Φωνοθήκη

Ο Λέων Τολστόι γράφει τη φωνή του το 1908

Φωνοθήκη καλείται ένα αρχείο ηχητικών ντοκουμέντων.

Η πρώτη σκέψη στην Ευρώπη για την ίδρυση φωνοθήκης (η λέξη χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1932), έγινε 22 χρόνια μετά από την εφεύρεση του φωνογράφου, το 1899, από την Ακαδημία Επιστημών της Βιέννης. Κατόπιν, το 1904, ιδρύεται στο Βερολίνο το «Φωνογκράμ Αρκίβ».

Στη Γαλλία, στις 31 Δεκεμβρίου 1907 και στις 13 Ιουνίου 1912, ειδικοί του μελοδράματος, προκειμένου να διαφυλαχτούν οι φωνές διάσημων τραγουδιστών της εποχής, έκλεισαν σε μεταλλικές θήκες δίσκους με ηχογραφήσεις τους και τις τοποθέτησαν στα υπόγεια της όπερας του Παρισιού, με την προοπτική ν’ ανοιχτούν ύστερα από 100 χρόνια. Μεταξύ των άλλων ήταν και οι φωνές του Καρούζο, του Ταμάνιο, της Αντελίνας Πάτι, του Πασκουάλε Αμάτο και του Φιοντόρ Σαλιάπιν.

Στις 3 Ιουνίου 1911 το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, με την συνεργασία του Εμίλ Πατέ και του γλωσσολόγου Φερντινάν Μπρινό, ίδρυσε τα «Αρχεία λόγου», τον πρόγονο της υποδειγματικής Εθνικής Φωνοθήκης της Γαλλίας, που θεωρείται από τις μεγαλύτερες στον κόσμο και πρώτη στη συλλογή εθνομουσικολογικού υλικού.

Τα «Αρχεία Λόγου» ως το 1914 είχαν κιόλας πραγματοποιήσει τις πρώτες σημαντικές αποστολές τους για τη συγκέντρωση εθνογραφικών ντοκουμέντων και για τις πρώτες εγγραφές φωνών προσωπικοτήτων της πολιτικής, των Γραμμάτων και της Τέχνης, όπως του Φρειδερίκου Μιστράλ, του Εμιλ Βεραρέν, του Αντρέ Ζιντ κ.ά.

Το 1928 τα «Αρχεία Λόγου» οργανώνουν μια μεγάλη εθνογραφική περιοδεία με τον Ιμπέρ Περνό, στη Ρουμανία, τη Μικρά Ασία, τη Ρωσία, το 1929 στην Τσεχοσλοβακία και το 1930 στην Ελλάδα, τότε που εγγράφηκε και η φωνή του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Κωστή Παλαμά.

Η Εθνική Φωνοθήκη της Γαλλίας, ιδρύθηκε με βούλευμα στις 8 Απριλίου 1938, ως τμήμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης, με σκοπό «τη συγκέντρωση όλης της φωνογραφίας του κράτους». Στην Εθνική Φωνοθήκη ενσωματώθηκαν και τα «Αρχεία Λόγου». Το αρχικό υλικό της συμπληρώθηκε με αγορές και διάφορες δωρεές. Αξιοσημείωτα αποκτήματά της, η ιδιωτική συλλογή του Μαξ ντε Ριέ (Max de Rieux), καθώς κι αυτή των 240 δίσκων από το μουσικολογικό συνέδριο του Καΐρου, που της πρόσφερε το 1932 ο βασιλιάς της Αιγύπτου Φουάτ.

Στο Παρίσι, εκτός από την Εθνική Φωνοθήκη, υπάρχει και το Αρχείο της Ραδιοφωνίας, το οποίο αποτελεί κι ένα ιστορικό μουσείο με πολύ ενδιαφέροντα εκθέματα. Στην Αγγλία, επίσης, υπάρχουν δυο θαυμάσια οργανωμένες φωνοθήκες• είναι το Εθνικό Βρετανικό Ινστιτούτο Ηχογραφήεων, το οποίο ιδρύθηκε το 1955 και το «Αρχείο Ήχων» του B.B.C., που είναι μια από τις πιο τεκμηριωμένες πηγές της σύγχρονης ιστορίας και του πολιτισμού. Οι ηχογραφήσεις του BBC, προορίζονται κυρίως για τις εκπομπές του, ενώ αυτές του Ινστιτούτου διατίθενται μόνο για επιστημονικές μελέτες και διαλέξεις.

Εξάλλου, μια αξιόλογη συλλογή με ιστορικές φωνές, δημιούργησε ο ραδιοφωνικός σταθμός «Πασίφικα» στην Καλιφόρνια, το 1949. Αντίγραφα των ηχογραφήσεων της συλλογής αυτής, μπορεί κανείς ν’ αγοράσει έναντι τιμής που καθορίζεται κατά περίπτωση.

Στην Ελλάδα, ένα αρκετά πλούσιο αρχείο ηχητικών ντοκουμέντων, διαθέτει το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (νυν ΕΡΤ). Αλλά είναι γνωστό ότι και σε ιδιωτικές συλλογές υπάρχουν πολύτιμες και σπάνιες ηχογραφήσεις.

Πηγές

• Περ. «Ταχυδρόμος» 26.6.1963: «Για μια Εθνική Φωνοθήκη».
• Γιώργου Κάρτερ: «Ανιχνεύσεις και εκτιμήσεις», εκδ. «Γαβριηλίδη» 2008, σελ. 92-95.