Κοτοπάξι

Κοτοπάξι
Ύψος	5.897 μέτρα
Οροσειρά	Άνδεις
Ήπειρος	Νότια Αμερική
Χώρες	Ισημερινός
wikidata ()

Το Κοτοπάξι (Ισπανικά: Cotopaxi) είναι ενεργό ηφαίστειο του Ισημερινού. Απέχει από την πρωτεύουσα Κίτο περίπου 55 χιλιόμετρα. Με ύψος 5.897 μέτρα είναι ένα από τα ψηλότερα ηφαίστεια παγκοσμίως και διαθέτει ένα μόνιμο κάλυμμα παγετώνων. Έχει την φήμη του ψηλότερου ενεργού ηφαιστείου στο κόσμο, αν και αυτό δεν είναι αλήθεια. Υπάρχουν ψηλότερα ενεργά ηφαίστεια, όπως το Τουπουνγκάτο στα σύνορα Χιλής και Αργεντινής. Διαθέτει ένα κώνο με απότομες πλαγιές και στην κορυφή του βρίσκονται αλληλοκαλυπτόμενοι κρατήρες, ο μεγαλύτερος από τους οποίους έχει διαστάσεις 550 επί 800 μέτρα. Είναι το επίκεντρο του Εθνικού Πάρκου Κοτοπάξι.

Το ηφαίστειο έχει ανδεσιτική σύσταση. Στις πλαγιές βρίσκονται διάφορες κοιλάδες από τις οποίες κατέρχονται λαχάρ και ροές λάβας. Τα λαχάρ μπορούν να φτάσουν μέχρι και εκατό χιλιόμετρα από το ηφαίστειο. Μαζί με τις εκρήξεις έχουν παρατηρηθεί πυροκλαστικές ροές. Ο σημερινός κώνος δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση του προηγούμενου πριν περίπου 5.000 χρόνια. Οι πιο ισχυρές εκρήξεις στην καταγεγραμμένη ιστορία ήταν στα έτη 1744, 1768 και 1877. Η τελευταία του έκρηξη έλαβε χώρα το 2016.

Η πρώτη ανάβαση στο ηφαίστειο πραγματοποιήθηκε το 1872 από τους γεωλόγους Β. Ράις και Α. Εσκομπάρ.

Γεωγραφία

Το Κοτοπάξι βρίσκεται στην Ανατολική Κορδιλιέρα των Ισημερινών Άνδεων, περίπου 55 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Κίτο και 30 χιλιόμετρα από την Λατακούνγκα. Με ύψος 5.897 μέτρα είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό στον Ισημερινό μετά το Τσιμποράσο και ένα από τα ψηλότερα ενεργά ηφαίστεια παγκοσμίως. Είναι ένας συμμετρικός κώνος που υψώνεται πάνω από ένα υψίπεδο, το οποίο βρίσκεται σε υψόμετρο 3.800 μέτρων περίπου. Η διαστάσεις της βάσης του είναι 19 επί 16 χιλιόμετρα. Οι πλαγιές του έχουν κλίση περίπου 30 μοιρών. Στην κορυφή του βρίσκονται αλληλοκαλυπτόμενοι κρατήρες, από τους οποίους ο μεγαλύτερος έχει 800 μέτρα διάμετρο. Το βάθος του κρατήρα είναι περίπου 100 μέτρα και μέσα του υπάρχουν ενεργές φουμαρόλες.

Παγετώνες

Αναρρίχηση στους παγετώνες του Κοτοπάξι

Το Κοτοπάξι έχει στην κορυφή του παγετώνες, από τους λίγους παγετώνες που βρίσκονται στον ισημερινό της Γης. Σήμερα καλύπτουν 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο όγκος τους υπολογίζεται σε 0,6 κυβικά χιλιόμετρα. Η δημιουργία των παγετώνων του βουνού, όπως και των υπολοίπων παγετώνων του Ισημερινού, εξαρτάται από τους υγρούς ανέμους που προέρχονται από την πεδιάδα του Αμαζονίου, με αποτέλεσμα οι παγετώνες στο δυτικό τμήμα του βουνού να είναι μικρότεροι από αυτούς στο ανατολικό. Οι παγετώνες ξεκινούν στα 4.600 μέτρα στα ανατολικά και στα 5.000 μέτρα στα δυτικά του βουνού.

Οι παγετώνες του Κοτοπάξι δεν είναι σταθεροί. Σύμφωνα με αναφορές από τον 18ο και 19ο αιώνα, μια περίοδος χαμηλών θερμοκρασιών γνωστή ως Μικρή Εποχή των Παγετώνων, οι παγετώνες κάλυπταν 30 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ έχουν συρρικνωθεί πολύ τα τελευταία πενήντα χρόνια. Η έκτασή τους μειώθηκε κατά 30% την περίοδο 1956-1976 και άλλου ένα 39% την περίοδο 1976-2006. Οι παγετώνες του Κοτοπάξι έχουν μεγάλη οικονομική σημασία, καθώς το νερό που προέρχεται από αυτούς χρησιμοποιείται για την παροχή γλυκού νερού στην πρωτεύουσα για οικιακή και βιομηχανική χρήση.

Εξαιτίας του μεγάλου όγκου των παγετώνων στην κορυφή και το γεγονός ότι το Κοτοπάξι είναι ενεργό ηφαίστειο το οποίο μπορεί να κάνει ισχυρές εκρήξεις, αντίστοιχες με αυτές του όρους της Αγίας Ελένης το 1980, μπορεί να προκληθούν μεγάλα σε όγκο λαχάρ. Τα μεγαλύτερα από αυτά είχαν ροές που έφταναν τα 40.000-60.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, και έφτασαν σε απόσταση 325 χιλιόμετρων από το ηφαίστειο. Το τελευταίο μεγάλο λαχάρ παρατηρήθηκε το 1877. Εξαιτίας του μεγάλου εύρους στο μέγεθος των εκρήξεων του Κοτοπάξι, πρέπει να ελέγχουν πολλά διαφορετικά σενάρια σχετικά με τη δημιουργία λαχάρ και τις κατοικημένες περιοχές που κινδυνεύουν από αυτά.

Ηφαιστειακή δραστηριότητα

Σε μεγάλο μέρος της γεωλογικής ιστορίας του, το Κοτοπάξι έχει παράγει δύο τύπους εκρήξεων, τις ανδεσιτικές (εκρήξεις μεσαίου και μικρού μεγέθους) και τις ρυολιθικές (εκρήξεις μεγάλου μεγέθους). Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 4.000 ετών οι εκρήξεις ήταν ανδεσιτικές. Συνολικά έχουν παρατηρηθεί 19 εκρηκτικοί κύκλοι, οι οποίοι ξεκίνησαν με μεγάλες πλινιακές εκρήξεις και τελείωσαν με περιόδους ηρεμίας. Η πρώτη καταγεγραμμένη έκρηξη του Κοτοπάξι έλαβε χώρα το 1534, ενώ οι πιο καταστροφικές το 1744, 1768 και 1877.

Κατά τη διάρκεια των εκρήξεων του Κοτοπάξι παράγονται ηφαιστειακή τέφρα, ροές λάβας και λαχάρ. Η ηφαιστειακή τέφρα γενικά μεταφέρεται δυτικά του ηφαιστείου όπου και κατακάθεται, προκαλώντας προβλήματα στις τοπικές κοινωνίες. Η περιοχή ανάμεσα στις πόλεις Λατακόυνγκα και Ματσάτσι είναι αυτή που δέχεται τη περισσότερη αερομεταφερόμενη τέφρα. Κατά την έκρηξη του 1877 η πόλη του Κίτο συσκοτίστηκε για μια μέρα και η τέφρα έφτασε το ένα εκατοστό. Στις ισχυρότερες ρυολιθικές εκρήξεις το ύψος της τέφρας είχε αρκετά εκατοστά πάχος στην περιοχή του Κίτο.