Τζων Άντερσον (φυσικός φιλόσοφος)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τζων Άντερσον
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση26  Σεπτεμβρίου 1726[1]
Dunbartonshire
Θάνατος13  Ιανουαρίου 1796[2][1]
Γλασκώβη
Τόπος ταφήςRamshorn Cemetery, Glasgow
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Γλασκώβης
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφιλόσοφος
γλωσσολόγος
καθηγητής
φυσικός
εφευρέτης
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο της Γλασκώβης
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΕταίρος της Βασιλικής Εταιρίας
εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Τζων Άντερσον (αγγλ. John Anderson, 26 Σεπτεμβρίου 1726 – 13 Ιανουαρίου 1796) ήταν Σκωτσέζος φυσικός φιλόσοφος και φιλελεύθερος παιδαγωγός στην εμπροσθοφυλακή της εφαρμογής της επιστήμης στην τεχνολογία και τη βιομηχανική επανάσταση. Υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου[3] και μεταθανατίως ιδρυτής του Κολεγίου Άντερσον (μετέπειτα Ιδρύματος Άντερσον), που τελικώς εξελίχθηκε στο σημερινό Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ.

Οικογένεια και σπουδές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναμνηστικές πλάκες για τον Τζων Άντερσον και τον παππού του στο Κοιμητήριο Ράμσχορν της Γλασκώβης

Ο Άντερσον γεννήθηκε στο χωριό Ρόσνηθ του Ντάνμπαρτονσιρ και ήταν γιος της Μάργκαρετ Τέρνερ και του αιδεσιμότατου Τζέιμς Άντερσον[3][4][5], που ήταν εξέχοντας πάστορας της Εκκλησίας της Σκωτίας. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Τζων αναθράφηκε από τη θεία του στο Στέρλινγκ, όπου πήγε και γυμνάσιο.[4]

Αργότερα, το 1745, απεφοίτησε με «μάστερ» στις θεωρητικές επιστήμες από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης.[4] Αμέσως μετά υπηρέτησε ως αξιωματικός του στρατού του Εκλεκτοράτου του Ανόβερου κατά τη διάρκεια της Εξεγέρσεως των Ιακωβιτών.[4]

Σταδιοδρομία στην επιστήμη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από το 1755 έως το 1757 ο Άντερσον ήταν καθηγητής της Εκκλησιαστικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, ενώ από το 1757 μέχρι το 1796 καθηγητής της Φυσικής Φιλοσοφίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Υπήρξε ο διδάσκων με τη μεγαλύτερη θητεία στο αντικείμενο αυτό κατά τον 18ο αιώνα.[6]

Από το 1760 ο Άντερσον άρχισε να επικεντρώνεται στη φυσική. Είχε μια κλίση προς τα πειράματα, την πρακτική μηχανική και τις εφευρέσεις: ενεθάρρυνε τον Τζέιμς Βατ στο να αναπτύξει την ατμομηχανή. Είχε γνωρίσει τον Βενιαμίν Φραγκλίνο και το 1772 εγκατέστησε το πρώτο αλεξικέραυνο στη Γλασκώβη.[7]

Συνέγραψε το πρωτοποριακό σύγγραμμα Institutes of Physics (1786, αποδίδεται συνήθως στην ελληνική ως «Θεμέλια της Φυσικής»), το οποίο κυκλοφόρησε σε 5 εκδόσεις μέσα σε μια δεκαετία. Εκλέχθηκε εταίρος της Εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας, γεγονός που τον έφερε σε επαφή με πολλούς από τους κορυφαίους επιστήμονες της εποχής.[4]

Πρωτοπόρος στην επιμόρφωση της εργατικής τάξεως[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Άντερσον έθετε ως μεγάλη προτεραιότητα την παροχή «χρησίμου μαθήσεως» στην εργατική τάξη, ιδίως σχετικώς με την εφαρμογή των επιστημονικών ανακαλύψεων στη βιομηχανία. Δραστηριοποιήθηκε προς τον σκοπό αυτόν παραλλήλως με τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα, παρέχοντας βραδινές εκλαϊκευμένες διαλέξεις για τεχνίτες. Σε αυτές τις διαλέξεις επικεντρωνόταν σε πειράματα και επιδείξεις. Μάλιστα, για την προτίμησή του στην πυροδότηση εκρήξεων και πυροτεχνημάτων, τού είχαν δώσει το παρατσούκλι «Jolly Jack ο Φωσφόρος».[8]

Πολιτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Άντερσον ήταν γνωστός επίσης για τις ριζοσπαστικές πολιτικές απόψεις του και ήταν υποστηρικτής της Γαλλικής Επαναστάσεως. Το 1791 επινόησε έναν νέο τύπο πυροβόλου όπλου, που ζύγιζε λιγότερο από τρία κιλά[9] και παρουσιάσθηκε στη Συμβατική Εθνοσυνέλευση στο Παρίσι ως «το δώρο της Επιστήμης προς την Ελευθερία». Ενώ βρισκόταν στη Γαλλία, η γειτονική Γερμανία, φοβούμενη την εξάπλωση του επαναστατικού πνεύματος στο έδαφός της, επέβαλε απαγόρευση στην εισαγωγή γαλλικών εφημερίδων. Τότε ο Άντερσον πρότεινε να σταλούν στη Γερμανία φυλλάδια με τη βοήθεια του ανέμου, προσαρμοσμένα σε μικρά μπαλόνια γεμισμένα με υδρογόνο. Αυτό πράγματι έγινε, με το κάθε μπαλόνι να φέρει ένα σύντομο μήνυμα, που μεταφράζεται ως: «Πάν' από λόφους και κοιλάδες, και γραμμές εχθρικών στρατευμάτων, αιωρούμαι μεγαλόπρεπα, φέροντας τους νόμους του Θεού και της φύσεως στους καταπιεσμένους, και παρακαλώντας τους να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους με τα όπλα.»

Ιδρυτής πανεπιστημίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο πνεύμα των διαλέξεών του προς τους τεχνίτες, ο Άντερσον κληροδότησε με τον θάνατό του τη χρηματική περιουσία του για την ίδρυση μιας σχολής στη Γλασκώβη αφιερωμένης στη «χρήσιμη μάθηση». Αυτή η σχολή έγινε γνωστή ως «Ίδρυμα του Άντερσον» ή «Αντερσόνειο Πανεπιστήμιο» (Andersonian University). Ως παράδειγμα της επιτυχίας του αναφέρεται ότι η λειτουργία του επέτρεψε σε έναν νεαρό εργάτη σε μύλο, τον Ντέιβιντ Λίβινγκστον, να γίνει γιατρός, ιεραπόστολος και ο διασημότερος ίσως εξερευνητής της εποχής του. Το ίδρυμα άλλαξε ονομασία αρκετές φορές και συνενώθηκε με άλλα κολέγια προτού φθάσει στη σημερινή μορφή του ως το Πανεπιστήμιο του Στραθκλάιντ, στο οποίο το όνομα του Άντερσον τιμάται ακόμα ως ονομασία του κτηρίου της Φυσικής και της κεντρικής βιβλιοθήκης, της «Αντερσόνειας Βιβλιοθήκης». Αλλά και η πανεπιστημιόπολη στο κέντρο της πόλεως ονομάζεται «John Anderson Campus».[4][10]

Ο Τζων Άντερσον πέθανε στη Γλασκώβη σε ηλικία 69 ετών.[11][12] Η σορός του είναι θαμμένη μαζί με εκείνη του παππού του στο Κοιμητήριο Ράμσχορν της πόλεως.


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (Αγγλικά) SNAC. w6697nnt. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118912283. Ανακτήθηκε στις 15  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 C.D. Waterston· A. Macmillan Shearer (Ιούλιος 2006). Former Fellows of The Royal Society of Edinburgh, 1783-2002: Part 1 (A-J) (PDF). Royal Society of Edinburgh. ISBN 090219884X. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2015. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Wood, Paul (2004). Oxford Dictionary of National Biography. doi:10.1093/ref:odnb/481. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2019. 
  5. ↑ Το λήμμα «Anderson, John» στην Chambers's Encyclopædia, εκδ. George Newnes Ltd, Λονδίνο 1961, τόμ. 1, σελ. 409
  6. ↑ Wilson, David B. (2009). Seeking Nature's Logic: Natural Philosophy in the Scottish Enlightenment. Penn State Press. ISBN 978-0271035253. 
  7. ↑ «University of Glasgow :: Story :: Biography of John Anderson». universitystory.gla.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017. 
  8. ↑ Morrell, J.B. (Απρίλιος 1975). «The Leslie Affair: Careers, Kirk and Politics in Edinburgh in 1805». Scottish Historical Review 54 (157): 72. https://www.jstor.org/stable/25529102. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2023. 
  9. ↑ Anderson, William (1867). The Scottish Nation: Or, The Surnames, Families, Literature, Honours, and Biographical History of the People of Scotland. A. Fullarton & Company. σελ. 130. John Anderson (natural philosopher) In 1791 he invented a new type of six-pound gun... 
  10. ↑ «Discover Glasgow | Schools - Strathclyde University». discoverglasgow.org. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2019. 
  11. ↑  Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Anderson, John» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (11η έκδοση) Cambridge University Press 
  12. ↑ Significant Scots: John Anderson FRS στο ElectricScotland.com, ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2007

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Το λήμμα «Άντερσον Τζων» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 6, σελ. 19

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Robert Chambers και Thomas Napier Thomson: το λήμμα «Anderson, John, F.R.S.» στο A Biographical Dictionary of Eminent Scotsmen, τόμ. 1, εκδ. Blackie and Son, Γλασκώβη 1857, σσ. 60-62
  • Wikisource «John Anderson». Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα. II (9η έκδοση). 1878, σελ. 14. 
  •  Stephen, Leslie, επιμ.. (1885) «Anderson, John (1726-1796)» Dictionary of National Biography 01 London: Smith, Elder & Co, σσ. 383-384 
Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τζων_Άντερσον_(φυσικός_φιλόσοφος)&oldid=10518774"