Ερρίκος ο Δ΄ (δεύτερο μέρος)

Ερρίκος ο Δ' (δεύτερο μέρος)
	Στο παλάτι του Ουέστμινστερ, ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ πεθαίνει και ο πρίγκιπας Χαλ τον χαιρετά
Συγγραφέας	Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Τίτλος	Henry IV, Part 2
Γλώσσα	Αγγλικά
Ημερομηνία δημιουργίας	1598
Ημερομηνία δημοσίευσης	1598
Μορφή	θεατρικό έργο
Προηγούμενο	Ερρίκος ο Δ΄ (πρώτο μέρος)
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Ερρίκος ο Δ' (δεύτερο μέρος) (αγγλικός τίτλος: Henry IV, Part 2) είναι πεντάπρακτο ιστορικό δράμα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ που πιστεύεται ότι γράφτηκε μεταξύ 1596 και 1599 και σχεδόν σίγουρα παίχτηκε στο θέατρο Γκλόουμπ εκείνη την εποχή.^[1]

Δημοσιεύτηκε το 1600 με τον τίτλο Το δεύτερο μέρος της ιστορίας του βασιλιά Ερρίκου του Δ' με τα αστεία του σερ Τζον Φάλσταφ, γραμμένο από τον δάσκαλο Σαίξπηρ, πιστοποιώντας έτσι την ταυτότητα του συγγραφέα. Η πρώτη τεκμηριωμένη παράσταση χρονολογείται στις 14 Φεβρουαρίου 1613, στον γάμο της Ελίζαμπεθ Στιούαρτ και του Φρειδερίκου του Παλατινάτου.

Το έργο αναφέρεται, χρονολογικά από το 1403 έως το 1413, στο τέλος της βασιλείας και τον θάνατο του βασιλιά Ερρίκου Δ', τη στέψη του γιου του ως Ερρίκου Ε', μετά την οποία ο νεαρός βασιλιάς, για το συμφέρον του κράτους, απορρίπτει την έκλυτη ζωή και τον φίλο του σερ Τζον Φάλσταφ. Θεωρείται συχνά ως επέκταση των θεμάτων του πρώτου μέρους του Ερρίκου Δ΄, παρά ως συνέχεια της ιστορικής αφήγησης, καθώς δίνει μεγάλη έμφαση στον εξαιρετικά δημοφιλή χαρακτήρα του Φάλσταφ και εισάγει κι άλλες κωμικές φιγούρες ως μέρος της παρέας του. Πολλές σκηνές διαδραματίζονται παράλληλα με επεισόδια του πρώτου μέρους. ^[2]

Αυτό το έργο σχηματίζει, με τον Ριχάρδο Β' και τον Ερρίκο Δ΄ (πρώτο μέρος) που προηγούνται και τον Ερρίκο Ε' που έπεται, τη δεύτερη τετραλογία του Σαίξπηρ, την Ερρικειάδα, που καλύπτει σημαντικά γεγονότα της αγγλικής ιστορίας από το 1398 έως το 1420. Τελειώνει εκεί όπου αρχίζει η πρώτη τετραλογία, που αποτελείται από τα τρία μέρη του Ερρίκου ΣΤ' και τον Ριχάρδο Γ', χρονολογικά από το 1422 έως το 1485.

Επισκόπηση και δομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το έργο αρχίζει από εκεί που σταμάτησε ο Ερρίκος ο Δ΄ (πρώτο μέρος) και περιγράφει τα γεγονότα από το 1403 έως το 1413. Ο βασιλιάς Ερρίκος Δ', ο οποίος σφετερίστηκε την εξουσία από τον Ριχάρδο Β΄, κατάφερε να νομιμοποιήσει την κυριαρχία του καταστέλλοντας τις εξεγέρσεις Άγγλων, Σκωτσέζων και Ουαλών ευγενών. Όμως, δεν έσβησε κάθε εξέγερση. Ο αρχιεπίσκοπος της Υόρκης και άλλοι ευγενείς, φοβούμενοι βασιλικά αντίποινα για την υποστήριξή τους στην προηγούμενη εξέγερση, συγκεντρώνουν στρατεύματα.

Εν τω μεταξύ, ο διάδοχος πρίγκιπας Χαλ μένει μακριά από τη βασιλική αυλή και συνεχίζει να συχνάζει στις ταβέρνες και να επιδίδεται σε βίο έκλυτο με τους φίλους του γύρω από τον σερ Τζον Φάλσταφ, απογοητεύοντας τον πατέρα του. Στο τέλος του δράματος ο βασιλιάς πεθαίνει, ο Χαλ ανεβαίνει στον θρόνο ως ο νέος βασιλιάς, ο Ερρίκος Ε'. Για το συμφέρον του κράτους, απορρίπτει τους φίλους των διασκεδάσεων και στρέφεται στα καθήκοντά του. Τη βασιλεία του ο Σαίξπηρ απεικονίζει στο τελευταίο μέρος της τετραλογίας, τον Ερρίκο Ε'.

Το δεύτερο μέρος του Ερρίκου Δ' σχετίζεται πολύ στενά με το πρώτο μέρος ως προς το περιεχόμενο, τους χαρακτήρες που εμπλέκονται και τη δομή. Σχεδόν πανομοιότυπα με το πρώτο μέρος, εξελίσσονται δύο χαλαρά συνδεδεμένα αφηγηματικά σενάρια:

Μια δραματική πλοκή πραγματεύεται το περιβάλλον του βασιλιά και της αγγλικής αριστοκρατίας, ιδιαίτερα με τον σχεδιασμό, την υλοποίηση και την υπεράσπιση μιας εξέγερσης ευγενών κατά του βασιλιά, που καταπνίγεται.
Μια δεύτερη πλοκή ακολουθεί τα κωμικά γεγονότα γύρω από τον φίλο του διαδόχου του θρόνου πρίγκιπα Χαλ, τον «χοντρό ιππότη» σερ Τζον Φάλσταφ και τους συντρόφους του.^[3]

Υπόθεση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στον πρόλογο, μαθαίνουμε για τις ψεύτικες φήμες για την υποτιθέμενη ήττα του Ερρίκου Δ΄ από τους επαναστατημένους ευγενείς με επικεφαλής τον Χένρι Πέρσι (Χότσπερ) στη μάχη του Σρούσμπερι, που εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα.

Πρώτη πράξη

Στην αρχή του έργου, ο κόμης του Νορθάμπερλαντ ακούει από λανθασμένες φήμες ότι ο γιος του και ηγέτης των στασιαστών Χότσπερ είναι ο νικητής. Οι στασιαστές άρχοντες συναντιούνται και αποφασίζουν να αντιταχθούν στις δυνάμεις του βασιλιά στις οποίες επικεφαλής είναι ο πρίγκιπας Ιωάννης του Λάνκαστερ, μικρότερος γιος του βασιλιά και αδελφός του διαδόχου πρίγκιπα Χαλ (μελλοντικός Ερρίκος Ε΄). Όμως η είδηση του θανάτου του γιου του Χόπστερ φτάνει και η μητέρα και η χήρα του προσπαθούν να τον πείσουν να μην εναντιωθεί στον βασιλικό στρατό.

Ο σερ Τζον Φάλσταφ επιστρέφει στο Λονδίνο θριαμβευτικά, αφού έλαβε τα εύσημα για τη δολοφονία του Χότσπερ. Εξακολουθεί να πίνει και να συναναστρέφεται με μικροεγκληματίες στον υπόκοσμο του Λονδίνου, ζώντας με κλεμμένα ή δανεικά χρήματα. Εμφανίζεται για πρώτη φορά ακολουθούμενος από έναν νέο χαρακτήρα, έναν νεαρό ακόλουθο τον οποίο του προμήθευσε ο πρίγκιπας Χαλ για αστείο. Ο Φάλσταφ έρχεται σε σύγκρουση με τον λόρδο αρχιδικαστή του βασιλιά, ο οποίος τον επικρίνει για τη ζωή του και τον κατηγορεί ότι διέφθειρε τον χαρακτήρα του διαδόχου του θρόνου, πρίγκιπα Χαλ, με την απερίσκεπτη συμπεριφορά του. Τελικά, ο Φάλσταφ καλείται να συμμετάσχει στην εκστρατεία του πρίγκιπα Ιωάννη. Ζητά από τον λόρδο αρχιδικαστή 1.000 λίρες για να βοηθήσει στην οργάνωση της στρατιωτικής αποστολής, αλλά αυτός αρνείται.

Δεύτερη πράξη

Ωστόσο, πριν προλάβει να φύγει για την εκστρατεία, ο Φάλσταφ συλλαμβάνεται για χρέη του στην ταβέρνα Το κεφάλι του αγριογούρουνου όπου σύχναζε. Ακολουθεί συμπλοκή μεταξύ του Φάλσταφ και των δικαστικών, που τους είχε καλέσει η ιδιοκτήτρια της ταβέρνας, με την οποία, μετά από καβγά οι δυο τους τα ξαναφτιάχνουν. Ο Φάλσταφ μάλιστα την πείθει να του δανείσει περισσότερα χρήματα.

Αργότερα στην ταβέρνα, ο Φάλσταφ, η ερωμένη του κυρία Ντολ και άλλοι φίλοι του συναντούν δύο άγνωστους. Οι άγνωστοι είναι ο πρίγκιπας Χαλ, ο οποίος παρά την επιδείνωση της ασθένειας του πατέρα του συνεχίζει να επιδίδεται στη νυχτερινή ζωή, και ο φίλος του Πόινς μεταμφιεσμένοι σε μουσικούς. Ο Φάλσταφ απολαμβάνει τη βραδιά με τους φίλους του και τη Ντολ, αλλά έρχονται να τον ειδοποιήσουν ότι θα έπρεπε να είχε ήδη φύγει για τον πόλεμο. Όταν η Ντολ τον ρωτά για τον πρίγκιπα, αρχίζει να μιλάει υποτιμητικά για τον πρίγκιπα Χαλ, ο Χαλ και ο Πόινς αποκαλύπτονται και ακολουθεί καυγάς, ο πρίγκιπας τον επιπλήττει. Ένας άλλος αγγελιοφόρος έρχεται να πάρει τον Φάλσταφ για τον πόλεμο.^[4]

Ο κόμης Νορθάμπερλαντ διστάζει να στείλει τον στρατό του υπέρ των στασιαστών.

Τρίτη πράξη

Υποφέροντας από αϋπνία, ο Ερρίκος Δ' καλεί τους συμβούλους του και τους εκμυστηρεύεται τους φόβους του, υπολογίζει τις δυνάμεις των στασιαστών σε 50.000 άνδρες. Ο κόμης του Ουόρικ τον καθησυχάζει ότι αυτός ο αριθμός είναι υπερεκτιμημένος και ότι θα τους νικήσουν εύκολα.

Όπως και στο πρώτο μέρος, ο απρόθυμος Φάλσταφ συμμετέχει στον πόλεμο ως στρατολόγος. Ο Φάλσταφ επιλέγει τους δυνατότερους, αλλά κανείς δεν είναι πρόθυμος να πάει στον πόλεμο. Μερικοί τον δωροδοκούν για να μην τους στρατολογήσει, μια διαδικασία που ήδη έχει εφαρμόσει στο πρώτο μέρος για να κερδίσει χρήματα. Τελικά, δεν επιλέγει τους πιο ικανούς, αλλά εκείνους που δεν έχουν χρήματα για να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους θητεία δωροδοκώντας τον. Εν τω μεταξύ, βρίσκει παλιούς του φίλους και γλεντοκοπώντας αναπολούν τις νεανικές τους μέρες.

Τέταρτη πράξη

Στο Γιορκσάιρ, τα βασιλικά στρατεύματα με επικεφαλής τον πρίγκιπα Ιωάννη του Λάνκαστερ και οι στασιαστές με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο της Υόρκης έχουν παραταχθεί για να πολεμήσουν - ο Νορθάμπερλαντ έχει αποστατήσει. Ο κόμης Γουέστμορλαντ έρχεται ως πρεσβευτής για να ακούσει τα αιτήματα των στασιαστών και προτείνει μια συνάντηση με τον πρίγκιπα Ιωάννη, τον εκπρόσωπο του βασιλιά, ο οποίος υπόσχεται επιείκεια εάν οι απαιτήσεις τους είναι δικαιολογημένες. Οι ηγέτες των στασιαστών τελικά δέχονται, και κάθονται όλοι μαζί, με το ποτήρι στο χέρι, μπροστά στα στρατεύματα. Οι συνομιλίες δείχνουν να έχουν επιτυχία, η ατμόσφαιρα είναι εγκάρδια και ο πρίγκιπας προτείνει να διασκορπιστούν οι στρατοί, που δεν χρειάζεται πλέον να υπάρχουν. Αυτό το κάνουν αφελώς οι επαναστάτες, ενώ ο βασιλικός στρατός παραμένει στη θέση του. Οι τρεις εξαπατημένοι ηγέτες των στασιαστών βρίσκονται έτσι, στερημένοι κάθε βοήθειας, στα χέρια των εχθρών τους. Θύματα ενός μακιαβελικού και σκληρού ελιγμού, συλλαμβάνονται και εκτελούνται για εσχάτη προδοσία.^[5]

Φτάνοντας αργά στη μάχη, ο Φάλσταφ συλλαμβάνει τον τελευταίο αιχμάλωτο καθώς ο πρίγκιπας διατάζει τις δυνάμεις του να επιστρέψουν στο Λονδίνο, όπου ο βασιλιάς είναι πολύ άρρωστος.

Στο παλάτι του Γουέστμινστερ, ο βασιλιάς Ερρίκος Δ΄ πεθαίνει, προσπαθώντας να τακτοποιήσει την περιουσία του και ανησυχώντας για τη διαγωγή του διαδόχου του θρόνου που φαίνεται ακατάλληλος για τη βασιλεία. Όταν εμφανίζεται ο πρίγκιπας Χαλ, νομίζει ότι ο πατέρας του είναι νεκρός, ξαπλωμένος ακίνητος στο κρεββάτι του και φεύγει από το δωμάτιο παίρνοντας το βασιλικό στέμμα, το οποίο ήταν τοποθετημένο σε ένα μαξιλάρι. Ο βασιλιάς ξυπνά, παρατηρεί την απώλεια και καλεί τον πρίγκιπα Χαλ κοντά του. Ακολουθεί συζήτηση μεταξύ πατέρα και γιου, ο σοκαρισμένος πρίγκιπας Χαλ γονατίζει δίνοντας όρκους να επιστρέψει στην αυλή και συμφιλιώνονται.

Πέμπτη πράξη

Όταν ο Φάλσταφ μαθαίνει για τον θάνατο του Ερρίκου Δ' και τη διαδοχή του από τον πρίγκιπα Χαλ ως Ερρίκος Ε', πανηγυρίζει ξέφρενα και ξεκινά αμέσως για το Λονδίνο με τους φίλους του, στους οποίους τάζει αξιώματα και ευεργετήματα. Ταξιδεύουν νύχτα και μέρα για να φτάσουν στο Λονδίνο εγκαίρως για τη στέψη, περιμένοντας να τους δοθεί υψηλό αξίωμα στην αυλή. Ωστόσο, ο Φάλσταφ εκπλήσσεται και πληγώνεται βαθιά, όταν ο Ερρίκος Ε΄ δεν θέλει να έχει καμία σχέση μαζί του, συλλαμβάνει τον κατάπληκτο Φάλσταφ και τον απομακρύνει αυτόν και τους φίλους του σε απόσταση 10 μιλίων από τη βασιλική αυλή. Ο Ερρίκος συγκαλεί το Κοινοβούλιο και ο Φάλσταφ αναρωτιέται αν ο αγαπημένος του φίλος θα αλλάξει γνώμη αργότερα.

Ο πρίγκιπας Ιωάννης και ο λόρδος αρχιδικαστής συζητούν για τους πολέμους του νέου βασιλιά στη Γαλλία, οι οποίοι διαδραματίζονται στο επόμενο έργο Ερρίκος ο Ε'.^[6]

Στον επίλογο, ένας χορευτής απευθύνεται κωμικά στο κοινό και ανακοινώνει μια συνέχεια του έργου.

Μεταφράσεις στα ελληνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ερρίκος ο Δ' (δεύτερο μέρος), μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές, εκδόσεις Κέδρος, 2005
Ο βασιλιάς Ερρίκος ο Δ' (δεύτερο μέρος), μετάφραση: Βασίλης Ρώτας, εκδόσεις Ίκαρος 1961 και εκδόσεις Το Βήμα, 2009^[7]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

[1] . «shakespeare.org.uk/explore-shakespeare/shakespedia/shakespeares-plays/henry-iv-part-2/».

[2] . «actualnewsmagazine.com/roi-henri-iv-resume-de-la-partie-ii-et-description-du-guide-detude/».

[3] . «christoskechagias.com/2015/O σαιξπηρικός ήρωας Φάλσταφ».

[4] . «shakespeare.mit.edu/2henryiv/full».

[5] . «sparknotes.com/shakespeare/henry4pt2/section7/».

[6] . «rsc.org.uk/henry-iv-part-ii/the-plot».

[7] . «politeianet.gr/books/shakespeare-william-to-bima-o-basilias-errikos-o-d-deutero-meros».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]