Salvia columbariae
| Salvia columbariae | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Το φυτό Salvia columbariae.
| ||||||||||||||||
| Κατάσταση διατήρησης | ||||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||||
| Salvia columbariae George Bentham (Benth.)[1] |
Η Salvia columbariae είναι ένα ετήσιο (annual)[Σημ. 1] φυτό που κοινώς ονομάζεται τσία ή κία (chia), φασκόμηλο τσία (chia sage), χρυσό τσία (golden chia) ή τσία της ερήμου (desert chia), επειδή οι σπόροι του χρησιμοποιούνται κατά τον ίδιο τρόπο όπως της Σάλβια της ισπανικής (Salvia hispanica). Φύεται στην Καλιφόρνια, Νεβάδα, Αριζόνα, Νέο Μεξικό, Σονόρα, Μπάχα Καλιφόρνια, και ήταν μια σπουδαία τροφή για τους Ιθαγενείς Αμερικανούς. Κάποιες ονομασίες των ιθαγενών, περιλαμβάνουν το «pashí» από τους Tongva και το «it'epeš» από τους Ventureño.
Περιγραφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η S. columbariae αναπτύσσεται σε ύψος από 10 έως 50 cm (3,9 έως 19,7 in). Οι τρίχες του στελέχους γενικά είναι μικρές και με αραιή κατανομή. Έχει επιμήκη-ωοειδή φύλλα βάσης τα οποία έχουν μήκος από 2 έως 10 cm (0,79 έως 3,94 in). Τα φύλλα είναι πτεροειδή (pinnately) τεμαχισμένα και οι λοβοί είναι ακανόνιστα στρογγυλεμένοι. Η ταξιανθία είναι περισσότερο ή λιγότερο scapose, που σημαίνει ότι έχει μακρύ μίσχο που προέρχεται από το επίπεδο του εδάφους που έχει βράκειο (ή βράκτιο) (bract).[Σημ. 2] Τα βράκτια είναι στρογγυλά και με awn[Σημ. 3] αιχμές. Συνήθως, υπάρχουν 1-2 συμπλέγματα λουλουδιών, εντός της ταξιανθίας. Ο κάλυκας έχει μήκος 8 έως 10 mm (0,31 έως 0,39 in) και το άνω χείλος είναι άνευ λοβού αλλά έχει 2 (μερικές φορές 3) awns. Το κάτω χείλος, είναι περίπου δύο φορές το μέγεθος του άνω χείλους. Το χρώμα του άνθους μπορεί να είναι χλωμό-μπλε με αιχμή μπλε και πορφυρό. Οι στήμονες του φυτού είναι ελαφρώς exserted. Ο καρπός της S. columbariae είναι nutlet[Σημ. 4] ότι είναι ηλιοκαμένο προς γκρι χρώμα και μήκους 1,5-2 mm (0,059 έως 0,079 in).[2]
Φυσικό περιβάλλον[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η S. columbariae μπορεί να βρεθεί σε ξηρές ανενόχλητες τοποθεσίες σε chaparral[Σημ. 5] και coastal sage scrub.[Σημ. 6] Γενικά αναπτύσσεται σε υψόμετρα χαμηλότερα από τα 1.200 m (3,900 ft). Στην καλλιέργεια, προτιμά καλή αποστράγγιση, ήλιο και ξηρό καιρό.[2]
Ποικιλίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Salvia columbariae ποικ. columbariae Benth. - California sage, τσία (chia)
- Salvia columbariae ποικ. ziegleri Munz - Ziegler's sage[3]
Χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Θεραπευτικές χρήσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Cahuilla χρησιμοποιούσαν την ποικιλία columbariae Benth. ως απολυμαντικό από την άλεση των σπόρων σε χυλό και την εφαρμογή του στις λοιμώξεις σαν κατάπλασμα.[4][5] Οι Cahuilla, Ohlone, Kawaiisu και Mahuna χρησιμοποιούσαν τους πηκτώδης σπόρους για την απομάκρυνση των ξένων σωμάτων στα μάτια. Οι σπόροι τοποθετούνταν στα μάτια για λοιμώξεις, φλεγμονές και κατά τη διάρκεια του ύπνου, κρύβονταν κάτω από τα βλέφαρα για την αφαίρεση των σωματιδίων άμμου.[5] Οι Ohlone, το χρησιμοποιούσαν επίσης, για να μειώσουν τον πυρετό με την κατανάλωση των σπόρων και οι Diegueno μασούσαν τους σπόρους στις πεζοπορείες, για να τους δώσουν δύναμη.[5]
Τρόφιμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Cahuilla, Kawaiisu, Mohave, Tohono O'odham, Pima και οι Akimel O'odham, άλεθαν τους σπόρους και τους αναμείγνυαν σε νερό για να κάνουν ένα παχύ ποτό. Οι Cahuillas αφαιρούσαν τα αλκαλικά άλατα του νερού, βελτιώνοντας τη γεύση του. Ξηραίνουν επίσης, τους σπόρους για να παρασκευάσουν κέικ ή χυλό. Οι Ohlones, Mohave και οι Pomo κάνουν πινόλε (pinole).[Σημ. 7] Οι Diegueno προσέθεταν σπόρους στα σιτηρά για να βελτιώσουν την γεύση. Οι Mahuna, Paiute, Pima και Akimel O'odham το κάνουν ένα πηκτώδες υλικό το οποίο στη συνέχεια το μαγειρεύουν σε χυλό. Οι Luiseno, Tübatulabal και οι Yavapai το χρησιμοποιούσαν εκτενώς ως πηγή τροφής.[5]
Οικοδομικό υλικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Mahuna το έκαναν ίνες και κάλυπταν τις κατοικίες τους.[5]
Εικόνες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Ετήσιο φυτό (annual plant), είναι το φυτό που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του από τη βλάστηση έως την παραγωγή σπόρων προς σπορά, εντός ενός έτους και μετά ξεραίνεται. Τα καλοκαιρινά μονοετή βλαστάνουν την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι και ωριμάζουν το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Τα χειμερινά μονοετή βλαστάνουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή το καλοκαίρι του επόμενου ημερολογιακού έτους.[Παρ. Σημ. 1]
- ↑ Στη βοτανική, βράκειο (ή βράκτιο) (bract), είναι ένα φύλλο στο μίσχο του άνθους δηλαδή ένα τροποποιημένο ή εξειδικευμένο φύλλο, ειδικά ένα που σχετίζεται με την αναπαραγωγική δομή, όπως ένα λουλούδι, ταξιανθία άξονας ή κλίμακα κώνου.
- ↑ Μακρύ, σαν τρίχα προσάρτημα· π.χ. τερματιζόμενο ή στο πίσω μέρος του φλοιού σιτηρού και/ή λέμματος (το χαμηλό βράκειο του ανθυλλίου της ποάς) ορισμένων χόρτων μικρών σταχέων.
- ↑ Ένα μικρό κάρυο, ένας από τους λοβούς ή τμήματα της ώριμης ωοθήκης κάποιων μελών των Βοραγινοειδών (Boraginaceae), Ιεροβοτανοειδών (Verbenaceae) και Χειλανθών (Lamiaceae).
- ↑ Το chaparral, είναι μια θαμνώδης έκταση ή φυτά συγκέντρωσης ερεικώνων που απαντάται κυρίως στην πολιτεία Καλιφόρνια των ΗΠΑ και στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου Μπάχα Καλιφόρνια, στο Μεξικό.
- ↑ Το coastal sage scrub, επίσης γνωστό ως παράκτιος θάμνος, CSS ή μαλακό chaparral, είναι μια συγκέντρωση χαμηλής θαμνώδους βλάστησης του παράκτιου φασκόμηλου (coastal sage) της Καλιφόρνια και του chaparral subecoregion, που βρίσκεται στην παράκτια Καλιφόρνια και τη βορειοδυτική παράκτια Μπάχα Καλιφόρνια.
- ↑ Το πινόλε (pinole), όπου ονομάζεται επίσης πινόλ (pinol) ή πινολίλο (pinolillo), είναι ένα αρχαίο σιτηρό με καταγωγή από τους Αζτέκους, οι οποίοι το διέδωσαν σε όλη την Κεντρική Αμερική. Κατασκευάζεται κυρίως από ένα μοναδικό ψητό αλεσμένο αραβόσιτο, το οποίο στη συνέχεια αναμειγνύεται με ένα συνδυασμό κακάο, αγαύης, κανέλας, σπόρων τσία, βανίλιας ή άλλων καρυκευμάτων. Στη συνέχεια η προκύπτουσα σκόνη, χρησιμοποιείται ως θρεπτική ουσία για την παρασκευή διαφορετικών τροφίμων, όπως δημητριακά, ψημένα αγαθά, τορτίγιας και αφέψημα ποτά.
- Παραπομπές σημειώσεων
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Salvia columbariae. Αρχειοθετήθηκε 2013-04-29 στο Wayback Machine. USDA PLANTS.
- ↑ 2,0 2,1 Salvia columbariae. Αρχειοθετήθηκε 2016-04-01 στο Wayback Machine. The Jepson Manual.
- ↑ Salvia columbariae. ITIS.
- ↑ «Temalpakh Ethnobotanical Garden». malkimuseum.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2008. Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Salvia columbariae Benth». herb.umd.umich.edu.
