Αμπελιτσιά
| Αμπελιτσιά | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Κατάσταση διατήρησης | ||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||
| Zelkova abelicea (Lam.) Boiss. | ||||||||||||
| Συνώνυμα[2] | ||||||||||||
|
Planera abelicea (Lam.) Schult. |
Αμπελιτσιά ή αμπελιτσά είναι η κοινή ονομασία του είδους φυτού του οποίου η λατινική και επιστημονική ονομασία είναι Zelkova abelicea ή Zelkova cretica. Αμπελιτσιά ονομάζεται το φυτό στην Κρήτη και αυτή είναι η μοναδική κοινή ονομασία του, καθώς το είδος είναι ενδημικό της Κρήτης[2], δεν συναντάται δηλαδή πουθενά αλλού στον κόσμο φυόμενο στη φύση. Ανήκει στην οικογένεια της φτελιάς, τα πτελεοειδή.[3][4]. Οι πληθυσμοί του είναι μικροί και περιλαμβάνεται μεταξύ των κινδυνευόντων ειδών του «Κόκκινου καταλόγου» της IUCN.
Ανάπτυξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η αμπελιτσιά είναι μικρό δέντρο, με ύψος από τρία μέχρι πέντε μέτρα. Αναπτύσσει μεγάλα κλαδιά από χαμηλά, με αποτέλεσμα μια πυκνή, στεφανοειδή δομή, με φυλλωσιά που φθάνει μέχρι κοντά στο έδαφος. Τα φύλλα είναι μικρά, ανοικτοπράσινα και με κυματιστό χείλος. Τα άνθη είναι τέλεια, μονόκλινα (δηλαδή το ίδιο άνθος είναι ταυτοχρόνως αρσενικό και θηλυκό μαζί), μικρά και αρωματικά, οπότε πιστεύεται ότι η επικονίαση γίνεται από έντομα.
Το είδος μπορεί να αναπαράγεται με νέα βλαστάρια από το ίδιο σύστημα ριζών ενός δέντρου του είδους. Η φυσιολογική αναπαραγωγή από σπόρους είναι σπανιότερη. Ωστόσο, η μεταφύτευση αυτών των ρυζών επιτυγχάνει μόνο στο 50% των περιπτώσεων, με τα καλύτερα αποτελέσματα στην κοπή που γίνεται στα τέλη Αυγούστου. Τα νέα βλαστάρια από τις ίδιες ρίζες μεταφυτεύονται επίσης με μέτρια επιτυχία, από τα μέσα μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού. Η αμπελιτσιά συναντάται συνήθως σε βραχώδεις ορεινές περιοχές, σε υψόμετρο από 850 έως 1.800 μέτρα, δηλαδή όχι χαμηλότερα από ό,τι τα έλατα στην Ελλάδα.
Γκλίτσα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εξαιτίας της μεγάλης ανθεκτικότητας του ξύλου της, η αμπελιτσιά ήταν παραδοσιακά το προτιμώμενο είδος φυτού για την κατασκευή της πολύχρηστης γκλίτσας των Κρητικών βοσκών, της κατσούνας. Σήμερα απαγορεύεται από τον νόμο να χρησιμοποιείται αμπελιτσιά για τον σκοπό αυτόν, καθώς σμιλεύεται από τον κορμό ενός ολόκληρου νεαρού δέντρου.
Κατάσταση διατηρήσεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN) περιλαμβάνει το είδος στον κατάλογό της των ειδών που κινδυνεύουν ως είδος με «μεγάλο κίνδυνο να εξαφανισθεί στη φύση». Οι αιτίες αναφέρονται ως η επέκταση των οικισμών, η απώλεια ενδιαιτήματος, η υπερβόσκηση και οι πυρκαγιές.
Καλλιέργεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ελάχιστα είναι τα μέρη στον κόσμο όπου η αμπελιτσιά έχει φυτευθεί με επιτυχία, καθώς πολύ δύσκολα πολλαπλασιάζεται με σπόρους, ενώ η μορφή αναπαραγωγής που «προτιμά» το ίδιο το φυτό στη φύση, με βλαστούς από το ριζικό του σύστημα, έχει επίσης μειωμένη επιτυχία όταν επιχειρείται από τον άνθρωπο. Μια επιτυχημένη φύτευση είναι η Zelkova abelicea που υπάρχει στους κήπους του Ίκουμ Πλέις (Icomb Place), ενός μεσαιωνικού μεγάρου στο άκρο του χωριού Ίκουμ στο Γκλώστερσερ της Αγγλίας.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Kozlowski, G., Frey, D. κ.ά.: «Zelkova abelicea», IUCN 2012, σελ. e.T30319A17701987, doi 10.2305/IUCN.UK.2012.RLTS.T30319A17701987.en
- ↑ 2,0 2,1 «Zelkova abelicea (Lam.) Boiss». Plants of the World Online. The Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. n.d. Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Zelkova abelicea (Lam.) Boiss». World Flora Online. The World Flora Online Consortium. n.d. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ «Zelkova abelicea Boiss». Global Diversity Information Facility. GBIF Secretariat. n.d. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2020.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Fielding, J., Turland, N., Mathew, B. (επιμ.): Flowers of Crete, εκδ. Royal Botanic Gardens, Kew 2005
- Turland, N.J., Chilton, L. & Press, J.R.: Flora of the Cretan area: annotated checklist & atlas, εκδ. The Natural History Museum and HMSO, Λονδίνο 1993 [2η ανατύπωση 1995 με διόρθωση των τυπογραφικών λαθών]
- Søndergaard, P. & Egli, B.R.: «Zelkova abelicea (Ulmaceae) in Crete: Floristics, Ecology, Propagation and Threats», Willdenowia, τόμ. 36 (ειδικό τεύχος), σσ. 317-322, ISSN 0511-9618, copyright 2006 BGBM Berlin-Dahlem διαθέσιμο σε μορφή PDF
- «Cretan Zelkova (Zelkova abelicea)», Arkive. Wildscreen: Promoting Conservation through Wildlife Imagery, 4 Μαΐου 2009 ([1]).