Μεσοαμερικάνικη χρονολογία
Η μεσοαμερικάνικη χρονολογία είναι η αποδεκτή μέθοδος περιγραφής της ιστορίας των προκολομβιανών πολιτισμών της Μεσοαμερικής με όρους ονομασμένων εποχών και περιόδων, από τις πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης εγκατάστασης έως την πρώιμη αποικιακή περίοδο μετά τον ισπανικό αποικισμό της Αμερικής.[1][2][3][4]
Οι ιστορικοί και οι αρχαιολόγοι χωρίζουν την ιστορία της Μεσοαμερικής σε περιόδους. Οι ημερομηνίες που αναφέρονται είναι μόνο εκτιμήσεις και οι μεταβάσεις από τη μια περίοδο στην άλλη δεν συνέβησαν ταυτόχρονα και υπό τις ίδιες συνθήκες μεταξύ διαφορετικών λαών. Ορισμένοι ερευνητές αμφισβητούν ακόμη και αυτή την ευρωκεντρική άποψη, η οποία μοιάζει αρκετά με τη χρονολογία της Αρχαίας Ελλάδας.
Ο πολιτισμός της Μεσοαμερικής είναι ένας σύνθετος συνδυασμός διαφορετικών πολιτισμών που προέκυψαν σε διαφορετικούς χρόνους. Οι διαδικασίες που οδήγησαν στη διαμόρφωση καθενός από τα πολιτιστικά συστήματα της Μεσοαμερικής καθορίστηκαν όχι μόνο από την εσωτερική δυναμική της αντίστοιχης κοινωνίας, αλλά και από εξωτερικούς και ενδογενείς παράγοντες - για παράδειγμα, μεταναστεύσεις πληθυσμών ή φυσικές καταστροφές.
Χρονολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Περίοδος | Χρονικό διάστημα | Σημαντικοί πολιτισμοί, πόλεις, μνημεία | Σύντομη περιγραφή | |
|---|---|---|---|---|
| Παλαιο-ινδιάνικη | 10,000–3500 π.Χ. | Ονδούρα, Γουατεμάλα, Μπελίζ, σημεία οψιανού και πυρίτη, Ισταπάν, Αρχαιολογικός Χώρος Τσαντούτο | Η περίοδος των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών διήρκεσε από τα πρώτα σημάδια ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή μέχρι την εγκαθίδρυση γεωργικών και άλλων παραδόσεων χαρακτηριστικών των πρωτοπολιτισμών. | |
| Αρχαϊκή | 3500–2000 π.Χ. | Αγροτικοί οικισμοί, Τεοτιουακάν | Η ανάπτυξη της γεωργίας στην περιοχή και η εμφάνιση μόνιμων οικισμών. Στο τέλος αυτής της εποχής εμφανίστηκε η κεραμική και η υφαντική. | |
| Προκλασική | 2000 π.Χ.–250 μ.Χ. | Άγνωστος πολιτισμός στη Λα Μπλάνκα και Ουγιούξτε, πολιτισμός Μόντε Άλτο, πολιτισμός Μοκάγια | ||
| Πρώιμη προκλασική | 2000–1000 π.Χ. |
|
Η εμφάνιση των πρώτων κρατών, η κατασκευή μεγάλων τελετουργικών κτιρίων στις πόλεις. Η ανάπτυξη και η άνθηση του πολιτισμού των Ολμέκων - οι πόλεις Σαν Λορένσο, Τενοτστιτλάν, Λα Βέντα.
Πρώιμες περιόδοι πολιτισμών στις παράκτιες περιοχές του Ειρηνικού της Γουατεμάλας (πολιτισμός των Ζαποτέκων, πολιτισμός Μόντε Αλμπάν) και πολιτισμός των Μάγια. Σημαντικές πόλεις των Μάγια: Νακμπέ, Ελ Μιραδόρ, Σαν Μπαρτόλο, Σιβάλ και Τακαλίκ Αμπάχ. | |
| Μέση προκλασική | 950–400 π.Χ. |
| ||
| Ύστερη προκλασική | 400 π.Χ.–250 μ.Χ. |
| ||
| Κλασική | 250–900 | Κλασικά κέντρα των Μάγια, Τεοτιουακάν, Ζαποτέκοι | ||
| Πρώιμη κλασική | 250–600 |
|
Το Τεοτιουακάν εξελίσσεται σε μητρόπολη και έχει σημαντικό αντίκτυπο σε ολόκληρη τη Μεσοαμερική. Ακμή των νότιων πόλεων των Μάγια, όπως το Τικάλ, το Παλένκε και το Κοπάν.
Στο κεντρικό Μεξικό, η κλασική εποχή τελείωσε με την πτώση του Τεοτιουακάν γύρω στον 7ο αιώνα, και στην περιοχή των Μάγια συνεχίστηκε για αρκετούς ακόμη αιώνες. Περίπου αυτή την εποχή, οι περισσότερες από τις νότιες πόλεις (ιδιαίτερα το Τικάλ) πέρασαν μια σύντομη περίοδο παρακμής που ονομάζεται «Χάσμα μεσοκλασικής περιόδου». Η επακόλουθη περίοδος ανάπτυξης του πολιτισμού των Μάγια αναφέρεται μερικές φορές ως "Εποχή της ακμής". Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο όρος «Παλαιά Αυτοκρατορία» χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει αυτή την περίοδο του πολιτισμού των Μάγια κατ' αναλογία με την Αρχαία Αίγυπτο. | |
| Ύστερη κλασική | 600–900 | |||
| Τελική κλασική | 800–900/1000 |
| ||
| Μετακλασική | 900–1521 | Αζτέκοι, Ταράσκοι, Μιξτέκοι, Τοτονάκοι, Πιπίλ, Ιτζά, Κογιό, Κιτσέ, Κακτσικέλ, Ποκομάμ, Μαμ | ||
| Πρώιμη μετακλασική | 900–1200 | Τούλα, Μίτλα, Τουλούμ, Τοποστέ | Υπάρχει κατάρρευση πολλών μεγάλων κρατών της κλασικής εποχής. Μεταξύ αυτών που επέζησαν: η Οαχάκα, η Τσολούλα και οι Μάγια του Γιουκατάν (Τσιτσέν Ίτζα και Ουσμάλ). Αυτή η περίοδος μερικές φορές περιγράφεται ως εποχή χάους και πολέμου. Για κάποιο διάστημα (από τον 11ο έως τον 13ο αιώνα), το κεντρικό Μεξικό βρισκόταν υπό την επιρροή των Τολτέκων. Οι βόρειοι Μάγια ενώθηκαν υπό τους Μάγιαπαν για κάποιο διάστημα. Από τις αρχές του 15ου αιώνα, η Αυτοκρατορία των Αζτέκων αναδύθηκε, καταλαμβάνοντας σχεδόν ολόκληρη την περιοχή. Αυτή τη στιγμή, η Μεσοαμερική ανοίγεται από τους Ισπανούς και κατακτάται από τους κατακτητές με την υποστήριξη μεγάλου αριθμού τοπικών συμμάχων.
Η μετέπειτα ευημερία των βόρειων πόλεων των Μάγια στις αρχές του 20ου αιώνα αναφέρεται μερικές φορές ως «Νέα Αυτοκρατορία». Μπορούμε να πούμε ότι η μετακλασική εποχή τελείωσε το 1697 με την κατάκτηση του τελευταίου ανεξάρτητου αυτόχθονου κράτους Ταγιασάλ. | |
| Ύστερη μετακλασική | 1200–1521 | Τενοτστιτλάν, Σεμποάλα, Τσιντσούντσαν, Μαγιαπάν, Τίχο, Κουμαρκάι, Ισιμτσέ, Μίσκο Βιέχο, Σακουλέου | ||
| Αποικιακή | 1521–1821 | Νάγουας, Μάγια, Μιξτέκοι, Ζαποτέκοι, Πουρέπετσα, Τσιναντέκοι, Οτόμι, Τεπέχουα, Τοτονάκοι, Μασατέκοι, Τλαπανέκοι, Αμούσγκο | ||
| Σύγχρονη (μετα-αποικιακή) | 1821–σήμερα | Νάγουας, Μάγια, Μιξτέκοι, Ζαποτέκοι, Πουρέπετσα, Τσιναντέκοι, Οτόμι, Τεπέχουα, Τοτονάκοι, Μασατέκοι, Τλαπανέκοι, Ακούσγκο |
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Carrasco, David (2001). The Oxford Encyclopedia of Mesoamerican Cultures: The Civilizations of Mexico and Central America. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510815-6.
- ↑ «Mesoamerica Timeline». www.worldhistory.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2022.
- ↑ «FAMSI - John Pohl's Mesoamerica - Chronology of Mesoamerica». www.famsi.org. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2022.
- ↑ Koontz, Rex. «Periods in Mesoamerican history». Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2022.
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Carrasco, David (2001). The Oxford Encyclopedia of Mesoamerican Cultures: The Civilizations of Mexico and Central America. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-510815-6.