Ευμένεια Φρυγίας

Η Ευμένεια ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Φρυγίας, στη Μικρά Ασία.

Ιστορία

Η πόλη ιδρύθηκε από τον βασιλέα της Περγάμου Άτταλο Β΄ προς τιμή του αγαπημένου του αδερφού Ευμένη Β΄, όπως παρατηρεί και ο Στέφανος ο Βυζάντιος. Βρισκόταν βορείως της πόλεως των Πελτών, μεταξύ της Βλαύνδου και των Συννάδων, στο σημείο όπου ενωνόταν ο ποταμός Μαίανδρος με τον παραπόταμο Γλαύκο.

Ήδη η περιοχή της Ευμενείας κατοικείτο από την εποχή του Χαλκού, καθώς εκεί ήταν (στο σημερινό Beycehöyük) το νομιζόμενο κέντρο της αυτοκρατορίας Αρζάβα, σύγχρονο με την αυτοκρατορία των Χετταίων. Αργότερα οι Ατταλίδες ίδρυσαν εκεί την νέα τους αποικία Ευμένεια, κατά τον 2ο αιώνα π.Χ. Κύρια θεότητα της πόλεως ήταν ο Απόλλων Προπύλαιος κάτι αντίστοιχο με τον φρυγική Μήνα Ασκηνό που λατρευόταν στην γειτονική πόλη Αττανασσό. Και οι δύο θεότητες απεικονίζονταν με σύμβολό τους τον διπλό πέλεκυ.

Στα νομίσματα της αρχαίας πόλεως διαβάζει κανείς την επιγραφή ΓΛΑΥΚΟΣ και ΕΥΜΕΝΕΩΝ ΑΧΑΙΩΝ, ενώ σε άλλα δεν απουσιάζει το αστέρι της Βεργίνας. Πολύ πιθανόν η σύσταση του πληθυσμού της Ευμένειας να αποτελείτο από Μακεδόνες, Εβραίους, ντόπιους Φρύγες και Αχαιούς. Οι Μακεδόνες ίσως να είχαν προέλθει από τις γύρω στρατιωτικές μακεδονικές αποικίες, ενώ για την παρουσία των Αχαιών διάφοροι επιστήμονες έχουν προτείνει διάφορες γνώμες:

• Από τον Πολύβιο μαθαίνουμε ότι ο Ευμένης Β΄ είχε Αχαιούς μισθοφόρους στον πόλεμο κατά του Αντιόχου Γ΄ στη Μαγνησία, λόγω των φιλικών σχέσεών του με την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Μάλιστα μετά την μάχη αυτή οι Αχαιοί έστησαν ένα άγαλμα του βασιλιά Αττάλου. Κατά την εκδοχή αυτή οι Αχαιοί μισθοφόροι θα εγκαταστάθηκαν στην νεόδμητη Ευμένεια.
• Αντίθετα ο Ράμσεϊ υποστήριξε ότι οι Αχαιοί προήρχοντο από την αιολική Κύμη.
• Ο Ράιναχ υπέθεσε ότι ήταν απόγονοι Αχαιών στρατιωτών, ενώ ο Τζόουνς διετύπωσε την άποψη ότι επρόκειτο περί ιθαγενών Φρυγών που συνέδεσαν εσκεμμένα την καταγωγή τους με τους Αχαιούς. Η κίνηση αυτή των Φρυγών θα έγινε κατά την εποχή του αυτοκράτορα Αδριανού, όπου εκτός από την προηγούμενη επιγραφή των νομισμάτων, διαβάζει κανείς και το ΗΡΑ ΑΡΓΕΙΑ.

Η ιουδαϊκή παρουσία στην Ευμένεια οφείλεται στην μεγάλη μετανάστευση 2.000 εβραϊκών οικογενειών από τη Βαβυλωνία και την Μεσοποταμία κατά βασιλική διαταγή του Αντιόχου Γ΄ των Σελευκιδών προς τον στρατηγό του Ζεύξι. Σε αυτές τις οικογένειες μετανάστευσαν και άλλοι ομόφυλοι από την Κοίλη Συρία. Έτσι ο Λούις Ρόμπερτ ανακάλυψε έναν τύμβο στο σημερινό Χαϊντάν (4 μίλια νοτιοανατολικά της ελληνιστικής πόλεως) που ανήκε σε κάποιον Λυκίδα και αναφερόταν σε έναν Ρουμπί (ראובן). Χρονολογήθηκε στον 3ο αιώνα μ.Χ. και έφερε ελληνική επιγραφή: ει τις δε έτερον θήσει, έστε αυτώ προς τον θεόν και τον άνγελον τον Ρουβήδος.

Οι Ρωμαίοι τη μετονόμασαν σε Φουλβία κατά το 41/40 π.Χ. Κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική εποχή η Ευμένεια διέθετε τις εξής φυλές: Αργειάς, Ηραΐς, Αθηναΐς, Απολλωνίς, Δημητριάς, Αρτεμεισιάς, Αδριανίς και ίσως Διονυσιάς. Αργότερα, κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ., ο Ιεροκλής κατατάσσει την πόλη στη βυζαντινή επαρχία της Φρυγίας Πακατιανής.

Στα ερείπια της αρχαίας πόλεως βρίσκεται το σημερινό Ισικλί, δίπλα στην ομώνυμη λίμνη. Οι επιγραφές που υπάρχουν προέρχονται κυρίως από την ρωμαϊκή εποχή, όπως μια του Αυρηλίου Ζωτικού, ενώ τα αρχαία νεκροταφεία τα χρησιμοποιούν οι γεωργοί για δικές τους εργασίες.

Πηγές

• Johann Gustav Droysen, «Ιστορία των Επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου», εκδ. ελεύθερη σκέψις.
• Ευμένεια
• Getzel M. Cohen, "Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor".
• Loren T. Stuckenbruck, "Angel veneration and Christology".