Φιλιππίνο Λίππι

Φιλιππίνο Λίππι
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Filippino Lippi (Ιταλικά)
Γέννηση	1457 Πράτο, Δημοκρατία της Φλωρεντίας
Θάνατος	18 Απριλίου 1504 (47 ετών) Φλωρεντία, Δημοκρατία της Φλωρεντίας
Κατοικία	Πράτο
Εθνικότητα	Ιταλική
Χώρα πολιτογράφησης	Ιταλία
Εκπαίδευση	Φιλίππο Λίππι
Ιδιότητα	Ζωγράφος
Τέκνα	Roberto di Filippo Lippi
Γονείς	Φιλίππο Λίππι Λουκρητία Μπούτι
Γνωστός για	Ζωγραφική, νωπογραφία
Κίνημα	Ιταλική Αναγέννηση
Είδος τέχνης	προσωπογραφία
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Ιταλική αναγέννηση
Σημαντικά έργα	Η Εμφάνιση της Παρθένου στον Άγιο Βερνάρδο Η Προσκύνηση των Μάγων
Σχετικά πολυμέσα

Ο Φιλιππίνο Λίππι (ιταλικά: Filippino Lippi, 1457 – 18 Απριλίου 1504) ήταν Ιταλός ζωγράφος που εργάσθηκε κατά την Αναγέννηση στη Φλωρεντία.

Βιογραφία

Γεννημένος ως Φιλίππο Λίππι στο Πράτο της Τοσκάνης, ο νόθος γιος του ζωγράφου Φιλίππο Λίππι και της Λουκρητίας Μπούτι εκπαιδεύθηκε στη ζωγραφική πρώτα από τον πατέρα του. Μετακόμισαν στο Σπολέτο, όπου ο Φιλιππίνο εργάστηκε ως βοηθός στην κατασκευή του καθεδρικού ναού της πόλεως. Μετά τον θάνατο του πατέρα του το 1469, ολοκλήρωσε τις τοιχογραφίες με τις «Ιστορίες της Παρθένου» στο εσωτερικό του ναού. Ο Φιλιππίνο Λίππι συμπλήρωσε τη μαθητεία του στο εργαστήρι του Σάντρο Μποττιτσέλλι, ο οποίος είχε διατελέσει μαθητής του πατέρα του.

Τα πρώιμα έργα του Φιλιππίνο έχουν πράγματι μεγάλες ομοιότητες με τη ζωγραφική του Μποττιτσέλλι, αλλά με λιγότερη ευαισθησία και λεπτότητα. Τα πρώτα (από το 1475 και μετά) αποδίδονταν αρχικώς σε έναν ανώνυμο «Amico di Sandro», δηλαδή «φίλο του Μποττιτσέλλι». Τελικά το ύφος του Λίππι εξελίχθηκε σε πιο προσωπικό και αποτελεσματικό στα χρόνια 1480-1485. Τα πρώιμα έργα του Φιλιππίνο περιλαμβάνουν: τις «Μαντόννες» του Βερολίνου, του Λονδίνου και της Ουάσινγκτον, τα «Ταξίδια του Τωβία» στην Galleria Sabauda του Τορίνο, η «Μαντόννα της Θάλασσας» της Galleria dell' Accademia και οι «Ιστορίες της Εσθήρ».

Μαζί με τους Περουτζίνο, Γκιρλαντάιο και Μποττιτσέλλι, ο Φιλιππίνο Λίππι εργάσθηκε στη νωπογραφική διακόσμηση της βίλας του Λαυρεντίου των Μεδίκων στο Σπενταλέττο. Στις 31 Δεκεμβρίου 1482 ανατέθηκε στον Λίππι να ζωγραφίσει ένα τοίχο της Σάλα ντελ Ουντιένζα του Παλάτσο Βέκιο στη Φλωρεντία, ένα έργο που δεν άρχισε ποτέ. Λίγο αργότερα (πιθανώς το 1483-1484) κλήθηκε να ολοκληρώσει τη διακόσμηση που είχε αρχίσει ο πρόωρα χαμένος Μαζάτσο στο Παρεκκλήσιο Brancacci της Σάντα Μαρία ντελ Κάρμινε. Εδώ δημιούργησε τις «Ιστορίες του Αγίου Πέτρου», που περιλαμβάνουν τις νωπογραφίες: «Αντιδικία με τον Σίμωνα τον Μάγο ενώπιον του Νέρωνος», «Η ανάσταση του υιού του Θεοφίλου», «Ο Άγιος Πέτρος στη φυλακή», «Απελευθέρωση» και «Η σταύρωση του Αγίου Πέτρου».

Ο Φιλιππίνο άρχισε να ζωγραφίζει τη Σάλα ντέλι Ότο ντι Πράτικα του Παλάτσο Βέκιο στις 20 Φεβρουαρίου 1486. Σήμερα το έργο του βρίσκεται στην Πινακοθήκη Ουφίτσι. Την ίδια εποχή ο Πιέρο ντι Φρανσίσκο ντελ Πουλιέζε του ζήτησε να ζωγραφίσει την «Εμφάνιση της Παρθένου στον Άγιο Βερνάρδο», που σήμερα βρίσκεται στη Μπαντία Φιορεντίνα, στο κέντρο της Φλωρεντίας. Αυτή είναι η πιο πολυσυζητημένη ζωγραφιά του Λίππι: μία σύνθεση απόκοσμων πραγμάτων, με επιμηκυσμένες μορφές, με φόντο ένα φαντασμαγορικό σκηνικό βράχων και σχεδόν ανθρωπομορφικών κορμών. Το έργο αυτό μπορεί να χρονολογηθεί στα έτη από το 1480 μέχρι το 1486.

Τελικά εργάστηκε για λογαριασμό του Τανάι ντε Νέρλι στον ναό του Αγίου Πνεύματος.

Στις 21 Απριλίου 1487, ο Φιλίππο Στρότσι παρήγγειλε στον Λίππι να διακοσμήσει το οικογενειακό παρεκκλήσιο στη Βασιλική της Σάντα Μαρία Νοβέλλα με τις «Ιστορίες του Αγίου Ευαγγελιστή Ιωάννη και του Αγίου Φιλίππου». Εργάστηκε σε αυτή την παραγγελία με διακοπές και την ολοκλήρωσε το 1503, μετά τον θάνατο του πελάτη. Τα παράθυρα με μουσικά θέματα, που επίσης σχεδίασε ο Φιλιππίνο, τελείωσαν τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο του 1503. Αυτές οι απεικονίσεις μπορούν να θεωρηθούν ως καθρέφτης της πολιτικοθρησκευτικής κρίσεως στη Φλωρεντία της εποχής: το θέμα της νωπογραφίας, η σύγκρουση μεταξύ Χριστιανισμού και ειδωλολατρίας, ήταν θέμα θερμών συζητήσεων στη Φλωρεντία του Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα.

Ο Φιλιππίνο τοποθετούσε τις ανθρώπινες μορφές στα έργα του μέσα σε τοπία που αναδημιουργούσαν τον αρχαίο κόσμο ως τις λεπτομέρειές του, επηρεασμένος από το ύφος που είχε δει στο ταξίδι του στη Ρώμη. Με αυτό τον τρόπο δημιούργησε ένα ύφος μυστηρίου και φαντασίας. Στη σκηνή του έργου «Ο Άγιος Φίλιππος εκδιώκει ένα τέρας από τον ναό», το άγαλμα-είδωλο του αρχαίου θεού είναι μία ζωντανή μορφή που φαίνεται να προκαλεί τον Χριστιανό άγιο.

Το 1488 ο Φιλιππίνο Λίππι μετακόμισε στη Ρώμη, όπου ο Λαυρέντιος των Μεδίκων είχε συμβουλεύσει τον καρδινάλιο Ολιβιέρο Καράφα να του εμπιστευθεί τον διάκοσμο του οικογενειακού παρεκκλησίου, στη Σάντα Μαρία σόπρα Μινέρβα. Οι τοιχογραφίες του Λίππι εκεί ανέδειξαν ένα νέο είδος εμπνεύσεως, αρκετά διαφορετικό από τα προγενέστερα έργα του, αλλά επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόμενη έρευνά του πάνω στα θέματα από την αρχαιότητα. Ο Λίππι τελείωσε αυτόν τον κύκλο έργων το 1493.

Η επιστροφή του Λίππι στη Φλωρεντία τοποθετείται από διάφορες πηγές σε κάποιο από τα έτη μεταξύ του 1491 και του 1494. Σε αυτή την περίοδο δημιούργησε έργα όπως: «Η εμφάνιση του Χριστού στην Παρθένο» (περ. 1493, σήμερα στο Μόναχο), «Η προσκύνηση των Μάγων» (1496, για τον ναό του Αγίου Δονάτου στο Σκοπέτο, σήμερα στο Ουφίτσι), «Η θυσία του Λαοκόοντος» (τέλος του αιώνα, για την έπαυλη του Λαυρεντίου των Μεδίκων στο Πότζιο α Καϊάνο), «Ο Αγ. Ιωάννης ο Βαπτιστής και η Μαγδαληνή» (παρεκκλήσιο Βαλόρι στο Σαν Πρόκολο της Φλωρεντίας, θυμίζει κάπως την τέχνη του Λούκα Σινιορέλλι). Ο Φιλιππίνο Λίππι εργάσθηκε και έξω από την επικράτεια της Φλωρεντίας, στην Τσερτόζα της Παβία και στο Πράτο, όπου το 1503 ολοκλήρωσε τη «Σκηνή του άσματος των Χριστουγέννων», που σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο της πόλεως. Το 1501 ζωγράφισε τον «Μυστικό γάμο της Αγίας Αικατερίνης» για τη Βασιλική του Αγίου Δομήνικου στη Μπολόνια.

Το τελευταίο έργο του Φιλιππίνο Λίππι είναι η «Αποκαθήλωση» για τον ναό του Ευαγγελισμού στη Φλωρεντία, το οποίο παρέμεινε ημιτελές εξαιτίας του θανάτου του, που τον βρήκε στη Φλωρεντία σε ηλικία 45 ετών.

Εξαιτίας της φήμης του Λίππι, την ημέρα της ταφής του όλα τα εργαστήρια στην πόλη έκλεισαν προς τιμή του.

• Επιλογή έργων
• 
  «Παρθένος και Βρέφος με τον Άγιο Αντώνιο της Πάδοβας και ένα μοναχό», προ του 1480, Βουδαπέστη, Μουσείο Καλών Τεχνών
• 
  «Ο Τωβίας και ο άγγελος», 1480, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
• 
  «Ο Αχασβήρος διαλέγει την Εσθήρ», 1480, Σαντιγύ, Μουσείο Κοντέ
• 
  «Η προσκύνηση του Βρέφους», 1480-83, Αγία Πετρούπολη, Ερμιτάζ
• 
  «Η διαμάχη με τον Σίμωνα Μάγο και η σταύρωση του Αγίου Πέτρου» (τοιχογρ.), 1481-82, Φλωρεντία, Santa Maria del Carmine, Cappella Brancacci
• 
  «Παρθένος και Βρέφος», 1484, Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο
• 
  «Pala degli Otto» ή «Εικόνα Βωμού του Αγίου Βερνάρδου», 1485, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• 
  «Προσωπογραφία νέου», 1485, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
• 
  «Ο Τωβίας και οι τρεις Αρχάγγελοι», 1485, Τορίνο, Γκαλλερία Σαμπάουντα
• 
  «Η εμφάνιση της Παρθένου στον Άγιο Βερνάρδο», 1486, Φλωρεντία, Badia Fiorentina
• 
  «Ο θρίαμβος του Αγίου Θωμά Ακινάτη επί των αιρετικών» (τοιχογρ.), 1489-1491, Ρώμη, Santa Maria sopra Minerva, Cappella Carafa
• 
  «Η εμφάνιση του Χριστού στην Παναγία», 1493, Μόναχο, Παλαιά Πινακοθήκη
• 
  «Ο Άγιος Φίλιππος διώχνει τον δράκο από τον ναό της Ιεράπολης» (τοιχογρ.), 1502, Φλωρεντία, Santa Maria Novella, Cappella di Filippo Strozzi
• 
  «Η μετάνοια του Αγίου Ιερωνύμου», 1495, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• 
  Η προσκύνηση των Μάγων, 1496, Φλωρεντία, Ουφίτσι
• 
  «Αλληγορία της μουσικής», 1500, Βερολίνο, Πινακοθήκη
• 
  «Θρήνος για τον νεκρό Χριστό από τον Νικόδημο και δύο αγγέλους», 1500, Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη
• 
  «Ο μυστικός γάμος της Αγίας Αικατερίνης», 1501, Μπολόνια, San Domenico
• 
  «Παρθένος και Βρέφος», Ρώμη, Gallerie Nazionali di Arte Antica
• 
  «Εικονοστάσιο του Francesco Lomellini: Άγιος Σεβαστιανός», Γένοβα, Musei di Strada Nuova, Palazzo Bianco

Δείτε επίσης

• Κατάλογος Ιταλών ζωγράφων
• Φρα Ντιαμάντε

Βιβλιογραφία

• Raimond van Marle: The Development of the Italian Schools of Painting, τόμ. 12, σελ. 371 κ.ε., Hacker Art Books, Νέα Υόρκη 1970

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Καλλιτεχνική έκθεση «Από τον Ντονατέλλο στον Λίππι» στο Museo Civico του Πράτο (Σεπτέμβριος 2013 - Ιανουάριος 2014)
• Τα έργα του Φιλιππίνο Λίππι στην Πινακοθήκη Ουφίτσι της Φλωρεντίας