Υπνοφοβία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Η υπνοφοβία,[1] γνωστή και ως κλινοφοβία,[2] είναι ένας ασυνήθιστος φόβος για τον ύπνο. Συνήθως οφείλεται σε αίσθημα απώλειας ελέγχου, σε επαναλαβανόμενους εφιάλτες,[3] σε παράλυση ύπνου και άλλους παρόμοιους παράγοντες που συνδέουν τον ύπνο του ατόμου με δυσάρεστα βιώματα. Η υπνοφοβία, όπως και οι άλλες φοβίες, προκαλούν έναν φόβο αρκετά έντονο ώστε να επηρεάσει την καθημερινότητα, τις καθημερινές δραστηριότητες και την γενικότερη ευημερία ενός ατόμου.[4]

Συμπτώματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ύπνος αποτελεί έναν στοιχειώδη παράγοντα για την καλή υγεία του ανθρώπου. Ωστόσο, για τους πάσχοντες από υπνοφοβία, ακόμα και η σκέψη του ύπνου δύναται να προκαλέσει δυσφορία. Τα συμπτώματα της υπνοφοβίας μπορούν να είναι τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Ορισμένα από αυτά είναι:

  • Διαταραχές μνήμης[4]

Η απόλυτη αποφυγή του ύπνου δεν είναι δυνατή. Οι χρόνιοι πάσχοντες από υπνοφοβία πιθανότατα κοιμούνται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα τα περισσότερα βράδια. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος ύπνος δεν κρίνεται ιδιαίτερα ευεργετικός. Οι πάσχοντες ξυπνούν συχνά και συνήθως δεν έχουν την δυνατότητα να κοιμηθούν ξανά.

Άλλα σημάδια της υπνοφοβίας σχετίζονται με ορισμένους περισπασμούς που δημιουργούν οι ασθενείς προκειμένου να στρέψουν την προσοχή τους μακριά από την ανησυχία τους για τον ύπνο. Για παράδειγμα, πολλοί πάσχοντες αφήνουν αναμένα τα φώτα και την τηλεόραση ή ακούν μουσική. Ακόμα, ορισμένοι στρέφονται σε ουσίες, όπως το αλκοόλ, αποσκοπώντας στην καταπολέμηση του φόβου τους.[4]

Αίτια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι γενεσιουργοί παράγοντες που συντείνουν στην υπνοφοβία δεν είναι ακόμα πλήρως γνωστοί στην επιστημονική κοινότητα[4].Η υπνοφοβία δημιουργείται από το ασυνείδητο ως προστατευτικός μηχανισμός.[5] Πολλοί από τους πάσχοντες αποδίδουν την συγκεκριμένη φοβία σε επαναλαμβανόμενους εφιάλτες ή σε παράλυση ύπνου. Επίσης, η υπνοφοβία μπορεί να αντανακλά μία υποκείμενη καταθλιπτική διαταραχή ή ακόμα και μία διαταραχή άγχους. Μπορεί επίσης να προκληθεί από μία τραυματική εμπειρία του πάσχοντα π.χ. μία φυσική καταστροφή ή ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα που βίωσε. Επιπλέον, ένας ασθενής ενδεχομένως να κοιμήθηκε κατά την διάρκεια ενός επιβλαβούς για εκείνον γεγονότος π.χ. μία φωτιά στην οικία του[3]. Παράλληλα με την ανησυχία ότι κατά την διάρκεια του ύπνου τους κινδυνεύουν απο ορισμένους παράγοντες όπως μία φωτιά ή μία διάρρηξη, αρκετοί πάσχοντες αισθάνονται φόβο αναφορικά με το ενδεχόμενο του θανάτου τους κατά την διάρκεια του ύπνου. Η παραπάνω περίπτωση δύναται να οδηγήσει σε επιθυμία παντελούς αποφυγής του ύπνου. Είναι ακόμα πιθανόν ένας πάσχοντας να μην γνωρίζει την αιτία της υπνοφοβίας του. Πολλές φοβίες δημιουργούνται κατά την περίοδο της παιδικής ηλικίας του ατόμου με απόρροια να μην θυμάται ακριβώς ο ασθενής το πώς και το γιατί ξεκίνησε η φοβία του[4].

Παράγοντες κινδύνου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα άτομα τα οποία έχουν κοντινά συγγενικά πρόσωπα με φοβίες ή οικογενειακό ιστορικό διαταραχών άγχους έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μία φοβία.[6] Μία διαταραχή ύπνου ενδέχεται και εκείνη με την σειρά της να απορρεύσει στην υπνοφοβία. Επιπλέον, αν ένα άτομο πάσχει από κάποια σοβαρή ιατρική πάθηση, η οποία δύναται να οδηγήσει σε θάνατο, ενδεχομένως ο φόβος σχετικά με την αποβίωση του ατόμου στον ύπνο του να είναι αρκετά έντονος, με αυτό να έχει ως απότοκο ο ασθενής να αναπτύξει υπνοφοβία.[4]

Διάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την έρευνα του CDC ,που διεξήθχησε το 2011 στις ΗΠΑ, 50-70 εκατομμύρια ενήλικες πάσχουν από διαταραχές ύπνου. Παράλληλα, σύφωνα με την American Sleep Association το 30% των ενηλίκων έχουν υπάρξει πάσχοντες αϋπνίας[7], μία μορφή της οποίας παρουσιάζουν πολλοί ασθενείς της υπνοφοβίας[8]. Συνήθως, οι φοβίες και οι διαταραχές διαγιγνώσκονται όταν το άγχος και ο φόβος που προκαλούν δυσχεραίνει και επηρεάζει την καθημερινότητα των ανθρώπων που πάσχουν από αυτές, Μπορεί κάποιος να διαγνωσθεί με υπνοφοβία όταν ο φόβος του για τον ύπνο:

  • Επηρεάζει την ποιότητα του ύπνου του
  • Επηρεάζει αρνητικά την ψυχική και σωματική υγεία του
  • Προκαλεί συνεχές άγχος και δυσφορία που σχετίζονται με τον ύπνο
  • Προκαλεί προβλήματα στον εργασιακό ή ακαδημαϊκό τομέα καθώς και στην κοινωνική του ζωή
  • Έχει διαρκέσει περισσότερο από 6 μήνες
  • Προκαλεί εσκεμμένη αναβολή του ύπνου από τον πάσχοντα[4]

Θεραπεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε πολλές περιπτώσεις οι φοβίες δεν απαιτούν θεραπεία καθώς είναι εύκολο να αποφευχθεί το αντικείμενο της φοβίας από τον πάσχοντα. Όμως, η απώλεια ύπνου ενδέχεται να έχει ιδιαιτέρως βλαβερές συνέπειες τόσο στην σωματική όσο και στην ψυχική υγεία του ατόμου. Για τον λόγο αυτό, προτείνεται θεραπεία για οποιαδήποτε διαταραχή στερεί από το άτομο ώρες ύπνου.[4] Η συζήτηση με έναν ειδικό επί του θέματος θεραπευτή, δύναται να συνεισφέρει στον εντοπισμό των βαθύτερων αιτίων της φοβίας και τον σχεδιασμό στρατηγικής για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων. Παραλάλληλα, θα προταθεί στον πάσχοντα η κατάλληλη μορφή θεραπείας για να αντιμετωπίσει την φοβία του. Υπάρχουν 4 βασικά είδη θεραπείας.[9]

Θεραπεία έκθεσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η θεραπεία έκθεσης (Exposure Therapy[νεκρός σύνδεσμος]) αποτελεί μία τεκμηριωμένη θεραπεία που συνεισφέρει στην αντιμετώπιση των φοβιών των ανθρώπων σταδιακά και με ασφάλεια[10]. Για παράδειγμα, ο πάσχοντας μπορεί να επιχειρήσει να κοιμηθεί για ένα σύντομο χρονικό διάστημα υπό την παρουσία κάποιου ειδικού τον οποίο εμπιστεύεται ή ακόμα και κάποιου αγαπημένου του προσώπου προκειμένου να αισθανθεί ασφάλεια. Σταδιακά, αυτή η εξοικείωση με τον ύπνο θα οδηγήσει τον άτομο στην επίτευξη φυσιολογικών ύπνων κατά την διάρκεια της νύχτας. Παράλληλα, ο θεραπευτής θα επιδιώξει μια διαδικασία ιεράρχισης των σχετιζόμενων με τον ύπνο φοβιών του ασθενή από την πιο ήπια μέχρι την πιο καθηλωτική.

Γνωσιακή-Συμπεριφορική θεραπεία (CBT)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive-Behavioral Therapy) είναι μία γνωστή θεραπεία που λειτουργεί με την υπόθεση ότι οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές είναι αλληλένδετα. Ιδανικά, μαθαίνοντας το άτομο να ελέγχει και να αλλάζει τις αρνητικές του σκέψεις αναφορικά με τον ύπνο, θα καταφέρει να μειώσει τα ανεπιθύμητα συμπτώματα τα οποία βιώνει προτού κοιμηθεί. Χρησιμοποιώντας την μέθοδο της CBT, ο θαραπευτής πιθανόν να προτείνει στον πάσχοντα:

  • παρακολούθηση των συναισθημάτων του πριν και μετά τον ύπνο
  • σταδιακή μυική χαλάρωση
  • αμφισβήτηση των γνωστικών του παραμορφώσεων

Απευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία κινήσεων των ματιών (EMDR)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η θεραπεία EMDR(Eye Movement Desensitization and Reprocessing) είναι μία εκπαιδευτική προσέγγιση για την θεραπεία ψυχικού τραύματος. Λόγω του ότι πολλοί πάσχοντες από υπνοφοβία πληρούν τα κριτήρια για διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) , η συγκεκριμένη μέθοδος δύναται να τους βοηθήσει στην μείωση της σοβαροτητας των συμπτωμάτων τους. Ο θεραπευτής βοηθάει τους ασθενείς να προσδιορίσουν τον στόχο τους (τις οδυνηρές αναμνήσεις) και τους ενθαρρύνει να τις μοιραστούν. Παράλληλα, θα επιδοθούν σε μια σειρά από αμφίπλευρα αισθητηριακά ερεθίσματα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η διαδικασία βοηθά τους ασθενείς να απευαισθητοποιηθούν και να καταπολεμήσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες.

Φαρμακευτική αγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν κάποιος υποψιάζεται ότι πάσχει από υπνοφοβία, μπορεί να μιλήσει με τον θεραπευτή ή τον ψυχίατρο του σχετικά με τις πιθανές επιλογές φαρμάκων, όπως τα ηρεμιστικά. Τα φάρμακα για τον ύπνο βοηθούν επίσης στα συμπτώματα που σχετίζονται με την αϋπνία, καθώς προκαλούν υπνηλία. Οι πάσχοντες οφείλουν να γνωρίζουν πως καθίσταται μείζονος σημασίας να συμβουλευτούν τον γιατρό τους προτού ξεκινήσουν οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή καθώς και πως τα συγκεκριμένα φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο για σύντομες χρονικές περιόδους διότι πολλά μπορούν να προκαλέσουν εθισμό.

Συνηθισμένα φάρμακα για τον ύπνο είναι:

Μπορούν επίσης να συνταγογραφηθούν ψυχιατρικά φάρμακα όπως τα αντικαταθλιπτικά (Prozac, Lexapro, Zoloft) ή φάρμακα κατά του άγχους (Klonopin ή Xanax). Αν και τα συγκεκριμένα φάρμακα δεν δρουν άμεσα κατά των συμπτωμάτων της υπνοφοβίας, μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα που ενδεχομένως να επιδεινώνουν τα προβλήματα ύπνου. Η συνταγογράφηση θα εξαρτηθεί από το είδος της κατάστασης του ύπνου του ασθενή, τυχόν συννοσηρικές παθήσεις του(κατάθλιψη, άγχος, αϋπνία, κ.λπ.) και το ιστορικό των φαρμάκων που έχει χρησιμοποιήσει.[11]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Dunglison, Robley (1895). A Dictionary of Medical Science ... Lea Brothers & Company. 
  2. ↑ «clinophobia». TheFreeDictionary.com. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2021. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Hypnophobia». Psychology Wiki (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2021. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 «Somniphobia or Fear of Sleep: Symptoms, Causes, and Treatment». Healthline (στα Αγγλικά). 10 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Νοεμβρίου 2021. 
  5. ↑ 5,0 5,1 «Hypnophobia | Causes Of hypnophobia | Symptoms Of Hypnophobia | Living With Hypnophobia». www.sleepdisordersguide.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2021. 
  6. ↑ McLaughlin, Katie A.; Behar, Evelyn; Borkovec, TD (2008-7). «Family History of Psychological Problems in Generalized Anxiety Disorder». Journal of clinical psychology 64 (7): 905–918. doi:10.1002/jclp.20497. ISSN 0021-9762. PMID 18509873. PMC 4081441. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4081441/. 
  7. ↑ «How to Overcome the Fear of Sleep (Somniphobia)» (στα Αγγλικά). 20 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2021. 
  8. ↑ Rosenberg, Dr Carl (1 Μαρτίου 2021). «What is Somniphobia? | CBT Treatment for Sleep Anxiety». https://www.sleephealthsolutionsohio.com/ (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2021.  Εξωτερικός σύνδεσμος στο |website= (βοήθεια)
  9. ↑ «Somniphobia (Fear of Sleep): Symptoms, Treatments, & How to Cope». Choosing Therapy (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 2021. 
  10. ↑ Watkins, Laura E.; Sprang, Kelsey R.; Rothbaum, Barbara O. (2018). «Treating PTSD: A Review of Evidence-Based Psychotherapy Interventions». Frontiers in Behavioral Neuroscience 12: 258. doi:10.3389/fnbeh.2018.00258. ISSN 1662-5153. https://www.frontiersin.org/article/10.3389/fnbeh.2018.00258. 
  11. ↑ «Somniphobia (Fear of Sleep): Symptoms, Treatments, & How to Cope». Choosing Therapy (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2021. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Υπνοφοβία&oldid=10422876"