Ιλίς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το Tenualosa ilisha (ιλίς, χίλσα "ইলিশ" στα βεγγαλικά, ή ίλσα σαντ) είναι το εθνικό ψάρι του Μπανγκλαντές[1] και είναι πολύ δημοφιλές και περιζήτητο ψάρι στη Νότια Ασία.

Αποτελεί περίπου το 12% της συνολικής αλιευτικής παραγωγής στο Μπαγκλαντές και το 1.15% του ΑΕΠ της χωρας. Στις 6 Αυγούστου 2017, η Διεύθυνση των Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, Σχεδιασμού και Εμπορικών Σημάτων που υπάγεται στο Υπουργείο Βιομηχανίας του Μπαγκλαντές έχει δηλώσει την αναγνώριση του ιλίς ως προϊόντος του Μπαγκλαντές. Το 65% του συνολικού παραγόμενου ιλίς στον κόσμο παράγεται στο Μπαγκλαντές που ζήτησε Γεωγραφική Ένδειξη (ΓΕ) το 2004. Περίπου 450.000 άτομα ασχολούνται με το ψάρεμα του ιλίς και αυτό αποτελεί μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους, ενώ περίπου τέσσερα έως πέντε εκατομμύρια άνθρωποι ασχολούνται με την εμπορία του.[2]

Κοινά ονόματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συνήθη ονόματα είναι τα ιλίς, ελίς, ψάρι πάλα, χίλσα, κλπ. (βεγγαλικά: ইলিশ‎‎: ilish, γκουτζαρατικά: મોદાર/પાલ્વા, Modar ή Palva, Όντια: ଇଲିଶି ilishi, Σίντι: پلو مڇي, palo machhi, πουλάσα στα Τελούγκου). Το όνομα ιλίς επίσης χρησιμοποιείται στην ινδική κοινότητα των Ασσαμέζων, των Μπενγκάλι και Όντια. Στο Ιράκ ονομάζεται σμπουρ (صبور). Στη Μαλαισία και τη Ινδονησία, είναι κοινώς γνωστό ως τερουμπούκ. Επειδή το κρέας του είναι λιπαρό και τρυφερό κάποιοι Μαλαισιανοί το ονομάζουν "τερουμπούκ ουμνό'.

Το τηγανητό Ιλίς αποτελεί σημαντικό μέρος της Βεγγαλικής κουζίνας.

Περιγραφή και οικότοπος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιλίς του Μπαγκλαντές

Το Ιλίς είναι είδος ρέγγας (της οικογένειας Clupeidae). Τα ψάρια ζει στη θάλασσα και σε περιοχές με γλυκό ή υφάλμυρο νερό. Ζει σε τροπικές περιοχές σε βάθους μέχρι 200 μέτρα. Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 60 εκ. και το βάρος του τα 3 κιλά. Ζεί σε ποτάμια και εκβολές ποταμών στο Μπαγκλαντές, την Ινδία, το Πακιστάν, τη Μιανμάρ και του Περσικού Κόλπου όπου μπορεί να βρεθεί στον Τίγρη και Ευφράτη μέσα και γύρω από το Ιράν και το νότιο Ιράκ.[3] Δεν έχει αγκάθια αλλά 18 – 21 ραχιαίες μαλακές ακτίνες[ασαφές]. Ζει σε παράκτια ύδατα και ανεβαίνει τα ποτάμια (ανάδρομα) για περίπου 50 – 100 χιλιόμετρα να αναπαράγεται κατά τη διάρκεια του νοτιοδυτικού μουσώνα (Ιούνιος-Σεπτέμβριος) και επίσης τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο. Ο Απρίλιος είναι ο πιο εύφορος μήνας για την αναπαραγωγή των ιλίς. Τα νεαρά ψάρια που επιστρέφουν στη θάλασσα είναι γνωστά στο Μπαγκλαντές ως τζάτκα, όνομα το οποίο περιλαμβάνει κάθε ψάρι ιλίς που έχει μήκος έως 9 ίντσες (περίπου 23 εκατοστά).

Τροφική αξίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα ψάρια είναι δημοφιλές φαγητό μεταξύ στη Νότια Ασία και τη Μέση Ανατολή, κυρίως στους Μπενγκάλι και Όντια. Το βεγγαλικό ψάρι με κάρυ είναι δημοφιλές πιάτο, μαζί με λάδι ή σπόρο μουστάρδας. Οι Μπενγκάλι γενικά το ονομάζουν σόρσε ιλίς. Είναι επίσης δημοφιλές στην Ινδία, ιδιαίτερα στη Δυτική Βεγγάλη, την Οντίσα, τη Τρίπουρα, το Ασσάμ, το Νότιο Γκουτζαράτ, τη Μιζόραμ και το Άντρα Πραντές. Επίσης εξάγεται σε παγκόσμιο επίπεδο.

Στη Βόρεια Αμερική (όπου το ιλίς δεν είναι πάντα άμεσα διαθέσιμο) άλλα ψάρια σαντ μερικές φορές χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του ιλίς, ειδικά στη βεγγαλική κουζίνα. Αυτό συμβαίνει συνήθως κοντά στην Ανατολική ακτή της Βόρειας Αμερικής, όπου μπορούν να βρεθούν φρέσκα σαντ με παρόμοια γεύση.

Στο Μπαγκλαντές, τα ψάρια πιάνονται στο δέλτα Πάντμα-Μέγκνα-Τζαμούνα,[4] το οποίο εκβάλλει στον Κόλπο της Βεγγάλης και τους ποταμούς Μέγκνα (κάτω Βραχμαπούτρας), και Τζαμούνα. Στην Ινδία, το ψάρεμα είναι δημοφιλές στους ποταμούς Ρουπναραγιάν (ο οποίος έχει ττο κολαγκάτερ ιλίς), Γάγγη, Μαχανάντι,[5] στη λίμνη Τσίλκα,[6] στους ποταμούς Ναρμάντα και Γκονταβάρι.

Στο Πακιστάν, τα ψάρια είναι αλιεύονται στον Ινδό Ποταμό. Επίσης αλιεύεται στη θάλασσα, αλλά ορισμένοι θεωρούν ότι η θαλάσσια φάση των ψαριών δεν είναι τόσο νόστιμη. Το ψάρι έχει πολύ μυτερά και σκληρά οστά, καθιστώντας την κατανάλωση προβληματική για κάποια άτομα.

Το ιλίς είναι ένα λιπαρό ψάρι πλούσιο σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα.[7] Πρόσφατα πειράματα έχουν δείξει τις ευεργετικές συνέπειες στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης σε αρουραίους[8] και του επιπέδου της ινσουλίνης.[9]

Στη Βεγγάλη και την Οντίσα, το ιλίς μπορεί να είναι καπνιστό, τηγανητό ή ψητό, σε μικρά φύλλα μπανάνας Αντιλλών. Παρασκευάζεται με προσθήκη σπόρων μουστάρδας, πηγμένου γάλατος για τυρί, μελιτζάνας, διάφορων καρυκευμάτων, όπως το τζίρα (κύμινο), και ούτω καθεξής. Λέγεται ότι οι άνθρωποι μπορούν να μαγειρέψουν το ιλίς σε περισσότερους από 50 τρόπους. Το ιλίς ροέ είναι επίσης δημοφιλής ως ένα δευτερεύον πιάτο. Το Ιλίς μπορεί να μαγειρευτεί με πολύ λίγο λάδι καθώς είναι πολύ λιπαρό.

Το ιλίς στον πολιτισμό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σόρσε ιλίς, πιάτο με καπνιστό ιλίς με σπόρους μουστάρδας, το οποίο έχει γίνει σημαντικό μέρος της κουζίνας των Μπενγκάλι.
  • Στο Άντρα Πραντές, υπάρχει και η παροιμία "Πουστέλου άμμι αγίνα πουλάσα τινότσχου", με την έννοια ότι αξίζει η κατανάλωση πουλάσα/ιλίς στο γάμο.
  • Στο Μπαγκλαντές, το ιλίς θεωρείται εθνικό ψάρι. Πολλές βεγγαλικές ινδουιστικές οικογένειες αγοράζουν ένα ζευγάρι ψαριών ιλίς (Βεγγαλικά: τζόντα ιλίς) για τις ευοίωνες ημέρες, για παράδειγμα για τις ειδικές προσευχές ή τις ημέρες πούτζα για την ινδουιστική θεά της μουσικής, της τέχνης και της γνώσης Σαρασουάτι Πούτζα, η οποία λαμβάνει χώρα στην αρχή της Άνοιξης ή κατά την ημέρα της Λάξμι Πούτζα (Η Θεά του Πλούτου και της Ευημερίας), η οποία λαμβάνει χώρα το φθινόπωρο.[10] Μερικοί άνθρωποι προσφέρουν τα ψάρια στη θεά Λάξμι, χωρίς τα οποία πιστεύεται ότι μερικές φορές η Πούτζα ότι είναι ελλιπής. Στη Βεγγάλη τα Ιλίς χρησιμοποιούνται επίσης κατά τη διάρκεια του γάμου, ως δώρο τάτουα. Κατά τη διάρκεια του Γκάγιε Χολούντ Τάτουα η οικογένεια του γαμπρού παρουσιάζει ένα ζευγάρι ιλίς στην οικογένεια της νύφης. Ωστόσο, λόγω της σπανιότητας του ιλίς, σήμερα στη Δυτική Βεγγάλη συχνά αντικαθίσταται από ρόχου, ενώ η παράδοση συνεχίζεται στο Μπαγκλαντές.
  • Στη Δυτική Βεγγάλη, ένα διάσημο πιάτο που έχει ωραία γεύση με το τηγανητό ψάρι ιλίς είναι το "χιτσούντι" (ειδικός τρόπος μαγειρέματος φακών και ρυζιού μαζί με τη προσθήκη βοτάνων). Είναι δημοφιλές μεταξύ όλων των Μπενγκάλι κατά τη διάρκεια των μουσώνων, που είναι γνωστή ως μήνας ιλίς. Στη Δυτική Βεγγάλη και το Μπαγκλαντές, το ιλίς αποκαλείται συχνά ως η "βασίλισσα" των ψαριών.
  • Στην επαρχία Γκονταβάρι του Άντρα Πραντές στην Ινδία, αυτό το ψάρι ονομάζεται πουλάσα . Το όνομα πουλάσα μένει με τα ψάρια[ασαφές] για περιορισμένο χρονικό διάστημα μεταξύ του Ιουλίου-Σεπτεμβρίου του έτους, όταν το νερό των πλημμυρών ρέει στον ποταμό Γκονταβάρι. Αυτό το ψάρι έχει υψηλή ζήτηση, και μερικές φορές κοστίζει περίπου 90 ευρώ το κιλό.[11][12]
  • Το Πάλο Μάτσχι είναι σημαντικό μέρος της κουζίνας των Σίντι, που παρασκευάζεται με πολλές μεθόδους μαγειρέματος.[13] Μπορεί να τηγανιστεί και να γαρνιριστεί με τοπικά μπαχαρικά, και μπορεί να μαγειρευτεί με κρεμμύδια και πατάτες σε ένα παραδοσιακό γεύμα με ψάρι ή στα κάρβουνα. Τα ψάρια συχνά έχει ρόε[ασαφές], το οποίο ονομάζεται "άανι" στα Σίντι και απολαμβάνεται ως λιχουδιά. Συχνά τηγανίζεται παράλληλα με το πάλλα και σερβίρεται με φιλέτα ψαριού[14][15][16].

Παραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πέντε είδη ιλίς. Η ετήσια σοδειά ιλίς είναι 5.000.000 τόνοι. Ανάμεσά τους, το 50%-60% αλιεύονται στο Μπαγκλαντές και το 15%-20% αλιεύεται στην Ινδία.

Υπεραλίευση και πιθανή εξαφάνιση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το είδος είναι αντικείμενο υπεραλίευσης και αρχίζει να γίνεται δύσκολο το να βρει κανείς δείγματα των 2 ή 3 κιλών. Υπάρχουν επακόλουθες αυξήσεις των τιμών και πληθυσμοί που καταρρέουν[ασαφές]. Στο παρελθόν το ιλίς δεν αλιευόταν μεταξύ του Βιτζάγια Ντασάμι και του Σαρασουάτι Πούτζα λόγω κάποιων άτυπων εθίμων στους Όντια και τους Ινδουιστές Μπενγκάλι, όπως είναι ο χρόνος όταν τα νεαρά ψάρια που γεννιούνται και κάνουν το δρόμο τους προς τη θάλασσα. Αλλά, καθώς το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών αυξήθηκε, οι πλουσιότεροι καταναλωτές εγκατέλειψαν τις παλιές παραδόσεις.[17] Το παράδοξο είναι ότι η αύξηση των τιμών οδήγησε σε ακόμα περισσότερη αλιεία. Η έλευση λεπτότερων διχτυών ψαρέματος και προηγμένη αλιείας με νέες τεχνικές και η περιβαλλοντική υποβάθμιση των ποταμών έχουν επιδεινώσει τη κατάσταση. Οι αλιείς αγνοούν τις εκκλήσεις να αφήνονται τουλάχιστον τα νεαρά "τζάτκα" για να διαιωνίζεται το είδος τους. Η αλιεία των νεαρών τζάτκα είναι παράνομη σε πολλές χώρες. Πιστεύεται ότι περίπου 83.000 εποχικοί αλιείς απασχολούνται στο ψάρεμά τους[18] και οι έμποροι προσφέρουν υπερβολικά υψηλές τιμές.[19] Επιπλέον, οι αλλαγές που επέρχονται λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη οδήγησαν σε σταδιακή εξάντληση των τόπων αναπαραγωγής του ιλίς, μειώνοντας περαιτέρω τον πληθυσμό.[20] Το ψάρι οδεύει προς εξαφάνιση σε ορισμένες περιοχές.[21]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Webb, Lois Sinaiko; Roten, Lindsay Grace (2009), The Multicultural Cookbook for Students, ABC-CLIO, ISBN 978-0-313-37559-0, https://books.google.com/books?id=fgWrCQAAQBAJ 
  2. ↑ Siddique, Abu Bakar. «Country’s 6th Ilish sanctuary coming soon». Dhaka Tribune. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-06-20. https://web.archive.org/web/20150620051142/http://www.dhakatribune.com/bangladesh/2015/jan/20/country%E2%80%99s-6th-ilish-sanctuary-coming-soon. Ανακτήθηκε στις 23 May 2015. 
  3. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2018. 
  4. ↑ «'Highway extortion responsible for surge in Ilish prices'». Dhaka Tribune. http://www.dhakatribune.com/business/2016/apr/14/highway-extortion-responsible-surge-ilish-prices. Ανακτήθηκε στις 3 May 2016. 
  5. ↑ «Bioinformatics Centre, National Institute of Oceanography, Goa, India». Biosearch.in. 1 Φεβρουαρίου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2013. 
  6. ↑ page number 19-20
  7. ↑ [1]
  8. ↑ «Comparison of the effects of dietary fish oils with different n-3 polyunsaturated fatty acid compositions on plasma and liver lipids in rats». Lipids 27 (6): 425–8. June 1992. doi:10.1007/BF02536383. PMID 1630277. https://archive.org/details/sim_lipids_1992-06_27_6/page/425. 
  9. ↑ «Effects of Hilsa ilisa fish oil on the atherogenic lipid profile and glycaemic status of streptozotocin-treated type 1 diabetic rats». Clin. Exp. Pharmacol. Physiol. 31 (1–2): 76–81. 2004. doi:10.1111/j.1440-1681.2004.03953.x. PMID 14756688. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-01-05. https://archive.today/20130105074726/http://www3.interscience.wiley.com/resolve/openurl?genre=article&sid=nlm:pubmed&issn=0305-1870&date=2004&volume=31&issue=1-2&spage=76. Ανακτήθηκε στις 2018-07-04. 
  10. ↑ «Ilish... a love story». dna. 24 May 2014. http://www.dnaindia.com/lifestyle/column-ilish-a-love-story-1990784. Ανακτήθηκε στις 3 May 2016. 
  11. ↑ «What the fish! Godavari Pulasa selling for Rs 4,000 per kg - Times of India». The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/city/visakhapatnam/what-the-fish-godavari-pulasa-selling-for-rs-4000-per-kg/articleshow/60251761.cms. Ανακτήθηκε στις 2018-02-18. 
  12. ↑ «Pulasa season starts early - Times of India». The Times of India. https://timesofindia.indiatimes.com/city/rajahmundry/Pulasa-season-starts-early/articleshow/53124756.cms. Ανακτήθηκε στις 2018-02-18. 
  13. ↑ https://www.dawn.com/news/1224552
  14. ↑ https://www.dawn.com/news/1204243
  15. ↑ https://food.ndtv.com/food-drinks/10-reasons-to-get-invited-to-a-sindhi-household-for-dinner-1670547
  16. ↑ http://indianexpress.com/article/lifestyle/food-wine/a-fishy-fable-if-its-monsoon-it-must-rain-hilsas-4741945/
  17. ↑ Mazumdar, Jaideep (1 September 2008). «The Last Ilish Curry». Outlook. http://www.outlookindia.com/article.aspx?238289. 
  18. ↑ «Bid to protect hilsa without 'protecting' the fishermen». The Daily Star. 22 May 2014. http://www.thedailystar.net/bid-to-protect-hilsa-without-protecting-the-fishermen-25096. 
  19. ↑ Moitra, Kalyan (1 July 2002). «Hilsa may soon become endangered: Experts». Times of India. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-07-01. https://archive.today/20130701060646/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2002-07-01/kolkata/27293404_1_hilsa-fingerlings-indiscriminate-fishing. Ανακτήθηκε στις 2018-07-04. 
  20. ↑ «Archived copy». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2013. 
  21. ↑ [2]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιλίς&oldid=10172771"