Συζήτηση:Κρυφό Σχολειό/Κρυφό Σχολειό
Κρυφό Σχολειό[επεξεργασία κώδικα]
- Ο π. Μεταλληνός στο βιβλίου του "Τουρκοκρατία" γράφει:
"Θεωρείται βέβαιο, ότι στα μεγάλα τουλάχιστον κέντρα λειτουργούσαν «κοινά σχολεία» με λίγους μαθητές καί δασκάλους, αμοιβόμενους από τίς εύπορες οικογένειες. Η απουσία όμως στοιχείων οδήγησε σε δύο καθαρά φανταστικές εκτιμήσεις: Η πρώτη, πιό αισιόδοξη, μιλεί γιά περίλαμπρες ακαδημίες καί υψηλής στάθμης παιδεία. Η δεύτερη, πιό ρεαλιστική, τονίζει τήν έλλειψη συστηματικής σχολικής παιδείας και απομυθοποιεί τόν ωραίο «θρύλο» του «κρυφού σχολειού». Το τελευταίο, ατεκμηρίωτο ιστορικά, ως προς τη διαθρυλούμενη μορφή του, έχει οπωσδήποτε υπόσταση, με τήν έννοια, ότι την οργανωμένη παιδεία, αδύνατη γιά τήν εποχή αυτή, αναπλήρωνε η ανεπίσημη καί ταπεινή φροντίδα της Εκκλησίας στους νάρθηκες τών ναών καί στίς μονές. Τίποτε όμως δέν αποδεικνύει επίσημα καθιερωμένη καί συστηματική δίωξη της παιδείας από τους Τούρκους."
- Στην εγκυκλοπαίδεια "Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα" (τόμ. 36, 2004) στο λήμμα κρυφό σχολειό αναφέρεται:
"Ενώ όμως όπως προκύπτει από τα προηγούμενα, η παροχή παιδείας δεν αντιμετώπιζε την αντίδραση τής κεντρικής εξουσίας τής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι πιθανό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις Τούρκοι αξιωματούχοι απομακρυσμένων περιφερειών δυσχέραιναν ή απαγόρευαν τη λειτουργία σχολείων για ποικίλους λόγους, που δεν ήταν άσχετοι πολλές φορές με την αναστάτωση που προκαλούσαν τα απελευθερωτικά κινήματα. Ενδιαφέρουσα είναι η πληροφορία τού αγωνιστή τού 1821 Φωτίου Χρυσανθοπούλου-Φωτάκου που στα Απομνημονεύματα του (1858) αναφερόμενος στην παιδεία τού τουρκοκρατούμενου ελληνισμού, γράφει: «Μόνοι των οί Έλληνες έφρόντιζαν διά τήν παιδείαν η οποία έσυνίστατο εις τό νά μανθάνουν τά κοινά γράμματα και όλίγην άριθμητικήν ακανόνιστον εν ελλείψει δε διδασκάλου, ο ιερεύς έφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά έγίνοντο έν τω σκότει καί προφυλακτά άπό τους Τούρκους». Η δημιουργία τού όρου «κρυφό σχολειό» δεν είναι άσχετη με φαινόμενα, όπως το αναφερόμενο από τον Φωτάκο που δεν εμφανίζονται όμως σε όλες τις περιοχές. Το τοπωνύμιο «Κρυφό Σχολειό», που σώθηκε κυρίως στην Πελοπόννησο (στα μοναστήρια Ανω Δίβρης Ηλείας. Φενεού Κορινθίας, Φιλοσόφου Δημητσάνας), και λιγότερο αλλού (Ήπειρο), ερμηνεύεται ιστορικά, αν λάβουμε υπ' όψιν τις συνθήκες που επικρατούσαν στις περιοχές αυτές, όπου επανειλημμένες υπήρξαν οι εξεγέρσεις εναντίον τής τουρκικής κυριαρχίας."
- Ο Ι. Χαζηφώτης (στο "Ορθοδοξία και αρχαίος ελληνισμός") δίνει περιληπτικά το περιεχόμενο της έννοιας "κρυφό σχολειό":
""Οπου οι συνθήκες δεν ήταν πρόσφορες, σε ορεινές καί απομακρυσμένες περιοχές, ο κλήρος και ο μοναχισμός λειτούργησε τέτοιου είδους σχολειά."
Και ο ίδιος στο βιβλίο "'Η Καθημερινή Ζωή των Ελλήνων στην Τουρκοκρατία" γράφει:
"...μοναστήρια, σε αρκετά από τα οποία στα χρόνια των διωγμών λειτούργησαν «κρυφά σχολειά» (μονή Φιλανθρωπηνών ή του Σπανού στο νησάκι των Ιωαννίνων, μονή Φενεού στην Κορινθία, μονή Φιλοσόφου στη Δημητσάνα κ.λπ.)· Στο Πήλιο σώζεται παράδοση, σύμφωνα με την οποία «κρυφό σχολειό» λειτούργησε στη μονή Αγίου Σπυρίδωνος Προμυρίου..."
- Ο τ. αναπλ. καθηγητής Χρονόπουλος Νικόλαος στο βιβλίο του "Η αλήθεια για το Κρυφό Σχολειό" γράφει:
"Ο R. Puaux ήταν ανταποκριτής της παρισινής εφημερίδας "Καιρός" στα Γιάννενα το 1913. Σε βιβλίο που έγραψε με τον τίτλο "Δυστυχισμένη Ήπειρος" μιλάει, μεταξύ των άλλων και για μια συνάντηση που είχε στο σπίτι κάποιου φίλου του στο Αργυρόκαστρο με δασκάλους και μαθητές της πόλης. Και ιδού τι γράφει για τη συνάντηση αυτή σε μετάφραση του ομότιμου καθηγητή Φάνη Ι. Κακριδή:
"Την ώρα που γυρόφερνε, σύμφωνα με το έθιμο, ο δίσκος με τα γλυκά, κουβεντιάζω με τους εκπαιδευτικούς. Η περιγραφή των προσπαθειών να συντηρήσουν την ελληνική ιδέα κάτω από τουρκική εξουσία - προσπάθειες που τις περιγράφουν απλά, σαν να ήταν κάτι τελείως φυσικό- αποκάλυπταν χαρακτηριστικά αξιοθαύμαστα. Θα μπορούσε κανείς ν' αφιερώσει ένα ωραίο κεφάλαιο στο σώμα των Ελλήνων δασκάλων της Ηπείρου που, αντιμετωπίζοντας τόσες αντιξοότητες και ταπεινώσεις, δεν έπαυαν γι αυτό να προχωρούν το πατριωτικό τους έργο. Κανένα ελληνικό βιβλίο δε γινόταν δεκτό, αν είχε τυπωθεί στην Αθήνα. Έπρεπε όλα να έρθουν από την Κωνσταντινούπολη. Η ελληνική ιστορία ήταν απαγορευμένη. Έτσι έκαναν συμπληρωματικές μυστικές παραδόσεις, όπου χωρίς βιβλίο, χωρίς τετράδιο, ο μικρός Ηπειρώτης μάθαινε να γνωρίζει την πατρίδα μητέρα του....Και ο Φ. Κακριδής σχολιάζει: "Σίγουρα, οι τουρκικές αρχές επιτρέπον τη λειτουργία ελληνικών σχολείων στην επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ναι, και μόνο στα Γιάννενα από το 1647 ως το 1805 ιδρύθηκαν και λειτούργησαν πέντε τουλάχιστον ονομαστές σχολές! Σημαίνει αυτό ότι οι δάσκαλοι τους είχαν την ελευθερία να διδάξουν ελληνικό πατριωτισμό και μαχόμενη Ορθοδοξία από την έδρα; - ή μήπως θα το θεωρούσαν περιττό; Δεν είναι φυσικό πέρα από τα επίσημα μαθήματα να γίνονταν και κάποιες περισσότερο ή λιγότερο οργανωμένες, άτυπες και κρυφές "συμπληρωματικές παραδόσεις" σαν αυτές που ο Puaux διαπίστωσε ότι γίνονταν στο Αργυρόκαστρο στις αρχές του αιώνα;"
- Επίδης στο περιοδικό "Άρδην" (τεύχ. 64, Απρ.-Μαϊ. 2007) υπάρχει εκτενές αφιέρωμα όπου αναφέρεται σε κάποιο σημείο:
"Από όσα παραπάνω εκθέσαμε προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:
1. Τα κοινά σχολειά τα κρατούσαν ανεπίσημα μοναχοί είτε στα φανερά είτε στα κρυφά, όπου οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές. Αυτά ήταν τα «Κρυφά Σχολειά» της περιόδου της δουλείας.
2. Οι μοναχοί δεν ήταν μόνο δάσκαλοι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και ο σύνδεσμος των κρυπτοχριστιανών με την Εκκλησία.
3. Υπάρχει πλούσια τοπική παράδοση και πολλές μαρτυρίες τοπωνυμικές και αρχαιολογικές για τα «Κρυφά Σχολειά».
4. Η άρνηση του «Κρυφού Σχολειού» δεν βασίζεται σε τεκμήρια, αλλά σε εικασίες.
5. Η Εκκλησία γενικά είχε στα χέρια της την παιδεία, και την επίσημη και την ανεπίσημη. Στα μοναστήρια βρήκε καταφύγιο ο Ελληνισμός στα χρόνια της σκλαβιάς. Λόγοι σεβασμού της ιστορικής αλήθειας, αλλά και της φιλολογικής δεοντολογίας, επιβάλλουν, για όλα αυτά, σε συλλογικά έργα, όπως η Ιστορία του Ελληνικού έθνους, να αποφεύγουν τους ατεκμηρίωτους δογματισμούς και να παραθέτουν όλες τις απόψεις."
- Ο Γιώργος Καραμπελιάς γράφει (στο "1204, η Διαμόρφωση του Nεώτερου Eλληνισμού"):
"Και αν παραμένει αδιευκρίνιστη η ύπαρξη του κρυφού σχολειού, ωστόσο είναι βέβαιο πως, σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας, τα πρώτα γράμματα διδάσκονταν στις εκκλησίες και πως η διδασκαλία αντιμετώπιζε πολλαπλές δυσκολίες από τους Τούρκους. Σε ό,τι δε αφορά στη Μικρά Ασία, σύμφωνα με τον Σπύρο Βρυώνη, οι Τούρκοι εμποδίζουν όχι μόνο τη λειτουργία σχολείων αλλά ακόμα και εκκλησιών, προωθώντας τον εξισλαμισμό της περιοχής. Οι «προσπάθειες δημιουργίας σχολείων ή ακαδημιών στις επαρχίες σπανίως επιτύγχαναν. Στην Ανατολή οι τοπικές αρχές έκλειναν τέτοια ιδρύματα σχεδόν αμέσως»."
Για όλα αυτά δίνει παραθέσεις.
- Επίσης ο Κανελλόπουλος Παναγιώτης (Στοχασμοί γύρω από το '21, Πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών, τόμ.38, τεύχ.1, σελ. 169, 1963) γράφει μια φράση ανάμεσα σε άλλες σκέψεις:
"...το μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία φαινόμενο του "κρυφού σχολείου"...".
όπου το συσχετίζει με την ιστορία και όχι την λαογραφία.
- Επίσης στο περιοδικό "Ιστορία" ("Ιστορία Εικονογραφημένη", εκδ. Πάπυρος, τεύχ. 120, 1978) σε ερώτηση αναγνωστών αναφέρει μια επιχειρηματολογία, έχοντας υπόψη του και την ΙΕΕ και αναφέροντας:
"Είναι γεγονός ότι ή παράδοση γιά τό κρυφό σχολειό είναι προφορική, όμως και η αμφισβήτηση δέν τεκμηριώνεται...τήν ίδια ώρα πού ό κατακτητής έδινε προνόμια στό Οικουμενικό Πατριαρχείο, όπου μπορούσε, προέβαινε σε εξισλαμισμούς. «Πρέπει», γράφει ό Τάσος Γριτσόπουλος, «αναμφισβητήτως νά τονισθή ευθύς αμέσως ότι, παρά τό δοθέν προνόμιον και παρά τάς πολιτικός άρετάς τοϋ Πορθητοϋ, θηριώδης παρέμεινε και αμετάβλητος ή ασιατική φυσιογνωμία αυτού του ιδίου και τών διαδόχων του. Παρά τό άνενόχλητον τοϋ Πατριάρχου, ό Πατριάρχης ουχί σπανίως κατεβιβάσθη άπό τόν θρόνον και ώδηγήθη είς τον θάνατον, παρά δε τάς χορηγηθείσας θρησκευτικός ελευθερίας, υπήρχον δεσμεύσεις και επί τών απλούστερων ζητημάτων»...οφείλομεν νά δεχθώμεν ότι απόκρυφον έργον συνετελείτο από τής πρώτης στιγμής της συμφοράς εις τα μοναστήρια, όπου πρέπει να τοποθετήσωμεν τα θρυλικά κρυφά σχολειά»...Σημείο αντιλεγόμενο παραμένει τό θέμα τοϋ «κρυφού σχολειού»."
- Στη ΘΗΕ, στ. 1192 ο Ιω. Κωνσταντινίδης γράφει:
"τα κατηχητικά σχολεία, τα οποία απετέλουν είδος "κρυφών σχολείων" δια την διδασκαλίαν της γλώσσης και των θρησκευτικών παραδόσεων."
Το κρυφό σχολειό πάντως, δεν μπορεί να μην είναι ...τίποτα:
- Μπορεί κάλλιστα να είναι αναφορά στη συνολική θρησκευτική και πατριωτική παιδεία.
- Μπορεί να αντιπροσωπεύει τον λειτουργικό ρόλο της εκκλησίας και του κλήρου για τους υπόδουλους.
- Μπορεί να αντιπροσωπεύει κάποια πραγματικά ιστορικά δεδομένα, περιορισμένα πάντως σε περιοχές με έντονο εξισλαμισμό ή με συστηματικές επαναστατικές δράσεις.
Πάντως, οι POV επιχειρηματολογίες είναι κομμάτι της ζωής και τέλος πάντων είναι και θέμα οπτικής γωνίας με αποτέλεσμα να ονομάζει ο ένας την άποψη του άλλου POV. Όποιος διαβάσει τον Φίλιππο Ηλιού ή τον Κυρ. Σιμόπουλο σε θέματα που έχουν σχέση με την εκκλησία, θα πρέπει συνεχώς να τραβάει τα μαλλιά του (αν έχει), κι όμως θεωρούνται καλοί ιστορικοί άσχετα με τις σάχλες που έχουν γράψει στο θέμα αυτό.
Όταν υπάρχουν δύο τεκμηριωμένες απόψεις (που ίσως η μία λέει την άλλη "POV"), η ΒΠ λέει να τις καταγράφουμε και τις δύο σε χωριστές παραγράφους.
Υπάρχουν δύο ατεκμηρίωτες απόψεις για το κρυφό σχολειό που αποτυγχάνουν επειδή πιάνουν τα άκρα: Υπήρχαν σχολεία λέει η μία, άρα όλα καλά. Υπήρχαν όμως παντού; Μπορούσαν να πηγαίνουν τα παιδιά (εξισλαμισμοί, βιασμοί, υποχρεωτική παιδική εργασία λόγω φτώχειας); Η παιδεία ήταν αδιατάρακτη παντού και όλες τις περιόδους; Τα πολλαπλά επαναστατικά κινήματα δεν συνοδεύονταν με καταπιέσεις ελευθεριών;
Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε μόνο κρυφό σχολειό αλλά μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε ΚΑΙ κρυφό σχολειό. Θρύλος στις ακραίες του διαστάσεις, με μερική ιστορική βάση όμως.
P'apyru's 14:51, 18 Μαρτίου 2008 (UTC)
- Οι πηγές σου, Πάπυρε, είναι καλές για να θεμελιώσουν ότι υπάρχει και αντίλογος. Εννοώ την εγκυκλοπαίδεια και τον Χατζηφώτη (και ίσως και τον Καραμπελιά;). Βέβαια ούτε αυτοί παραθέτουν στοιχεία ή μιλούν με βεβαιότητα, αλλά αρκούν για να φανεί η αντίθετη άποψη. Προφανώς δεν θα καταλήξουμε εμείς σε συμπέρασμα για το αν υπήρξαν ή όχι, αλλά το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι (όπως πάντα) να παραθέσουμε τις σοβαρότερες και εγκυρότερες απόψεις επί του θέματος. Ας έχουμε βέβαια κατά νου ότι καθαρόαιμος ιστορικός που να υποστηρίζει την ύπαρξη του κρυφού σχολειού δεν έχει ως τώρα παρατεθεί εδώ. Αυτό έχει τη σημασία του. Κατά την προσωπική μου γνώμη όμως το θέμα του κρυφού σχολειού δεν είναι απλώς θέμα «υπήρξε-δεν υπήρξε», αυτό είναι ανόητο. Σίγουρα υπήρξαν φλογεροί καλόγεροι που δεν ήταν αρεστοί στους Οθωμανούς, όπως και σίγουρα υπήρξαν και φλογεροί αντικληρικαλιστές (μετά τον διαφωτισμό) που δεν ήταν αρεστοί στην εκκλησία και όλοι αυτοί λογικά δίδασκαν κάποια στιγμή σε κλειστό κύκλο τις απόψεις τους. Το (βαθύτερο) θέμα είναι η σχέση Ρωμιών και Οθωμανών στην Τουρκοκρατία και η εικόνα που έχουμε γι'αυτήν σήμερα, το οποίο όμως δεν είναι του παρόντος και το οποίο προσωπικά δεν έχω τα φόντα να αναπτύξω (θα κόλλαγε στο άρθρο Τουρκοκρατία, ενδεχομένως). Αυτή είναι η έριδα στο βάθος βάθος. --Αρχίδαμοςμίλα μου 15:25, 18 Μαρτίου 2008 (UTC)
Εγώ προσωπικά θεωρώ οτι η τελευταία φράση του Πάπυρου τα καλύπτει όλα:Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε μόνο κρυφό σχολειό αλλά μπορούμε να πούμε ότι υπήρχε ΚΑΙ κρυφό σχολειό. Θρύλος στις ακραίες του διαστάσεις, με μερική ιστορική βάση όμως. Προφανώς και κάπου θα υπήρξε, σε περιοχές οπου η τουρκική εξουσία ήταν εντονότερη, προφανώς και κάπου δεν θα χρειάστηκε να υπάρξει γιατί δεν υπήρχε πρόβλημα.--Diu 17:54, 18 Μαρτίου 2008 (UTC)
Αυτό πιστεύω κι εγώ, και ότι ένας θρύλος δεν γεννιέται εντελώς τυχαία. Από εκεί και πέρα η ΙΕΕ είναι απολύτως σεβαστή πηγή (να προσθέσω ότι και ο Γριτσόπουλος είναι μια πολύ σοβαρή επιστημονική προσωπικότητα) και ειναι δεδομένο ότι το ζήτημα του κρυφού σχολειού δεν έχει λυθεί. Υπάρχουν δύο απόψεις με καλά επιχειρήματα. Πάνω σε αυτό που λες Αρχίδαμε να προσθέσω ότι: μερικές φορές όλοι μας ξεχνάμε ότι η Τουρκοκρατία είναι τεράστια περίοδος. Αν και υπάρχουν μερικά κοινά χαρακτηριστικά, εν τούτοις σε αυτήν υπάρχουν περίοδοι ανεκτικότητας και περίοδοι έντασης. Από περιοχή σε περιοχή και από εποχή σε εποχή, υπήρξαν συνθήκες όπου μπορούσαν άνετα να χωρέσουν ανάγκες για "κρυφά σχολειά". Άλλωστε όπως φαίνεται από τις παραθέσεις που έφερα, ακόμη και οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι αν υπήρξε θα επρόκειτο για περιοδικό και περιστασιακό φαινόμενο.
P'apyru's 18:56, 18 Μαρτίου 2008 (UTC)
Στο σχολείο δεν μας μαθένουνε ότι το κρυφό σχολειό είναι θρύλος αλλά ότι είναι ιστορία κανονικά. Τώρα άρχισαν να λένε τις αλήθεις για αυτά τα πράγματα. Άμα ένας παπάς ή ένας καλόγερος έκανε μάθημα σε 5 παιδιά τότε λέμε ότι η Εκκλησία τα δίδασκε και ότι υπήρχε το κρυφό σχολειό. Αλλά οι μεγάλοι δεσπότες τι έλεγαν τότε; Γιατί δεν μιλούσαν; Οι πλούσιοι Έλληνες τότε δεν πηγαίνανε σχολείο; Ή πηγαίνανε στο κρυφό σχολείο και αυτοί; ----Tommy 23:37, 18 Μαρτίου 2008 (UTC)
Στα σχολεία διδάσκονται στοιχεία πατριωτικού (και θρησκευτικού) ρομαντισμού. Κατ' αυτόν τον τρόπο δεν μαθαίνουμε τι είδους δημοκρατία υπήρχε στην Αρχαία Ελλάδα, πόσοι ήταν οι δούλοι και τι μεταχείρηση είχαν, ότι οι Σπαρτιάτες είχαν για δούλους τους επίσης Έλληνες γείτονές τους, μαθαίνουμε ότι ο Μ. Αλέξανδρος μετέφερε τον ελληνικό πολιτισμό και ουδέποτε ακούμε για σφαγές, δεν μαθαίνουμε ότι η Ελληνική Νομαρχία ήταν ένα λιβελλογράφημα της εποχής με πατριωτικό πνεύμα αλλά και σαχλαμάρες τύπου ciao, Λοιπόν κ.λ.π. Επίσης, δεν μαθαίνουμε ότι ο Κοραής και ο Ρήγας απείχαν στα απελευθερωτικά τους σχέδια όσο η μέρα με τη νύχτα, δεν μαθαίνουμε ότι ουδέποτε αναφέρει ο Κοραής τον Ρήγα, σαν να μην υπήρξε ποτέ... Στο ίδιο πλαίσιο, αυτή τη φορά από την πλευρά του διαφωτιστικού ρομαντισμού, μαθαίνουμε εύκολα ότι η εκκλησία (γενικώς και αορίστως) ήταν ενάντια στην επανάσταση, δεν μαθαίνουμε ποτέ πόσοι ιερείς συμμετείχαν στον αγώνα ιδιαίτερα του κατώτερου κλήρου και πόσοι μαρτύρησαν, δεν μαθαίνουμε ποτέ ότι τα λεφτά για την άνοδο του Πατριάρχη (βασικά Κων/πόλεως αφού στα υπόλοιπα πατριαρχεία δεν είχαμε τόσο μεγάλα προβλήματατα) τα απαιτούσαν οι τούρκοι διαφορετικά έπαιρναν κεφάλια Πατριάρχη και Συνόδου πακέτο ή εξόριζαν όσους αρνούνταν ώστε να φέρουν στη θέση τους είτε διεφθαρμένους είτε φοβισμένους καθώς με κάθε αλλαγή Πατριάρχη κέρδιζαν τεράστια ποσά, δεν μαθαίνουμε ότι έπεφτε χρήμα από την Δύση για να ανεβοκατεβαίνουν πατριάρχες με την δύναμη του Σουλτάνου ώστε να γίνονται καλύτερα οι διεισδήσεις της Ρ/Κ και Προτεσταντικής Εκκλησίας και πολλά άλλα. Επίσης δεν μαθαίνουμε ότι συμφέρον των απατεώνων ιεραρχών ήταν η επιτυχία της επανάστασης, αφού το κεφάλι τους κινδύνευε από τον Σουλτάνο καθώς τα χρέη τους από τη συμβολή τους στην άνοδο Πατριάρχη ήταν μεγάλα.
Δεν μαθαίνουμε πόσοι ξένοι φιλέλληνες μισούσαν την Ελλάδα και απλώς ήθελαν να δουν τους "βρωμοέλληνες" με χλαμίδα και περικεφαλαία (όπως ο Κοραής π.χ.), δεν γνωρίζουμε ότι οι φιλέλληνες φόρτωσαν με τόσα δάνεια την χώρα που τα ξεπληρώναμε μέχρι τη δεκαετία του 1950, δεν γνωρίζουμε ότι ο διαφωτισμός μας έφερε θεόσταλτους (ελέω Θεού) μονάρχες και νομίζουμε ότι μόνο στο Βυζάντιο υπήρξε ο θεσμός, δεν γνωρίζουμε ότι οι διαφωτιστές τραπεζίτες απαγόρευαν ακόμη και την παρουσία ελλήνων στα διεθνή φόρα για να εκθέτουν τις ελληνικές θέσεις, οι διαφωτιστές προστάτες μας φρόντισαν να μας παράσχουν τέτοια εκπαίδευση που δεν υπήρχε περίπτωση να κάνεις σοβαρές σπουδές αν δεν πήγαινες στο εξωτερικό (μέχρι σήμερα αυτό συμβαίνει), οι διαφωτιστές που μιλούν συχνά για το Βυζάντιο ή την Τουρκοκρατία αποκρύπτουν τις πρακτικές που εφαρμόζονταν στους εξαθλιωμένους αγρότες, τις προμίσθώσεις φοροείσπραξης με πλειστηριασμό, οι διαφωτιστές χρησιμοποίησαν κάθε λέρα της τουρκοκρατίας για τέτοιες δουλειές που οδήγησαν δεκαετίες αργότερα τους αγρότες στο Κιλελέρ, σέβονταν τόσο τον τόπο μας που μνημεία αιώνων από την εποχή του Βυζαντίου τα έκαναν μπάζα για να χτίσουν με αρχαιομανία νεοκλασικά κτίρια και πολλά άλλα.
Να προσθέσω επίσης ότι ελάχιστοι γνωρίζουν ή ενδιαφέρονται να μάθουν πως από τα 30-40 μεγάλα ονόματα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, οι μισοί και παραπάνω ήταν κληρικοί. Απλώς οι άνθρωποι της τηλεόρασης, του ποδοσφαίρου, του κίτρινου τύπου, βαριούνται να διαβάσουν τι ακριβώς γινόταν την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης στην περιοχή. Η Ορθόδοξη Θεολογία, όπως εύκολα φαίνεται από τη σημερινή πορεία της ή τα πατερικά κείμενα ουδέποτε είχε πρόβλημα με την εξέλιξη της επιστήμης αρκεί αυτή να μην συνοδευόταν από την αθεΐα. Στο βιβλίο Σοφία Σολομώντος αναφέρει: "Αυτός [ο Θεός] μου έδωσε την αληθινή γνώση των πραγμάτων: σχετικά με τη σύσταση του κόσμου και τη δράση των στοιχείων, την αρχή, τη μέση και το τέλος των χρόνων, τις αλλαγές του ηλιοστασίου και τις μεταβολές των εποχών, τους κύκλους του έτους και τις θέσεις των άστρων, τη φύση των ζώων και τη συμπεριφορά των θηρίων, τη σφοδρότητα των ανέμων και τις σκέψεις των ανθρώπων τις ποικιλίες των φυτών και τις θεραπευτικές ιδιότητες των ριζών." Και ο Μ. Βασίλειος έχει πει τεράστια κουβέντα τον 4ο αιώνα μ.Χ.: "Ου γαρ ελαττούται η επί τοις μεγίστοις έκπληξις, επειδάν ο τρόπος καθ' ον γίνεται τι των παραδόξων εξευρεθή" δηλ. το μεγαλείο της δημιουργίας δεν μειώνεται διόλου, αν μάθουμε με την έρευνα τον τρόπο με τον οποίο έγιναν όλα τα θαυμαστά έργα (Μ. Βασιλείου, Εις την Εξαήμερον, PG 29, 25Α:).
Την εποχή όμως του διαφωτισμού η επιστήμη ερχόταν πακέτο με την αθεΐα. Και αυτό ήταν πρόβλημα. Και είναι δύσκολο να μιλήσεις με θαυμασμό γι αυτό που ο αντίπαλος χρησιμοποιεί για να σου καταφέρει πλήγματα. Πέρασαν χρόνια για να εξομαλυνθεί η κατάσταση και η νηφαλιότητα να επικρατήσει. Γιατί αν ο χριστιανισμός σημαίνει αντίσταση στην επιστήμη, τότε στα λεγόμενα χριστιανικά κράτη δεν θα υπήρχαν επιστήμονες και η επιστημονική εξέλιξη θα συνέβαινε σε χώρες μή χριστιανικές.
Και είναι άλλο πράγμα οι δομές και οι καταστάσεις και άλλο η ουσία. Καταρχάς θα μπορούσε κάποιος να πάρει το παράδειγμα της αρχαίας Σπάρτης και να πει ότι οι Αρχαίοι μισούσαν τη μόρφωση, αφού η φράση "Σπαρτιάτης Επιστήμονας" αποτελεί ανέκδοτο. Δεν βλέπουμε πόσο δικαιολογεί ο σχολικός ρομαντισμός τη Σπάρτη που δαπανούσε χρόνο και χρήμα μόνο για πόλεμο χωρίς επιστήμη; Κι όμως, κανείς διαφωτισμένος δεν σκέφτεται να κάνει την ίδια σύγκριση με τον κυματοθραύστη Βυζάντιο που επί 1.000 χρόνια μαχόταν διαρκώς (προστατεύοντας την εξελιγμένη σήμερ Δύση...), ώστε να κατανοήσει την απουσία έντονων διεργασιών στην επιστήμη ακόμη και μετά την λεγόμενη Βυζαντινή Αναγέννηση του 10ου αιώνα.
Οι Πλούσιοι λοιπόν στην Τουρκοκρατία δεν πήγαιναν στο Κρυφό Σχολειό αλλά πήγαιναν συχνά στο εξωτερικό αφού οι καταστάσεις εδώ ήταν τραγικές. Υπήρξαν Έλληνες ήρωες επαναστάτες που σκότωναν ή έκλεβαν συντοπίτες τους, υπήρξαν ιεράρχες απατεώνες που για να συγκεντρώσουν λεφτά και να συμβάλουν στην άνοδο του "δικού τους" Πατριάρχη εφάρμοζαν καταχρηστικές μεθόδους για να μαζεύουν χρήματα, υπήρξαν πλούσιοι Έλληνες που με χίλια ζόρια έβαζαν ελάχιστα χρήματα για τον αγώνα, υπήρξαν επαναστάτες που έκλεβαν μπαρούτι και όπλα για να τα πουλήσουν και να βγάλουν λεφτά για πάρτη τους, υπήρξαν διαφωτισμένοι φιλέλληνες κλέφτες και αρχαιοκάπηλοι, υπήρξαν άνθρωποι που θέλησαν να επιβάλλουν στους έλληνες γλώσσα, ρούχα, κοστούμια χωρίς σεβασμό στις παραδόσεις τους κ.λπ. κ.λπ.
Υπομονή λοιπόν με αυτά που στο σχολείο δεν μαθαίνουμε, γιατί το παιδί κάποια στιγμή μεγαλώνει και καλό είναι να διαβάζει και τίποτε άλλο πέρα από όσα του μαθαίνουν στο σχολείο.
P'apyru's 07:34, 19 Μαρτίου 2008 (UTC)
Μετά την υπ. αριθμ' 9183645 απάντηση από τη λιστα (βλ. και την 9183642 εδώ), η οποία μας ταξίδεψε από την αρχαία Σπάρτη και με ενδιάμεσο σταθμό τους Αλεξανδρινούς Εβδομήκοντα και τον Μέγα Βασίλειο, μας προσγείωσε στο Κιλελέρ (εδώ άξιζαν να αναφερθούν και συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ στο χωριό), θα ήθελα να κάνω μια πρόταση. Στο λήμμα θα πρέπει να ξεκαθαριστεί αν το "κρυφό σχολειό" ήταν θεσμός, και μάλιστα θεσμός που ως υπόγειο σχεδιαστή είχε το Πατριαρχείο, ή αν σχετιζόταν με προσωπικές πρωτοβουλίες κάποιων φιλογράμματων κληρικών όταν το απαιτούσαν οι συνθήκες, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε επίσημη τουρκική απαγόρευση της παιδείας.
Γιατί πολλές φορές έχουμε την τάση να οικοιοποιούμαστε τα καλά που κάνουν κάποια άτομα και να αρνούμαστε τα κακά που κάνουν κάποια άλλα άτομα. Έτσι λοιπόν, σε κάθε εποχή, κάποιος αγαπά τους αρχαίους Έλληνες, κάποιος άλλος τους μισεί, κάποιος αγαπά την επιστήμη, κάποιος άλλος τη μισεί, κάποιος αγαπά τους Τούρκους, κάποιος άλλος τους μισεί, και έτσι έχουμε πάντα την γκάμα των επιλογών ώστε να ταυτιστούμε με αυτόν που είναι σήμερα της μόδας.--FiatLux 16:21, 20 Μαρτίου 2008 (UTC)
Όταν θα γραφτεί το λήμμα στα σημεία που χωλαίνει, θα το μάθεις κι αυτό. Μέχρι τότε, όσοι λένε πολλά, ας έχουν πρώτα την αντίστοιχη προσφορά...