Σφαγή των Αρμενίων του 1896
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Μετά τη λήξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1878 και τη συναφθείσα Συνθήκη του Βερολίνου που συνομολογήθηκε στις 13 Ιουλίου του 1878 στο Βερολίνο, μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Ρωσίας, Ιταλίας αφενός, και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου, η τελευταία υποχρεωνόταν να εισάγει «διοικητικές μεταρρυθμίσεις» σε όσες επαρχίες της υπήρχε ισχυρό χριστιανικό στοιχείο. Ιδιαίτερη δε μνεία επί αυτού έκανε το άρθρο 61 για την εγγύηση της ασφάλειας των Αρμενίων στις επαρχίες που διέμεναν έναντι των Κούρδων και Κιρκασίων από τους οποίους είχαν υποστεί πολλά δεινά.
Όπως συνέβαινε και σε άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το ίδιο και εδώ άρχισε ν΄ αναπτύσσεται το όραμα των «μεταρρυθμίσεων» με τελικό στόχο την ανεξαρτησία. Έτσι άρχισαν να δημιουργούνται διάφορες επαναστατικές ομάδες, και αρμενικά κομιτάτα, εντός και εκτός της περιοχής όπως στη Γαλλία, την Ελβετία, την Αγγλία ακόμη και στην Ελλάδα. Μάταια προσπαθούσαν οι διάφοροι επιφανείς Αρμένιοι διανοούμενοι, επίσκοποι, κ.λπ. να αποτρέψουν επαναστατικές δράσεις επισημαίνοντας στους ομοθρήσκους τους τους κινδύνους. Τα δημιουργούμενα κομιτάτα, μέσα στο εθνικό τους μένος, στράφηκαν και εναντίον τους θεωρώντας τους προδότες. Έτσι το 1890 το επαναστατικό αρμενικό κίνημα κατεδίωκε και τους δυνάστες μουσουλμάνους αλλά και τους ομόθρησκους επιφανείς και πλουσίους Αρμενίους, τους αποκαλούμενους «χαλαρούς». Μέσα σ΄ αυτό το σπαραγμό ο Πατριάρχης των Αρμενίων προσπαθώντας να κατευνάσει τις εμφύλιες διαμάχες, έστειλε ένα υπόμνημα διαμαρτυρίας στον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ ζητώντας την ευμενέστερη μεταχείριση του ποιμνίου του. Η ατμόσφαιρα όμως συνεχώς οξυνόταν από διάφορες συμπλοκές σε μία από τις οποίες δολοφονήθηκαν 15 Αρμένιοι.
Το 1893 διάφορες αρμενικές επαναστατικές προκηρύξεις άρχισαν να τοιχοκολλούνται στην Κωνσταντινούπολη καθώς και στο αμερικανικό κολέγιο του Μερζεφούν στον Πόντο, προσκαλώντας στο κίνημα και τους Αμερικανούς, πυρπολώντας μάλιστα και τμήμα του κολεγίου. Συνέπεια αυτών ήταν το επόμενο έτος (1894) να σφαγιασθούν εκατοντάδες Αρμένιοι των ανατολικών περιοχών. Έτσι άρχισε η κοινή γνώμη να συγκινείται και αμέσως η Αγγλία, με τη χαλαρή υποστήριξη της Γαλλίας και της Ρωσίας ζήτησε από την Υψηλή Πύλη την άμεση εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, ειδικότερα στα Βιλαέτια Ερζερούμ, Βαν, Βιτλίς, Ντιιάρμπακιρ, Χαρπούτ και Σεβάστεια. Επ' αυτού το 1895 ακολούθησε σχέδιο των Μεγάλων Δυνάμεων περί μεταρρυθμίσεων το οποίο όμως αντί να κατευνάσει τα ήδη οξυμένα πνεύματα μάλλον δημιούργησε μεγαλύτερο χάσμα. Υπό την πίεση όμως των Δυνάμεων ο Σουλτάνος αναγκάστηκε τον Οκτώβριο και το υπέγραψε. Μόλις έγινε γνωστή η αποδοχή των μεταρρυθμίσεων εκ μέρους του Σουλτάνου ξέσπασαν άγριες σφαγές των Αρμενίων των ανατολικών περιοχών από διάφορους σκληροπυρηνικούς αντιφρονούντες Τούρκους.
Σε απάντηση των τελευταίων τον Αύγουστο του 1896 μια ομάδα 26 Αρμενίων κομιτατζήδων προέβη στην κατάληψη της Οθωμανικής Τράπεζας στην Κωνσταντινούπολη με σκοπό να συνεγείρει τη διεθνή κοινή γνώμη επί του Αρμενικού ζητήματος. Η αντίδραση του όχλου υπήρξε άμεση. Και ενώ η προσοχή των Πρεσβειών των Δυνάμεων, με προεξάρχουσα τη Ρωσική, επικεντρωνόταν στην αποτροπή, και στην αποχώρηση και διάσωση των δραστών, οι οποίοι τελικά φυγαδεύτηκαν με γαλλικό πλοίο, περίπου 10.000 Αρμένιοι σφαγιάστηκαν μέσα στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και περίπου 25.000 στις διάφορες επαρχίες. Το επόμενο έτος ακολούθησαν κι άλλες εκτενείς σφαγές, από κουρδικά κυρίως τάγματα, που φέρεται να οργάνωσε ο Σακίρ Πασάς, κατά το πρότυπο των Κοζάκων. Τα θύματα των σφαγών αυτών έφθασαν συνολικά τις 500.000-600.000 νεκρούς.
Το γεγονός αυτό στάθηκε η κύρια αιτία την ίδια εποχή να περιπλακεί περαιτέρω το Κρητικό Ζήτημα, που αντιμετώπιζε τότε η Ελλάδα. Ο Σουλτάνος, προκειμένου να ικανοποιήσει το θρησκευτικό μένος των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης κατά αλλοθρήσκων αλλά και για ν΄ αποφύγει μεγαλύτερη εμπλοκή των Μεγάλων Δυνάμεων, απέστειλε στρατιωτικές ενισχύσεις στην Κρήτη. Το αποτέλεσμα ήταν αντίθετο του προσδοκώμενου, αφού έτσι προκλήθηκε η Κρητική Επανάσταση του 1866, που οδήγησε στην πολεμική σύρραξη, γνωστότερη ως Ελληνοτουρκικός Πόλεμος (1897).
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τομ. 3ος, σελ. 619.
- Σπ. Μαρκεζίνης "Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος" τομ. 2ος, σελ. 276.