός χειρουργός πέρα από το ιατρικό ιστορικό του υποψήφιου, λαμβάνει και το κοινωνικό ιστορικό, δηλαδή επιζητεί πληροφορίες για τη ζωή και τις συνήθειες των πελατών του, τις συναισθηματικές και κοινωνικές καταστάσεις που βιώνουν, προκειμένου να διαμορφώσει και να αξιολογήσει τις ξεχωριστές ανάγκες τους. Με τον τρόπο αυτό ο γιατρός θα εξατομικεύσει για το κάθε σώμα και τον κάθε άνθρωπο την αισθητική επέμβαση ως προς τη μέθοδο, την τεχνική, τη διαδικασία, τις προεγχειρητικές και μετεγχειρητικές οδηγίες, ώστε μέσα από την επέμβαση να αναδειχτεί η αυθεντικότητα του υποβληθέντα και όχι ένας άλλος εαυτός.

Κατά την προεγχειρητική συνεδρία τίθενται οι στόχοι και οι προσδοκίες της επέμβασης και λαμβάνει χώρα η σωστή ενημέρωση, η οποία αποτελεί το καλύτερο μέσο για την ελεύθερη και αβίαστη απόφαση του υποψήφιου αλλά και για το σωστό προγραμματισμό της επέμβασής του. Ο πλαστικός χειρουργός είναι επιφορτισμένος να απαντήσει στις ερωτήσεις και απορίες του υποψήφιου, να αναφέρει τις πιθανές επιπλοκές της επέμβασης και να εξηγήσει τη διαδικασία της ανάρρωσης. Στο τέλος της συζήτησης και τα δύο μέρη -πλαστικός χειρουργός και υποψήφιος- είναι σημαντικό να έχουν μοιραστεί ένα κοινό νόημα για το προσδωκόμενο αποτέλεσμα της επέμβασης, το τι είναι εφικτό και τι όχι (δηλαδή και οι δύο να καταλαβαίνουν το ίδιο πράγμα), οι στόχοι που θα τεθούν να είναι ρεαλιστικοί, να αποφευχθούν οι βίαιες ή υπερβολικές αλλαγές και η βελτίωση των χαρακτηριστικών, που θα αποφασιστεί, να διασφαλίζει την ανάδειξη της μοναδικότητας του υποψήφιου. 

Ολιστική προσέγγιση του υποψήφιου για αισθητική επέμβαση

Κεντρικό ρόλο στη σχέση υποψήφιου για αισθητική επέμβαση-πλαστικού χειρουργού έχουν, όμως, πλέον και τα συναισθήματα, τα οποία είχαν μείνει στο περιθώριο του ιατρικού ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα οι συναισθηματικές παράμετροι της φροντίδας υγείας να έχουν παραδοσιακά υποτιμηθεί στη σχέση μεταξύ επαγγελματιών υγείας και ασθενών. Και αυτό γιατί η σύγχρονη δυτική ιατρική βασίστηκε σε αυτό που έγινε γνωστό ως «βιοϊατρικό μοντέλο» (Nettleton, 2002, σσ. 23-24), το οποίο στηρίχτηκε στις εξής παραδοχές: στο δυϊσμό πνεύματος-σώματος (την αντίληψη, δηλαδή, ότι το σώμα και το πνεύμα μπορούν να αντιμετωπιστούν ως ξεχωριστές οντότητες), στην έννοια του σώματος-μηχανής (την αντίληψη, δηλαδή, ότι το σώμα μπορεί να «επισκευαστεί» όπως μία μηχανή) και στον αναγωγισμό (δηλαδή την εστίαση της προσοχής στα βιολογικά αίτια των ασθενειών, παραβλέποντας κοινωνικούς ή συναισθηματικούς νοσογόνους παράγοντες).

Τις τελευταίες, όμως, δεκαετίες η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα του βιοϊατρικού μοντέλου έχουν αμφισβητηθεί και η καθημερινή κλινική πρακτική ανέδειξε τις αδυναμίες του. Έτσι, στην ιατρική πρακτική του σήμερα, η εμπιστοσύνη χτίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα του γιατρού –και στη συγκεκριμένη περίπτωση του πλαστικού χειρουργού- να προχωρήσει πέρα από την εικόνα, στα συναισθήματα, τα οποία βρίσκονται στη βάση μιας ολιστικής και προσωποκεντρικής προσέγγισης του υποψήφιου για επέμβαση, που αντιμετωπίζει το άτομο όχι απλά ως μια βιολογική αλλά και ως μια κοινωνικο-συναισθηματική ύπαρξη. Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντική όχι μόνο η κατανόηση από την πλευρά του πλαστικού χειρουργού των συναισθημάτων  του ενδιαφερόμενου για επέμβαση, αλλά και η δυνατότητα μετάδοσης στον υποψήφιο αυτής της κατανόησης, καθώς και η προσπάθεια ενίσχυσης των θετικών του συναισθημάτων, προκειμένου να βιώσει θετικά την εμπειρία της πλαστικής του επέμβασης –ιδιαίτερα στην περίπτωση της αισθητικής χειρουργικής, όπου δεν έχουμε να κάνουμε με την αναγνώριση ενός λειτουργικού προβλήματος και την αποκατάστασή του αλλά με υγιή σώματα.

   Η ιατρική αξία των συναισθημάτων

Όπως έχει αποδειχτεί από μελέτες, τα θετικά συναισθήματα, όπως η αισιοδοξία, η χαρά και η ελπίδα, μπορούν να είναι ως ένα βαθμό τονωτικά, ενδυναμωτικά και «θεραπευτικά», αφού τα άτομα που ελπίζουν και είναι αισιόδοξα αποδεικνύονται πιο ικανά και δυνατά να αντέξουν σε δύσκολες καταστάσεις και να αναρρώσουν ταχύτερα (Goleman, 2011, σσ. 258-259, 270-271). Επομένως, όσο πιο ψύχραιμοι, ήρεμοι και χαλαροί είναι οι υποψήφιοι λίγο πριν την επέμβασή τους –εφόσον έχουν κάνει και τις σωστές επιλογές- τόσο περισσότερο αυξάνουν τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης αισθητικής επέμβασης και σύντομης ανάρρωσης.

   Οργάνωση και σωστή προετοιμασία

Η οργάνωση της καθημερινής τους αλλά και της επαγγελματικής τους ζωής πριν από την επέμβαση (συνεννόηση με κάποιον άνθρωπο του περιβάλλοντός τους, ώστε να έχουν βοήθεια στο σπίτι τα πρώτα 24ωρα μετά την πραγματοποίηση της επέμβασης, αποφυγή στρεσογόνων παραγόντων, τακτοποίηση όλων των εκκρεμοτήτων, λήψη άδειας), θα βοηθήσει τους υποψήφιους να μπορέσουν να επικεντρωθούν στην ανάρρωση αργότερα. Επίσης, η προσεκτική τήρηση των προεγχειρητικών οδηγιών του πλαστικού χειρουργού, π.χ. η διακοπή κάποιων φαρμάκων ή κάποια ειδική προετοιμασία για την επέμβαση θα διευκολύνουν τόσο τη διαδικασία της επέμβασης όσο και την ανάρρωση.

Επιπλέον, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και η κατανάλωση όσο το δυνατόν περισσότερων φρούτων, λαχανικών και νερού θα συμβάλλει στην επιτυχία της επέμβασης αλλά και στην ομαλή μετεγχειρητική πορεία των υποβληθέντων σε αισθητική επέμβαση. Συνιστάται η αποφυγή παραγόντων, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τη φυσική τους κατάσταση, όπως αλκοόλ, κάπνισμα, καφεΐνη ή ανεπαρκής ύπνος. 

Μετά την αισθητική επέμβαση

Τήρηση των μετεγχειρητικών οδηγιών του πλαστικού χειρουργού

Αμέσως μετά την επέμβαση, ο πλαστικός χειρουργός δίνει στους υποβληθέντες πληροφορίες σχετικές με τη μετεγχειρητική τους φροντίδα: τα φάρμακα, που ίσως χρειαστεί να πάρουν, τη μετεγχειρητική διατροφή ή τη χρήση κάποιου ειδικού ενδύματος συμπίεσης και τους ενημερώνει για το τι χρειάζεται να προσέξουν, το επιτρεπόμενο επίπεδο δραστηριότητας και το πότε μπορούν να επιστρέψουν στην εργασία τους και σε μια πλήρη καθημερινότητα. Η τήρηση των εξατομικευμένων μετεγχειρητικών οδηγιών θα συμβάλλει θετικά τόσο στην ασφάλειά τους όσο και στην εξασφάλιση των καλύτερων αισθητικών αποτελεσμάτων αλλά και τη διατήρησή τους σε βάθος χρόνου.

Επιπλέον, τα θετικά συναισθήματα των υποβληθέντων μπορούν να αποδειχτούν ο «πολύτιμος σύμμαχός» τους για μια ομαλή και γρήγορη ανάρρωση, αφού η απαισιοδοξία, ο υπερβολικός φόβος και το άγχος τους καθιστούν πιο επιρρεπείς σε αιμορραγία, μολύνσεις και επιπλοκές, όπως αποδεικνύουν όλο και περισσότερες έρευνες.

Διαχείριση των εναλλαγών συναισθημάτων

Το γεγονός ότι ο υποβληθέντας προσήλθε για επέμβαση υγιής και βλέπει ξαφνικά τον εαυτό του με γάζες, επιδέσμους, ορό ή σωληνάκια, σε συνδυασμό με τις ανεπιθύμητες παρενέργειες της νάρκωσης και τους μετεγχειρητικούς περιορισμούς, του δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα. Ο πόνος, το πρήξιμο, το μελάνιασμα, που ακολουθούν κάποιες αισθητικές επεμβάσεις δημιουργούν σε πολλά άτομα ανασφάλεια, αβεβαιότητα και αναστάτωση, με αποτέλεσμα να νιώθουν ότι τραυμάτισαν άδικα τον εαυτό τους ή να έχουν δεύτερες σκέψεις σχετικά με το αν πήραν τη σωστή απόφαση να υποβληθούν σε αισθητική επέμβαση. Αυτή είναι μια συνηθισμένη αίσθηση που αναφέρουν οι υποβληθέντες (Δηλάκη, Γ., Το σώμα υπό το βλέμμα των «ειδικών»: η περίπτωση της αισθητικής χειρουργικής και η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο, τμήμα Ψυχολογίας: 2010, 2 τ.). Ωστόσο, αυτή η ταλαιπωρία είναι παροδική, γι’αυτό και συστήνεται στους υποβληθέντες ηρεμία και υπομονή στο πρώιμο μετεγχειρητικό στάδιο αλλά και να μην βιάζονται να ονομάσουν το αποτέλεσμα της επέμβασης «αποτυχημένο», αφού η διαδικασία της επούλωσης είναι σταδιακή και κάποιες επεμβάσεις χρειάζονται το χρόνο τους μέχρι την οριστικοποίηση και ανάδειξη του αισθητικού αποτελέσματος (π.χ. ρινοπλαστική, κοιλιοπλαστική, αυξητική στήθους).

Οι εναλλαγές συναισθημάτων κατά τη διάρκεια του μεταβατικού διαστήματος, από την ανάρρωση μέχρι την επαναφορά στην καθημερινότητα, είναι αναμενόμενες και η αποτελεσματική διαχείρισή τους αποτελεί το μεγαλύτερο «στοίχημα» για τους υποβληθέντες. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας της επέμβασης, η ανακούφιση για την ομαλή εξέλιξη της ανάρρωσης αναμειγνύονται με τις μετεγχειρητικές δυσκολίες, την αγωνία μέχρι την αποκάλυψη του αισθητικού αποτελέσματος, τη δυσφορία που προκαλείται από την ενδεχόμενη δυσκολία να εμφανιστούν δημόσια, τους περιορισμούς στις καθημερινές δραστηριότητες και τη βίωση μοναξιάς. Το «κρίσιμο» διάστημα μέχρι την οριστικοποίηση του αισθητικού αποτελέσματος, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φόβου, της αγωνίας, του άγχους, της προσμονής και γενικά η διαχείριση όλων των συναισθημάτων, που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη μετεγχειρητική πορεία, συμβάλλει ουσιαστικά τόσο σε ένα επιτυχημένο αισθητικό αποτέλεσμα όσο και στην αύξηση της μετεγχειρητικής ικανοποίησης.

Η διαχείριση της νέας εικόνας του σώματος

Η προσαρμογή στη νέα εικόνα του εαυτού δεν είναι πάντα εύκολη για τους υποβληθέντες σε αισθητικές επεμβάσεις, ακόμα και στην περίπτωση που απέκτησαν ένα οριστικοποιημένο και άριστο αισθητικό αποτέλεσμα, γι’αυτό και χρειάζεται να δώσουν στον εαυτό τους χρόνο. Ο διαρκής έλεγχος με τον καθρέφτη γύρω από το τροποποιημένο χαρακτηριστικό σε αυτή τη χρονική στιγμή εγκυμονεί κινδύνους: πρώτον να βιώσουν τα άτομα την αίσθηση του ανικανοποίητου και δεύτερον η αναζήτηση της σωματικής τελειοποίησης να τους οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο επαναληψιμότητας.

Οι αλλαγές που προκαλούνται στην εξωτερική εμφάνιση μετά την πραγματοποίηση μιας αισθητικής επέμβασης συνοδεύονται και με ποικίλες αλλαγές ζωής, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες (π.χ. ταλαιπωρία από την ανάρρωση, αλλαγές στις σχέσεις, συγκρουσιακά συναισθήματα αναφορικά με νέες αντιδράσεις από τους άλλους, υιοθέτηση νέας διατροφικής συμπεριφοράς, αλλαγές στην ενδυματολογία).

Η ένταση, που μπορεί να δημιουργηθεί από τις αλλαγές αυτές, δεν είναι απαραίτητα αρνητική, αλλά προκλητική (Δηλάκη, 2015, σσ. 86-104): εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα των υποβληθέντων να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις αλλαγές, που προέκυψαν στον τρόπο ζωής από τη νέα εικόνα του σώματός τους, έτσι ώστε το αισθητικό αποτέλεσμα να έχει τα μέγιστα ψυχοκοινωνικά οφέλη γι’αυτούς. Και αυτό γιατί δεν αρκεί η επέμβαση από μόνη της για να αλλάξει η ζωή τους ή να γίνουν πιο ευτυχισμένοι. Το «στοίχημα» γι’αυτούς είναι να απολαύσουν και να αξιοποιήσουν το αισθητικό τους αποτέλεσμα για να αποκτήσουν μια θετικότερη αντίληψη για το σώμα τους και για να προωθήσουν την εξέλιξή τους. Η αισθητική τους επέμβαση, όποιο μέρος του σώματός τους κι αν αφορά, να γίνει πηγή άντλησης θετικών συναισθημάτων, ώστε να μην την απομυθοποιήσουν: να μην αντιμετωπίσουν την επέμβασή τους ως το τέλος μιας πορείας αλλά ως μια νέα αρχή. Για παράδειγμα, η επέμβαση μπορεί να λειτουργήσει γι’αυτούς ως ευκαιρία για να προβάλλουν και κάποια άλλα τους χαρίσματα και προσόντα, που θα τους βοηθήσουν στην επαγγελματική τους ζωή και τις προσωπικές τους σχέσεις, να κερδίσουν μια επιτυχημένη και ελκυστικότερη παρουσίαση του εαυτού τους, να κάνουν πιο πρακτική την καθημερινότητά τους, να απολαύσουν καινούριες δραστηριότητες, να εκφράζονται αποτελεσματικότερα μέσω του σώματός τους στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Πάνω απ’όλα, όμως, από τη στιγμή που μπόρεσαν να αλλάξουν την πηγή των αρνητικών τους συναισθημάτων, δηλαδή να βελτιώσουν το επιθυμητό μέρος του σώματός τους, χρειάζεται να εκσυγχρονίσουν και την αντίληψη που έχουν για το σώμα και τον εαυτό τους: δηλαδή, να απελευθερωθούν και από τις δυσάρεστες παρελθοντικές εμπειρίες (π.χ. ένα άσχημο εφηβικό βίωμα ως «ο συμμαθητής με τα πεταχτά αυτιά» ή «το κορίτσι με τα περιττά κιλά»), που είναι σχετικές με το τροποποιημένο μέρος του σώματός τους, και να αρχίσουν να βλέπουν τον εαυτό τους μέσα από το πρίσμα της σημερινής εξωτερικής τους εμφάνισης και των σημερινών προσωπικών τους επιτυχιών.

  Η σημασία της μετεγχειρητικής παρακολούθησης

Η πραγματοποίηση μετεγχειρητικών επισκέψεων στο πλαίσιο της μετεγχειρητικής παρακολούθησης και φροντίδας και εκτίμησης του αποτελέσματος και η επικοινωνία με τον πλαστικό χειρουργό για οποιεσδήποτε απορίες ή προβλήματα κατά τη διάρκεια της μετεγχειρητικής πορείας, εντάσσονται στην υψηλού επιπέδου φροντίδα υγείας.

Συμπεράσματα

Ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει το σώμα για τη διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας, φέρνει όλο και περισσότερα άτομα πιο κοντά στην αισθητική χειρουργική, η οποία αποτελεί μια, απόλυτα, προσωπική υπόθεση. Το γεγονός ότι η υποβολή σε αισθητική επέμβαση δεν αποτελεί ζήτημα ανάγκης, αλλά επιλογής, δημιουργεί στους ενδιαφερόμενους περισσότερες απαιτήσεις και προσδοκίες απ’ό,τι αν πραγματοποιούσαν την επέμβασή τους για λόγους υγείας, με αποτέλεσμα η εξασφάλιση της μετεγχειρητικής ικανοποίησης στην αισθητική χειρουργική να αποτελεί ένα μεγάλο θέμα συζήτησης, με πολλές παραμέτρους.

Το μεγαλύτερο όφελος για τους υποβληθέντες σε αισθητική επέμβαση είναι, μαζί με τη βελτίωση της εξωτερικής τους εμφάνισης, να αποκτήσουν μια θετικότερη αντίληψη για το σώμα και τον εαυτό τους: η επέμβαση, δηλαδή, να λειτουργήσει ως κίνητρο και αφετηρία για να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς αλλά και ζωής (εξωστρέφεια, κοινωνικότητα, αποτελεσματικότερη παρουσίαση του εαυτού, δημιουργικότητα, προσωπική και επαγγελματική εξέλιξη, καλύτερη υγεία μέσω υιοθέτησης υγιεινών συνηθειών, όπως άσκηση, διατροφή, κλπ.). Όσο περισσότερο προσεγγίσουν αυτό το στόχο και όσο πιο ρεαλιστικές είναι οι προσδοκίες τους από την αισθητική χειρουργική, τόσο μεγαλύτερη είναι και η μετεγχειρητική ικανοποίηση που θα βιώσουν.

Το διακύβευμα για τους υποβληθέντες είναι να μην μείνουν αποκλειστικά στην εικόνα, στηρίζοντας την αυτό-εκτίμηση και την αίσθηση της αυτό-αξίας τους μόνο πάνω σε ένα επιτυχημένο αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά να καλλιεργήσουν μια ζωντανή σχέση με το σώμα τους και να αξιοποιήσουν τη συναισθηματική δύναμη, που απέκτησαν από τη βελτίωση της εικόνας τους, για να αλλάξουν τη ζωή τους. 

Πηγές

Δηλάκη, Γ., Το σώμα υπό το βλέμμα των «ειδικών»: η περίπτωση της αισθητικής χειρουργικής και η διαμόρφωση της ατομικής ταυτότητας στις σύγχρονες κοινωνίες, διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο, τμήμα Ψυχολογίας: 2010, 2 τ.

Δηλάκη, Γ., Φλερτάροντας με την αισθητική χειρουργική: σώμα, ομορφιά, ταυτότητα, Αθήνα: Λυκόφως, 2013.

Δηλάκη, Γ., Αισθητική χειρουργική: τα tips της επιτυχίας, Αθήνα: Οσελότος, 2015.

Δηλάκη, Γ., Περί σώματος: ένα ταξίδι στο σώμα μέσα από ένα ανθολόγιο άρθρων, Αθήνα: Οσελότος, 2016.

Featherstone, M. (επιμ.), Body Modification, Λονδίνο: Sage, 2000.

Giddens, A., Modernity and Self-Identity: Self and Society in the late Modern Age, Κέμπριτζ: Polity Press, 1991.

Goffman, E., Η παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή (μτφρ. Μαρία Γκόφρα), Αθήνα: Αλεξάνδρεια, 2006.  

Goleman, D., Η συναισθηματική νοημοσύνη (μτφρ. Άννα Παπασταύρου), Αθήνα: Πεδίο, 2011.

James, V. & Gabe, J. (ed.), Health and the sociology of emotions, Λονδίνο: Blackwell, 1996.

Lash, Chr., The Culture of  Narcissism, Νέα Υόρκη: Norton, 1979.

Nettleton, S., Κοινωνιολογία της Υγείας και της Ασθένειας (μτφρ. Ανθή Βακάκη), Αθήνα: Τυπωθήτω, 2002.

Shilling, Chr., The body and Social Theory, Λονδίνο: Sage Publications, 1993.

Taschen, A. (επιμ.), Aesthetic Surgery, Κολωνία: Taschen, 2005.

Turner, B.S., The Body and Society: explorations in social theory, Λονδίνο: Sage Publications, 1997.