Συζήτηση:Κρυφό Σχολειό/Κάποιες σκέψεις

Κάποιες σκέψεις

Κάποιες σκέψεις που τολμώ να γράψω χωρίς να έχω διαβάσει πολλά βιβλία:

• Επί μέρους συμφωνώ, οι μύθοι (μυθολογία) και οι λαϊκοί θρύλοι στηρίχθηκαν σε κάποια ιστορική αλήθεια.
• Η εκπαίδευση κάθε μορφής διακόπτονταν σε καιρούς πολέμων της Αυτοκρατορίας και αναταραχών.
• Η εκπαίδευση των κοριτσιών αρχίζει στα τέλη του 19ου αιώνα σε όλον τον ελλαδικό χώρο, με περιορισμό του φαινομένου στις αγροτικές περιοχές.
• Πρόταση για βασική δομή του άρθρου σε Ελληνική εκπαίδευση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με την ανάλυση της ελευθερίας της εκπαίδευσης. Η ονομασία ως όρο "Κρυφό σχολείο" ως μεταγενέστερη της επανάστασης του 1821, εμφανίσεις στον φιλολογικό και καλλιτεχνικό χώρο. Η φράση "κρυφό σχολειό" δεν μπορεί να περιγράψει την κατάσταση της εκπαίδευσης στην τουρκοκρατία.
• Προσωπική μου άποψη ότι την εκκλησία την ενδιέφερε η κατήχηση με την διατήρηση της ορθόδοξης πίστης (σε περίοδο μαζικών ηθελημένων και εκβιαστικών εξισλαμισμών) μέσα από τα ελληνικά θρησκευτικά κείμενα που εξυμνούσαν την λαμπρότητα του Βυζαντίου, ενώ η ελληνική συνείδηση καλλιεργήθηκε με τον ελληνικό διαφωτισμό και την επαφή των βασικών οπλαρχηγών της Επανάστασης με την δυτική-κεντρική Ευρώπη μέσω των ελληνικών φιλολογικών επαναστατικών κειμένων.
• Πρέπει να γίνει διάκριση των σχολείων των παιδιών-μαθητών και των κρυφής ανάγνωσης επαναστατικού υλικού (ίσως σε αυτό αναφέρεται ο Δραγούμης, για ομιλίες ενηλίκων σε σχολεία.). Μια προσωπική μου παρατήρηση. Στα γαλλικά σήμερα, (ήταν τότε η διεθνής γλώσσα της εποχής) η πρόταση "πάω σχολείο" χρησιμοποιείται γενικά για όλες τις μορφές εκπαίδευσης, παιδικής και πανεπιστημιακής. Η γαλλική κουλτούρα και ο τρόπος συμπεριφοράς, δεν θέλει τον άλλον να περηφανεύεται όταν είναι μέτοχος ανώτερης εκπαίδευσης.
• Πρέπει να διαχωρίσουμε δύο φάσεις:

- Στην λατινοκρατούμενη ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα, με την τοποθέτηση λατίνων επισκόπων και τον περιορισμό της ορθόδοξης εκκλησίας, την απαγόρευση χρήσης της ελληνικής γλώσσας και την κοινωνική διάκριση Παπικών και Ορθοδόξων. Αυτή η κατάσταση διατηρήθηκε στις νησιωτικές περιοχές, ενώ είχαν "τουρκέψει" οι ηπειρωτικές περιοχές. (Στη μεταγενέστερη περίοδο επί Ενετοκρατίας των νησιών δεν θα ασχοληθώ γιατί υπήρχαν άλλες συνθήκες, θέματα που έχω ασχοληθεί λίγο).

- Στην οθωμανοκρατούμενη ηπειρωτική νότια Ελλάδα πριν και μετά το 1830.

Κοινά στοιχεία των δύο περιόδων:

Αγροτικά χωριά σε μη προνομιούχες περιοχές: Κοινό φαινόμενο οι γονείς να μην ενδιαφέρονται να μορφώσουν τα παιδιά τους (μεγάλος αναλφαβητισμός). Οι γονείς προτιμούσαν τα παιδιά τους να βοηθάνε στα κτήματα και στη βοσκή των ζώων. Κύρια χαρακτηριστικά η παιδική εργασία στα κτήματα και τα βοσκοτόπια, η φτώχεια και η αγροτική εκμετάλλευση, η θέση των γυναικών. Μόνο τα πλουσιόπαιδα είχαν ιδιωτική εκπαίδευση.

Πολυεθνικές πόλεις και προνομιούχες περιοχές: Η μεγαλύτερη πλειοψηφία των κατοίκων αδιαφορούσε για την εκπαίδευση, με εξαίρεση τον πιο πλούσιο πληθυσμό, όπως οι έμποροι και οι καπεταναίοι, που είχε επαφή με την Δυτική Ευρώπη.

Διαφορετικά στοιχεία των δυο περιόδων

Πριν το 1830: Η στοιχειώδης εκπαίδευση γίνεται αργά το απόγευμα, αφού τέλειωναν οι αγροτικές εργασίες, τις ώρες πριν ή μετά το εσπερινό υπό το φως το κεριών (εδώ μπαίνει και το "φέγγε μου να περπατώ"), της μοναδικής πηγής τεχνητού φωτός όταν οι λάμπες πετρελαίου δεν υπήρχαν. Η εκπαίδευση γίνονταν από τον μοναδικό κάτοικο του χωριού που ήξερε γράμματα που ήταν συνήθως ο παπάς. Η μάθηση γίνονταν πάνω στα ιερά κείμενα, κυρίως ανάγνωση και λίγο γραφή, με μορφή που θύμιζε κατήχηση απ' ότι ουσιαστική μόρφωση. Δάσκαλοι στα χωριά δεν υπήρχαν, όχι μόνο γιατί ήταν λίγοι, αλλά επειδή έπρεπε να τους πληρώνουν. Σε ορισμένες πλούσιες πόλεις και κωμοπόλεις, υπήρχε γυμνασιακή τύπου εκπαίδευση, (βεβαίως η μοναστηριακή εκπαίδευση για λίγους), με κάποιους να συνεχίζουν τις σπουδές τους κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη και την Ιταλία. Σε περιόδους αναταραχών και πολέμων, η μάθηση κάθε μορφής σταματούσε. Η εκπαίδευση των Ελληνόπαιδων γίνονταν διακριτικά ώστε να μην προκαλείται η τοπική οθωμανική διοίκηση και ο μουσουλμανικός πληθυσμός. Οι μουσουλμάνοι εκπαιδεύονταν σε θρησκευτικά σχολεία και τζαμιά, όπου διδάσκονταν το κοράνι. Τώρα κατά πόσο κρυφή εκπαίδευση ήτανε, πριν το 1830 στην νότια Ελλάδα και πριν τα μέσα του 19ου αιώνα στην βόρεια Ελλάδα (πριν δηλαδή την εφαρμογή ευνοϊκών διατάξεων που υπαγόρευαν οι ευρωπαϊκές συνθήκες) μένει να διασαφηνιστεί κατά πόσο οι καδήδες ή οι Οθωμανοί διοικητές, επέτρεπαν σε περιόδους εντάσεων την λειτουργία (κατηχητικών) σχολείων σε εκκλησίες. Η διακριτική ομιλία ελληνικών μόνο στα σπίτια και στις εκκλησίες.

Μετά το 1830 και μέχρι την οργάνωση της ελληνικής παιδείας: Τα σχολεία ήταν με πληρωμή διδάκτρων, υπήρχαν στις πόλεις πολλά ιδιωτικά εκπαιδευτήρια και ορφανοτροφεία. Την ευθύνη της χρηματοδότησης των σχολείων είχε η τοπική κοινότητα, η εκπαίδευση ήταν στοιχειώδης και κάτω από την επήρεια του μητροπολίτη.

- Στην οθωμανοκρατούμενη βόρεια Ελλάδα πριν και μετά τις συνθήκες που αναγνώριζαν στοιχειώδη δικαιώματα στον χριστιανικό πληθυσμό της οθωμανικής αυτοκρατορίας (Μέσα 19ου και κυρίως μετά το 1878 - Από το 1878 έως το 1913, 1881 στη Θεσσαλία).

Κοινά στοιχεία των δυο περιόδων

Μέχρι την υπογραφή συνθηκών με την πίεση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων (με τους Ρώσους είχαν υπογραφή τον 17ο αιώνα συνθήκες που δεν εφαρμόστηκαν) για την παραχώρηση δικαιωμάτων στο χριστιανικό στοιχείο (Κυρίως μετά το 1878). Η κατάσταση στην εκπαίδευση είναι παρόμοια με την προεπαναστατική νότια Ελλάδα, με τους γονείς των αγροτικών πληθυσμών να αδιαφορούν με την παιδεία των παιδιών τους. Στις πλούσιες πόλεις και κωμοπόλεις, ο αστικός χριστιανικός και εβραϊκός πληθυσμός ασχολείται λίγο περισσότερο με την εκπαίδευση που είναι με δίδακτρα και παρακολουθούν λίγοι. Η διακριτική ομιλία ελληνικών μόνο στα σπίτια και στις εκκλησίες.

Διαφορετικά στοιχεία των δυο περιόδων

Την πρώτη περίοδο, η μάθηση γίνεται συνήθως σε εκκλησίες και τοπικά μοναστήρια με έμφαση στην κατήχησης και όχι στην μάθηση , υπό το φόβο να μην προκαλείται ο μουσουλμανικός πληθυσμός που επηρέαζε τον τοπικό Οθωμανό διοικητή, ενώ την δεύτερη περίοδο με έγκριση της οθωμανικής τοπικής διοίκησης, χτίζονται σχολεία με έμφαση την μάθηση και έπειτα σε ανώτερα σχολεία στις πόλεις και στις πλούσιες κωμοπόλεις και σε σχολές στην Πόλη, στην Αθήνα και στο Άγιο Όρος. Μαθήματα ελληνικής ιστορίας και γεωγραφίας δεν υπάρχουν. Στην εκπαίδευση των παιδιών εντάσσεται η οθωμανική ιστορία, μαθηματικά, φυσική, τουρκικά, ελληνικά και γαλλικά, καθώς και οι μαθητές μαθαίνουν τραγούδια που εξυμνούν τον Σουλτάνο.

Η εκπαίδευση γίνεται από έμμισθους δασκάλους (με πενιχρό μισθό), από την νότια Ελλάδα με την βοήθεια φιλεκπαιδευτικών συλλόγων και την επιρροή του τοπικού μητροπολίτη. Όταν δεν φτάνουν οι δάσκαλοι, γραμματισμένοι κάτοικοι σπουδάζουν με την βοήθεια των φιλεκπαιδευτικών συλλόγων στην Αθήνα, την Πόλη και το Άγιο Όρος. Συχνά σε έκρυθμες περιόδους, οι Νοτιοελλαδίτες δάσκαλοι εγκαταλείπουν τα ελληνικά σχολεία. Την ευθύνη των σχολείων έχει η τοπική μητρόπολη.

Σε κάθε τέλος της χρονιάς, έρχονταν στην σχολική εορτή οι Οθωμανοί άρχοντες (μάλιστα!), οι πρόκριτοι και ο δεσπότης και εξέταζαν τα παιδιά προφορικά πάνω στην ύλη.

--Vagrand ^{Η σελίδα συζήτησής μου} 01:44, 18 Μαρτίου 2012 (UTC)

• Αλήθεια καιι ο Θούριος του Ρήγα Βελεστινλή κατά την προεπαναστική περίοδο και των συν αυτώ συμμαρτυρησάντων τι να ήταν άρα γε.Αιμίλιος Λεγκράν, Ανέκδοτα έγγραφα περί Ρήγα Βελεστινλή και των συν αυτώ συμμαρτυρησάντων (1891), ελλην. μετάφρ. Σπυρίδων Λάμπρος. Dgolitsis --'```` 08:00, 18 Μαρτίου 2012 (UTC)
• Ας γράψουμε πρώτα για το Θούριο του Ρήγα Βελεστινλή και τη Χάρτα της Ελλάδο ... και μετά βλέπουμε. --Dgolitsis<sup>Σχολείο ντελικάτων εραστών</sup>```` 10:09, 18 Μαρτίου 2012 (UTC)

Σε γενικές γραμμές συφωνώ με το Vagrand. Διαφωνώ σε δύο σημεία. Η εκκλησία μπορεί να ενδιαφέρονταν για τη διατήρηση της ορθόδοξης πίστης, αλλά ήταν αυτή ουσιαστικά που ανέπτυξε την Ελληνική εθνική συνείδηση στα χρόνια της δουλείας. Κι αυτό γιατί τον κλήρο απάρτιζαν Έλληνες στη συνείδηση. Ανώτεροι και κατώτεροι κληρικοί ήταν όλοι Έλληνες και με ισχυρό εθνικό φρόνημα κατά κανόνα. Έστω και άθελά της η εκκλησία υπηρέτησε την εθνική ιδέα γιατί πολύ απλά ήταν Ελληνική εκκλησία. Είναι ο αρχαιότερος Σύλλογος Ελλήνων με 2.000 περίπου αδιάλειπτα χρόνια ζωής και αυτό δεν πρέπει να το παραβλέπουμε. Και το δεύτερο που διαφωνώ είναι ότι τα κρυφά σχολειά σημείωσαν έξαρση στη Μακεδονία από το 1821 και ιδίως από το 1870 έως το 1912. Κι αυτό γιατί μετά την επανάσταση του 1821, οι Έλληνες διώχθηκαν στη Βόρεια Ελλάδα προκειμένου να ευνοηθούν οι αλλογενείς (Βούλγαροι, Αλβανοί) που θεωρούνταν λιγότερο επικίνδυνοι. Επίσης, μετά τη Βουλγαρική εξαρχία, το 1870, τέθηκαν ζητήματα εθνογραφίας και πολλά Ελληνικά σχολεία πραχωρούνταν στους Βούλγαρους με αποτέλεσμα και πάλι οι Έλληνες να καταφεύγουν στα κρυφά σχολειά. Δεν ξέρω για την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά το Κρυφό Σχολειό στη Μακεδονία, την περίοδο 1821-1912 ήταν σε έξαρση. Χρήστης:Pyraechmes mind the G.A.P. (talk) 20:38, 18 Μαρτίου 2012 (UTC)

Ο ανταγωνισμός μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων υπήρξε εμφανής μετά το 1878, την εποχή ίδρυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας . Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω ήταν ο σλαβισμός κάποιων ιερέων και δεσποτάδων, κυρίως σε βόρειες περιοχές. Αφού μετείχαν της ελληνικής παιδείας με αυτήν την στοιχειώδη εκπαίδευση των κοινών σχολείων μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, πως ανοίγουν βουλγάρικα και ρουμάνικα σχολεία; Μέχρι τώρα δεν έχω διαβάσει για "κρυφό σχολειό" αυτήν την περίοδο. Αν υπήρχε όπως λες, τότε είναι πράγματι κρυφό σχολείο με την κυριολεκτική του έννοια. Δηλαδή της κρυφής εκπαίδευσης υπό τον φόβο των Βούλγαρων κομιτατζήδων.--Vagrand ^{Η σελίδα συζήτησής μου} 00:14, 19 Μαρτίου 2012 (UTC)

Υπάρχουν πηγές (όπως ο Ευαγγελίδης) που αναφέρονται στις καταστροφές των ελληνικών σχολείων από βουλγάρους (στην οθωμανοκρατία), αλλά αν τα αναφέρει κανείς στο άρθρο κάποιοι θα λυσάξουν να τα σβύσουν. Ας μείνουν για άλλο άρθρο με θέμα "Ελληνισμός της Βουλγαρίας" ή κάτι τέτοιο.

Αν από την αρχή γνωρίζεις πως θα προκαλέσεις θα πρέπει να σκεφτείς διπλά τι, πώς, αλλά και πού θα το πεις. Εδώ: Παιδεία των Ελλήνων κατά την τουρκοκρατία ίσως έχει χώρο να θέσει κανείς πολλά από τα παραπάνω και μάλιστα έχω μεταφέρει κάποιες από τις πρώτες σκέψεις του Vagrand στη σελίδα συζήτησης του λήμματος. Ενδεχομένως ο τίτλος να μην είναι σωστός για το λήμμα, καθώς το «ελληνικόν» του πράγματος καθορίζεται εν πολλοίς από τη γλώσσα και όχι κάποια εθνική συνείδηση, δεν το συζήτησε όμως κανείς και το αφήνω ως έχει για τώρα. ManosHacker 09:26, 19 Μαρτίου 2012 (UTC)

Για τα κρυφά σχολειά στη Μακεδονία μετά το 1878, υπάρχει αναφορά σε βιβλία της προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου των Ασπρογείων, Σταυρούλας Βαϊνά Αρβανιτάκη για την περιοχή της Φλώρινας. Αν και πρόκειται για λαογραφική προσέγγιση, γράφεται ότι στα χωριά της Φλώρινας, οι πιο πλούσιοι του κάθε χωριού, όταν χτίζαν σπίτι, έφτιαχναν ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρο, για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σχολείο του χωριού. Επίσης υπάρχέι και πλήθος αναφορών για δασκάλους και μαθητές που συμμετείχαν σε αυτού του είδους, την εκπαίδευση εκείνα τα χρόνια. Χρήστης:Pyraechmes mind the G.A.P. (talk) 18:40, 20 Μαρτίου 2012 (UTC)

Δες λίγο τι λέει ο Κακριδής για τις λαογραφικές πηγές. Δες ότι στην ουσία δύο είναι οι μόνες αξιόπιστες και αδιαμφισβήτητες πηγές που διασταυρώνονται και αποδεικνύουν την ύπαρξη κρυφών διδασκαλιών. Τα υπόλοιπα, όπως λέει, θα μπορούσαν να έπονται της διδαχής του κρυφού σχολειού. Μπορούν να αναφερθούν ίσως στα αναπόδεικτα, όμως μόνο με εμφανή τίτλο γι' αυτό. Πρακτικά δηλαδή, ήδη η αντίστοιχη ενότητα στο λήμμα θέλει ξεσκαρτάρισμα. ManosHacker 21:46, 20 Μαρτίου 2012 (UTC)