Φράνκο Αλφάνο

Φράνκο Αλφάνο
Ο Φράνκο Αλφάνο σε φωτογραφία του 1919
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Franco Alfano (Ιταλικά)
Γέννηση	8  Μαρτίου 1875 Νάπολη ΠΑΥΣΙΛΙΠΟΝ
Θάνατος	27  Οκτωβρίου 1954 Σαν Ρέμο
Χώρα πολιτογράφησης	Ιταλία (1946–1954) Βασίλειο της Ιταλίας (1875–1946)
Σπουδές	Ανώτερη Σχολή για τη Μουσική και το Θέατρο «Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι»
Ιδιότητα	πιανίστας, συνθέτης, μουσικός παιδαγωγός και συγγραφέας
Όργανα	πιάνο
Είδος τέχνης	όπερα και συμφωνία
Σημαντικά έργα	Συρανό ντε Μπερζεράκ
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Ο Φράνκο Αλφάνο (Franco Alfano, Ποζίλιπο 8 Μαρτίου 1875 – Σαν Ρέμο 27 Οκτωβρίου 1954) ήταν Ιταλός συνθέτης και πιανίστας, ευρύτερα γνωστός για την αποπεράτωση της όπερας του Πουτσίνι, Τουραντό, αλλά και για διάφορες δικές του συνθέσεις, κυρίως του λυρικού ρεπερτορίου.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Αλφάνο γεννήθηκε στο Ποζίλιπο, προάστιο της Νάπολης, το 1875. Παρακολούθησε ιδιωτικά μαθήματα πιάνου με τον Α. Λόνγκο (Alessandro Longo), και αρμονία και σύνθεση, με τους Κ. ντε Ναρντίς (Camillo de Nardis, 1857-1951) και Π. Σεράο (Paolo Serrao), αντιστοίχως, στο Ωδείο San Pietro a Majella στη Νάπολη. Αργότερα, μετά την αποφοίτησή του, συνέχισε τις σπουδές σύνθεσης με τους Χ. Σιτ (Hans Sitt) και Σ. Γιάντασον (Salomon Jadassohn) στη Λειψία. Ενόσω εργαζόταν εκεί, συνάντησε το είδωλό του, Έντβαρντ Γκρηγκ και έγραψε πολυάριθμα κομμάτια για πιάνο και για ορχήστρα. Από το 1918 διετέλεσε Διευθυντής του Ωδείου της Μπολόνια, από το 1923 διευθυντής του Ωδείου του Τορίνο και, μεταξύ 1947 και 1950, διευθυντής του Ωδείου Ροσίνι στο Πέζαρο. Πέθανε στο Σαν Ρέμο το 1954.

Όπερες

Ο Αλφάνο ολοκλήρωσε την πρώτη του όπερα, Μιράντα -για την οποία έγραψε και το λιμπρέτο- πάνω σε ένα μυθιστόρημα του Α. Φογκατσάρο (Antonio Fogazzaro), το 1896. Το έργο του, Η Πηγή του Ενσίρ ( La Fonte Di Enschir) (λιμπρέτο από τον Luigi Illica) απορρίφθηκε από τον εκδοτικό οίκο Ricordi, αλλά παρουσιάστηκε στο Βρότσλαβ (τότε Breslau) το 1898, με μικρή επιτυχία. Ακολούθησε το γνωστότερο έργο του, Ανάσταση (Risurrezione), όπερα του 1904, βασισμένη στο γνωστό μυθιστόρημα του Τολστόι. Το έργο είχε τεράστια επιτυχία δεδομένου ότι, μέχρι το 1951, έφθασε τις 1000 παραστάσεις. Ακολούθησε το έργο Σιρανό ντε Μπερζεράκ, βασισμένο στο διάσημο έργο τού Εντμόν Ροστάν, σε γαλλικό λιμπρέτο από τον Henri Cain. Η ιταλική εκδοχή έκανε πρεμιέρα στη Ρώμη τον Ιανουάριο του 1936, και η γαλλική εκδοχή στο Παρίσι, τέσσερις μήνες αργότερα. Αναβίωσε, σχετικά πρόσφατα, από την Όπερα του Κιέλου στη Γερμανία, το Φεστιβάλ Ραδιοφώνου του Μονπελιέ στη Γαλλία και από τη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, με πρωταγωνιστή τον Πλάθιντο Ντομίνγκο.

Το 1921, παρουσιάστηκε η όπερα Ο Θρύλος της Σακούνταλα (La Leggenda di Sakùntala) που, περιγράφεται από κάποιους ως το πιο σημαντικό σκηνικό έργο του Αλφάνο, επηρεασμένο από τον ιμπρεσιονισμό . Το υλικό της όπερας θεωρήθηκε κατεστραμμένο, κατά τη διάρκεια μιας αεροπορικής επιδρομής, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αλφάνο την αναδημιούργησε το 1952 ως Sakùntala, σύμφωνα με το σανσκριτικό Abhijñānaśākuntalam του Καλιντάσα. Ωστόσο, το αρχικό υλικό βρέθηκε το 2005, και με τις δύο εκδόσεις να διατίθενται για εκτέλεση σήμερα.

Η όπερα Τουραντό

Όταν ο Πουτσίνι πέθανε το 1924, άφησε μόνο προσχέδια/σκίτσα για το φινάλε της όπεράς του Τουραντό. Τότε, προτάθηκαν πολλοί, επιφανείς Ιταλοί συνθέτες για να αναλάβουν το δύσκολο έργο της αποπεράτωσης, πριν τον Αλφάνο, αν και δεν ήταν η πρώτη επιλογή. Βέβαια, βάρυνε πολύ η γνώμη του διάσημου μαέστρου Αρτούρο Τοσκανίνι, ο οποίος τον πρότεινε. Πάντως, το όλο θέμα δεν έμεινε χωρίς προβλήματα. Τον Σεπτέμβριο / Οκτώβριο του 1998 έως 1999 άρθρο στο Fanfare έλεγε ότι «η φήμη του Αλφάνο δεν πρέπει να δικαιολογείται τόσο. Πρώτον, διότι δεν θα πρέπει να κριθεί ως συνθέτης με βάση το ανολοκλήρωτο αυτό έργο που τού είχε δοθεί. Δεύτερον, ό,τι ακούμε στη συγκεκριμένη όπερα, είναι σε μεγάλο βαθμό η επεξεργασία του Αλφάνο και όχι του Πουτσίνι. Και, τρίτον, [...] δεν είναι ολότελα η δική του επεξεργασία αυτή που παρουσιάζεται στις παραγωγές της Τουραντό, αλλά αυτά που τελικά συμπεριέλαβε ο Αρτούρο Τοσκανίνι... ο Πουτσίνι είχε εργαστεί για εννέα μήνες στο τελικό ντουέτο και, κατά το θάνατό του, είχε αφήσει πίσω του μια ολόκληρη δέσμη από σκίτσα ... ο Αλφάνο έπρεπε να ανακατασκευάσει ... σύμφωνα με τη βέλτιστη εκτίμησή του ... και με τη φαντασία και τον μεγεθυντικό φακό του, καθώς το υλικό του Πουτσίνι δεν ήταν ευανάγνωστο».

Επίσης, η φήμη του Αλφάνο «δεινοπαθούσε» λόγω του ότι (σύμφωνα με τον Μασκάνι) ο Αλφάνο θεωρείτο πρόθυμος να συνεργαστεί με τη φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι.

• Ο Α. Ρος (Alex Ross), σε άρθρο του στο Τhe New Yorker, σημειώνει ότι ένα νέο φινάλε της όπερας Τουραντό από τον περίφημο Λουτσιάνο Μπέριο (πρεμιέρα το 2002) προτιμάται από ορισμένους κριτικούς ως πιο ικανοποιητική λύση, περισσότερο συμβατή με την τεχνική του Πουτσίνι.

Κυριότερα έργα

Όπερες

• Μιράντα (1896)
• Η Πηγή του Ενσίρ ( La Fonte Di Enschir, 1898)
• Ανάσταση (Risurrezione, 1904)
• Ο Πρίγκηπας Ζιλάχ (Il principe Zilah, 1909)
• Η Σκιά του Ντον Τζιοβάνι (L'ombra di Don Giovanni, 1914)
• Ο Θρύλος της Σακούνταλα (La Leggenda di Sakùntala, 1914-20 και 1921)
• Σιρανό ντε Μπερζεράκ, 1939
• Ο Γιατρός Αντόνιο (Il Dottor Antonio, 1949)

Μπαλέτα

• Νάπολη, 1900
• Λορέντσα, 1901
• Ελιάνα, 1923
• Βεζούβιος, 1933

Διάφορα

• 4 Ρουμάνικοι Χοροί, για πιάνο (1899)
• Συμφωνία αρ. 1 (1908-10)
• Ρομαντική Σουίτα, για ορχήστρα (1907-9)
• Τρία Ποιήματα του Ταγκόρ, για φωνή και πιάνο (1918)
• Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 1 (1918)
• Κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 2 (1936)
• Σονάτα σε Ρε Μείζονα για βιολί και πιάνο (1923)
• Σονάτα για βιολοντσέλο και πιάνο (1925)
• Κοντσέρτο για βιολί, βιολοντσέλο και πιάνο (1929)
• Συμφωνία αρ. 2 (1931-2)
• Ντιβερτιμέντο, για μικρή ορχήστρα (1934)
• Κουιντέτο για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων (1945)

Πηγές

• «Λεξικό Μουσικής και Μουσικών» (Dictionary of Music and Musicians) του George Grove, D.C.L (Oxford, 1880)
• Kennedy, Michael Λεξικό Μουσικής της Οξφόρδης (Oxford University Press Αθήνα: Γιαλλέλης, 1989) ISBN 960-85226-1-7
• Γιώργος Λεωτσάκος, επιμέλεια λήμματος στην εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα», έκδοση 1981, τόμος 7, σ. 207
• Enciclopedia Bompiani-Musica, Milano (εκδ. ΑΛΚΥΩΝ, 1985)
• Eric Blom The New Everyman Dictionary of Music (Grove Weidenfeld, N. York, 1988)
• Dryden, Konrad (2010) Franco Alfano: transcending Turandot. Lanham MD: Scarecrow Press ISBN 0-8108-6970-5