Μεγάλος Φόβος
Ως Μεγάλος Φόβος (Γαλλικά: La Grande Peur) χαρακτηρίζεται η περίοδος στην αρχή της Γαλλικής Επανάστασης, μεταξύ 22 Ιουλίου και 6 Αυγούστου 1789, κατά την οποία στη γαλλική επικράτεια ξέσπασαν αγροτικές εξεγέρσεις.
Οι αγροτικές εξεγέρσεις προκλήθηκαν από την επιδεινούμενη έλλειψη τροφίμων και, τροφοδοτούμενες από φήμες για μια συνωμοσία των αριστοκρατών για να προκαλέσουν λιμό ή να κάψουν τον πληθυσμό, τόσο οι αγρότες όσο και οι κάτοικοι επαρχιακών πόλεων καταλήφθηκαν από έναν συλλογικό φόβο και κινητοποιήθηκαν σε όλη τη Γαλλία.
Σηματοδότησαν την κατάρρευση της εξουσίας του Παλαιού καθεστώτος και προκάλεσαν ένα μεγάλο κύμα μετανάστευσης των ευγενών. Προκάλεσαν επίσης την έκπληξη και την ανησυχία της νεοσυσταθείσας Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης και οδήγησαν, όσον αφορά τις άμεσες συνέπειες, στην κατάργηση των φεουδαρχικών προνομίων στις 4 Αυγούστου 1789.[1]
Οι αγροτικές εξεγέρσεις της περιόδου του Μεγάλου Φόβου είναι, μαζί με την άλωση της Βαστίλης και τις Ημέρες της 5ης και 6ης Οκτωβρίου, τα τρία επαναστατικά γεγονότα που καθόρισαν την πορεία της Γαλλικής επανάστασης.
Αιτίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μετά την άλωση της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου, το παράδειγμα της εξέγερσης του Παρισιού ακολούθησαν και οι επαρχίες της Γαλλίας, στις οποίες ο αγροτικός πληθυσμός ζούσε σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης και ανέχειας που επιδείνωσε η σιτοδεία των τελευταίων ετών. Οι αγρότες είχαν την υποχρέωση να καταβάλουν φόρους και εισφορές προς τους άρχοντες-ιδιοκτήτες, την εκκλησία και τον βασιλιά, αλλά και έμμεσους φόρους σε προϊόντα, όπως το αλάτι, το κρασί κ.λ.π. και πολλές αναταραχές είχαν σημειωθεί ήδη από το 1788.
Καμία από τις αξιώσεις που είχαν υποβάλει οι αγρότες στα υπομνήματά τους μέσω των αντιπροσώπων τους στη Συνέλευση των τάξεων δεν είχε ικανοποιηθεί. Το φεουδαρχικό σύστημα είχε μείνει ανέγγιχτο. Τα νέα που ελάμβαναν από τις συνεδρίες της Συντακτικής τους έπειθαν ότι επρόκειτο για μια αστική επανάσταση που δεν θα ασχοληθεί με τα προβλήματά τους. Η έλλειψη τροφίμων, η ανεργία και η ακρίβεια αύξησαν τον αριθμό των απελπισμένων. Ήδη είχαν συγκροτηθεί συμμορίες. Ο «φόβος των ληστών» αυτών τροφοδοτούσε τον φόβο από φήμες που διαδίδονταν για μια «συνωμοσία των αριστοκρατών» που θα μπορούσε να τους χρησιμοποιήσει.[2]
Οι εξεγέρσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σιτοδεία, οικονομική κρίση, συνωμοσία των αριστοκρατών και ο φόβος των ληστών προκάλεσαν μια ατμόσφαιρα πανικού. Ο φόβος πυροδοτήθηκε από ασαφείς και υπερβολικές φήμες ότι οι αριστοκράτες στρατολόγησαν τις συμμορίες των ληστών για να κόψουν το σιτάρι πριν ωριμάσει και έτσι να καταστρέψουν τη συγκομιδή για να τους αναγκάσουν τους αγρότες να εγκαταλείψουν τις διεκδικήσεις τους.[3] Μπροστά σ'αυτούς τους πραγματικούς και φανταστικούς κινδύνους, οι αγρότες οπλίστηκαν με δρεπάνια, δικράνια και κυνηγετικά όπλα και μαζεύτηκαν με κωδωνοκρουσίες γύρω από τους πύργους των ευγενών, αρχικά στο Φρανς-Κοντέ, απλώθηκαν νότια κατά μήκος της κοιλάδας του Ροδανού στην Προβηγκία, ανατολικά προς τις Άλπεις και σύντομα εξαπλώθηκαν σε όλη τη Γαλλία.
Κατά τη διάρκεια των επιθέσεων των αγροτών στους πύργους της φεουδαρχικής αριστοκρατίας και στα μοναστήρια, ο κύριος στόχος ήταν η εύρεση και καταστροφή των παλαιών τίτλων και εγγράφων που χάρη σ'αυτά οι ευγενείς εισέπρατταν τα φεουδαρχικά δικαιώματά τους από τους αγρότες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν ευγενείς αντιστάθηκαν, οι πύργοι κάηκαν μαζί με τα έγγραφα. Εκατοντάδες πύργοι αναφέρεται ότι πυρπολήθηκαν με αυτόν τον τρόπο, αλλά δεν υπήρξε αδιάκριτη λεηλασία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι χωρικοί έφευγαν απλώς αφού είχαν κάψει τους τίτλους των φεουδαρχικών προνομίων.
Πολλά μέλη της φεουδαρχικής αριστοκρατίας αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Μερικοί αριστοκράτες συνελήφθησαν και ανάμεσά τους, υπήρχαν αναφορές για κακομεταχείριση όπως ξυλοδαρμοί και ταπείνωση, αλλά υπάρχουν μόνο τρεις επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ιδιοκτητών που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων. [4]
Μπροστά στην αδυναμία της κρατικής εξουσίας να τους προστατεύσει, σχηματίστηκαν στα χωριά αγροτικές επιτροπές και πολιτοφυλακές. Όπως η αστική τάξη στο Παρίσι και σε άλλες πόλεις οπλίστηκαν και πήραν στα χέρια τους τη δημοτική διοίκηση, έτσι και οι αγρότες κατέλαβαν την τοπική δημόσια εξουσία. Δημιουργήθηκαν επίσης Ομοσπονδίες μεταξύ κοντινών πόλεων αλλά και μεταξύ των χωριών.
Παρόλο που ο Μεγάλος Φόβος συνδέεται συνήθως με την αγροτιά, στις εξεγέρσεις συμμετείχαν και τεχνίτες ή εύποροι αγρότες. Συχνά η αστική τάξη είχε επίσης συμφέρον από την καταστροφή του φεουδαρχικού καθεστώτος όπως και οι φτωχότεροι αγρότες.[5]
Αν και η κύρια φάση του Μεγάλου Φόβου τελείωσε μέχρι τις 6 Αυγούστου, οι εξεγέρσεις των αγροτών συνεχίστηκαν έως και το 1790 σε πολλές περιοχές της Γαλλίας επειδή η Συντακτική, τρομαγμένη από την έκταση των παραχωρήσεων, προσπάθησε να ακυρώσει μερικές από τις αποφάσεις της. Τα τελευταία κατάλοιπα της φεουδαρχίας εξαφανίστηκαν το 1792 και το 1793.[6]
Συνέπειες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μεγάλος Φόβος προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στους κόλπους της Συντακτικής. Στις 4 Αυγούστου 1789, οι αντιπρόσωποι, για να καθησυχάσουν τους χωρικούς και να αποφύγουν περαιτέρω αναταραχές, αποφάσισαν να καταλύσουν το φεουδαρχικό καθεστώς. Η δεκάτη και οι αγγαρείες καταργήθηκαν, τα κυνηγετικά προνόμια των ευγενών σταμάτησαν, οι φοροαπαλλαγές και τα μονοπώλια των ευγενών καταργήθηκαν ως αντίθετα προς τη φυσική ισότητα. Αν και δεν καταργήθηκαν όλα τα προνόμια και παραχωρήθηκαν αποζημιώσεις στους ευγενείς - που για τους αγρότες ήταν το ίδιο δυσβάσταχτες[Σημ. 1] -, το αποτέλεσμα ήταν η εξάλειψη των ταξικών διακρίσεων και η νομική εξίσωση των Γάλλων πολιτών.[7]
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Λίγες μέρες αργότερα, η Συνέλευση διευκρίνισε ότι το διάταγμα της 4ης Αυγούστου προέβλεπε τη διατήρηση των «νόμιμων» φεουδαρχικών δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Ενώ οι προσωπικές φεουδαρχικές υπηρεσίες όπως τα δικαιώματα κυνηγιού, η φεουδαρχική δικαιοσύνη και οι εργατικές υπηρεσίες καταργήθηκαν εντελώς, τα περισσότερα φεουδαρχικά τέλη θα καταργούνταν μόνο εάν οι αγρότες πλήρωναν αποζημίωση στους άρχοντες τους, που ορίζονταν σε 20 έως 25 φορές την ετήσια αξία της υποχρέωσης. Η απογοήτευση των αγροτών οδήγησε σε αναταραχές έως ότου το 1792 και το 1793 οριστικοποιήθηκε η πλήρης κατάργηση όλων των φεουδαρχικών τελών χωρίς αποζημίωση.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ . «tovima.gr/Η νύχτα της 4ης Αυγούστου 1789».
- ↑ . «Βάλτερ Μαρκόφ, Αλμπέρ Σομπούλ, 1789 Η Μεγάλη Επανάσταση Των Γάλλων, pdf σελ. 94» (PDF).
- ↑ Jean-Clément Martin,Violence et révolution , Seuil, 2006, p 67- 70.
- ↑ Lefebvre, Georges. The Great Fear of 1789: Rural Panic in Revolutionary France (1973)
- ↑ Peter M. Jones, The Peasantry and the French Revolution, Cambridge, 1988, ch. 3
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα, τομ.16, σελ.147
- ↑ E. Burns Ευρωπαϊκή ιστορία, εκδ. Παρατηρητής, τομ.Α', σελ. 308