Δερβένι (Μέτσοβο)

Σε διάφορα τουρκικά φιρμάνια η περιοχή του Μετσόβου χαρακτηρίζεται ως ντερμπέντ (δερβένι) και οι κάτοικοί της ντερμπεντσήδες δηλαδή φύλακες των διαβάσεων. Στο οθωμανικό κράτος τα δερβένια αποτελούσαν βασικά σημεία στο σύστημα οργάνωσης του χώρου και των δρόμων. Συχνά, η ευθύνη για την ασφάλεια και τη συντήρησή τους βάρυνε τον πληθυσμό ενός οικισμού ή μίας περιοχής, που σε αντάλλαγμα έπαιρνε φορολογικές απαλλαγές.

Οι διαβάσεις

Οι διαβάσεις τους Μετσόβου συνιστούσαν σημεία ζωτικής σημασίας για τη συνοχή του οθωμανικού κράτους σε αυτήν την περιοχή των Βαλκανίων, καθώς επίσης και για τις επικοινωνίες και τη διεξαγωγή του εμπορίου. Ειδικά τον χειμώνα οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στα ψηλότερα σημεία τους, δεν καθήλωναν μόνο απλούς ταξιδιώτες, με κίνδυνο να πεθάνουν, αλλά και ολόκληρες στρατιωτικές μονάδες. Σε σχετικό σουλτανικό φιρμάνι της εποχής αναφέρεται: « Επειδή οι Μετσοβίται οικούσι Χώραν, δι’ ης πολλοί διέρχονται κατά πάσανώραν του έτους και τον μεν χειμώνα διαπερώσιν αυτούς κατακλειομένους υπό πολλών χιόνων και κινδυνεύοντας ν’ απολεσθώσιν εκ του ψύχους, στρωννύντες επιβλήματα εις τους πόδας των ίππων και μεταφέροντες τους ανθρώπους επί των ώμων αυτών, το δε θέρος εκτιθεμένους εις την διάκρισιν των ληστών προφυλάττουσι και εξασφαλίζουσιν αυτούς, διά ταύτα ου μόνον τας προνομίας και τα δικαιώματα ταύτα υπέρ αυτών καθιεροί, αλλά και διατάττει …,»

Λειτουργία

Οι υπηρεσίες που αναλαμβάνουν οι Μετσοβίτες ως «νετρμπεντζί» δεν αφορούν μόνο την φύλαξη των διαβάσεων, αλλά και την προσφορά υπηρεσιών προς τους διερχόμενους. Εκτός από την διατήρηση ένοπλου σώματος που μισθοδοτείται από τους πόρους της κοινότητας, δημιουργείται κατά μήκος των διαβάσεων που διασχίζουν την περιοχή ένα δίκτυο χανιών. Η διαχείρισή τους και η εύρυθμη λειτουργία τους αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούσε τις τοπικές αρχές.

Πηγές

• Λ. Βρανούσης, «Ιστορικά του Μετσόβου και της γύρω περιοχής», Πρακτικά Β΄ Συνεδρίου Μετσοβίτικων Σπουδών (Μέτσοβο, 9-11 Σεπτεμβρίου 1994), Αθήνα 1997, σελ. 26.
• Θ. Δασούλας, 2009, Αγροτικές κοινωνίες του ορεινού χώρου κατά οθωμανική περίοδο, Ο γεωργικός κόσμος της "Χώρας Μετζόβου" (18ος αι.-19ος αι.), εκδ. ΕΑΔΔ Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών, σελ. 127-132
• Ι. Λαμπρίδης, «Πολιτική εξάρτησις και διοίκησις Μαλακασίου», Παρνασσός 10 (1886), σελ. 384.
• Β. Ρόκου, Ορεινές κοινωνίες κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια, εκδ. Ερωδιός, Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 57-62.
• Β. Cvetkova, "Villes et porters Balcaniques au XVe-XVIe siècles", Librarie Orientaliste, P. Geuther, Paris 1971, σελ. 11.
• F. S. N. Douglas, An essay on certain points of resemblance between the ancient and modern Greeks, London 1813, σελ. 11.
• H. Inalcik, Η οθωμανική αυτοκρατορία, Η κλασσική εποχή, 1300- 1600, μτφ. M. Κοκολάκης, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, πρώτη έκδοση 1995, σελ. 256-257.
• Η. Inalcik, The Οttoman Empire, Conquest, Organisation and Economy, (Collected studies, ed. Variorum Reprints) London 1978, σελ. 103-129.
• W. M. Leake, Travels in northern Greece, Vol. I, Α. Μ. Ηakkert-Publisher, (φωτογραφική ανατύπωση Amsterdam 1967), σελ. 412.
• D. Urquhart, 1839, Τhe Spirit of the East, Vol. 2, H. Colbum, London2, σελ. 263-264.